aan gene zijde van de mensenrechten - Les Amis d'Alain de Benoist

AAN GENE ZIJDE VAN DE MENSENRECHTEN
mens en andere levende wezens (vermits de mens de enige drager van natuurlijke
rechten is), tussen de mens en de samenleving (vermits de mens in de eerste plaats
individu is en het sociale feit niet ter zake is om zijn natuur te kennen), tussen de
mens en het geheel van de kosmos (vermits de mens niet schatplichtig is aan de
algemene orde der dingen). Welnu, deze drievoudige scheiding bestaat niet in het
merendeel van de niet-westerse culturen, daarin begrepen zij die wel het bestaan
erkennen van een menselijke natuur.
Het belangrijkste struikelblok is hier het individualisme. In de meeste culturen – net
zoals trouwens in de oorspronkelijke westerse cultuur - kon men zich het individu in
zich gewoon niet voorstellen. Hij werd nooit gezien als een monade, afgesneden van
hetgeen hem verbindt, niet alleen van zijn naasten, maar ook van de gemeenschap
van de levenden en van het hele universum. De begrippen orde, gerechtigheid,
harmonie zijn niet uit hem voortgekomen, maar uit de groep, uit de traditie, uit de
sociale verbanden of de totaliteit van het reële. Spreken over de vrijheid van het
individu in zich heeft geen enkele betekenis in de fundamenteel holistisch gebleven
culturen, die het menselijk wezen niet willen zien als een zelfgenoegzaam atoom. In
deze culturen ontbreekt het begrip subjectieve rechten, maar zijn de begrippen
wederzijdse verplichting en wederkerigheid overal aanwezig. Het individu moet er
zijn rechten niet doen gelden, maar alles in het werk stellen om in de wereld, en dan
in de eerste plaats in de samenleving waartoe hij behoort, de meest noodzakelijke
voorwaarden te vinden om zijn natuur te realiseren en de volheid van zijn wezen.
Het Aziatische denken bijvoorbeeld drukt zich in de eerste plaats uit in een taal van
plichten. De morele basisidee van het Chinese denken is die van de plichten die men
tegenover de anderen heeft, niet van de rechten die men hem kan tegenwerpen,
want “de wereld van de plichten gaat logisch aan die van de rechten vooraf” 82 . In de
confucianistische traditie, die de harmonie tussen de mensen en de natuur
valoriseert, is het een onmogelijkheid dat het individu grotere rechten zou hebben
dan de gemeenschap waartoe hij behoort.. De mensen zijn met mekaar verbonden
door de wederkerigheid van plichten. De wereld van de plichten is bovendien
uitgebreider dan die der rechten. Terwijl in theorie elk recht beantwoordt aan een
plicht, is het niet zo dat elke verplichting beantwoordt aan een recht: we kunnen
verplichtingen hebben tegenover bepaalde mensen van wie we niets te verwachten
hebben, en ook tegenover de natuur en de dieren, die ons evenmin iets verschuldigd
zijn 83 .
In India stelt het Hindoeïsme de wereld voor als een ruimte waarin de wezens cycli
van veelvormige levens doorlopen. In het Taoïsme wordt de tao van de wereld
gezien als een universeel gegeven dat de gang van de wezens en de dingen leidt. In
zwart Afrika verbindt de sociale band levenden zowel als doden. In het Nabije Oosten
bepalen de begrippen respect en eer de verplichtingen binnen de ruime familie en
de clan 84 . Al deze gegevens zijn niet te verzoenen met de theorie van de rechten.
“De mensenrechten zijn een westerse waarde, schrijft Sophia Mappa, een waarde
die niet gedeeld wordt door de andere samenlevingen van de wereld, ondanks elk
82 Rama Rao Pappu: Human Rights and Human Obligations. An East-West Perspective. in: Philosophy and
Social Action, nov.-dec. 1982, blz.24.
83 Vgl. Chung-Shu Lo: Human Rights in the Chinese Tradition, in: Unesco (ed.): Human Rights, Comments
and Interpretations – A Symposium, London,, Allan Wingate, 1950; John C.H. Wu: Chinese Legal and
Political Philosophy, in: Charles A. Moore (ed.): The Chinese Mind, Honolulu, University of Hawaii Press,
1967; Joanna R. Bauer & Daniel A. Bell: The East Asian Challenge for Human Rights, Cambridge,
Cambridge University Press, 1999.
84 Vgl. David Little, John Kelsay & Abulaziz Sachedina: Human Rights and the Conflicts of Culture.
Western and Islamic Perspectives on Religious Liberty, Columbia, University of South Carolina Press,
1988; Ann Elizabeth Mayer: Islam and Human Rights. Tradition and Politics, 3e herz.uitg., Boulder
(Colorado), Westview Press, 1999.
30