aan gene zijde van de mensenrechten - Les Amis d'Alain de Benoist

More documents

Recommendations

Info

AAN GENE ZIJDE VAN DE MENSENRECHTEN de mensenrechten” 134 . Dat is de situatie nu. Bernard Kouchner, die nog niet zo lang geleden er prat op ging “zich altijd te bevinden aan de kant waar de bommen vallen, en niet aan de kant waar ze afgeschoten worden”, verklaart vandaag: “een preventieve oorlog is een begrip dat me niet alleen rechtvaardig toeschijnt, maar iets dat ik, samen met anderen, heb voorgesteld als plicht, later als recht op inmenging” 135 . Maar het recht op inmenging rechtvaardigt niet alleen de preventieve oorlog. Door de uitgelokte conflicten een moreel karakter te geven, door ze voor te stellen als ‘rechtvaardige oorlogen’, komt men tot het criminaliseren van de tegenstander, die het beeld van Het Kwaad vormt: wie oorlog voert in naam van het mensdom, kan niet anders dan zijn tegenstanders buiten dat mensdom plaatsen. Zo wordt de ‘rechtvaardige oorlog’ per definitie een totale oorlog. * Men weet dat de doctrine van de mensenrechten, door deze rechten te bepalen als attributen die inherent zijn aan de menselijke natuur, het individu als zelfgenoegzaam aanziet. “De fundamentele rechten in strikte zin, onderlijnt Carl Schmitt, zijn slechts de liberale rechten van de mens als individueel persoon” 136 . Het is trouwens omdat de mensenrechten de attributen zijn van een geïsoleerd individu, van een niet geëngageerd subject, - onafhankelijk ten opzichte van zijn gelijken want vermoed in zichzelf zijn essentiële bestaansredenen te vinden - dat ze niet gezien worden als tegengewicht voor de plichten die er symmetrisch aan zijn. Dit individualisme was in oorsprong zo duidelijk, dat de verklaring van 1789 elke vrijheid van vereniging verbood, en algemener elke vorm van collectief recht; de auteurs ervan veroordeelden trouwens (wet Le Chapellier, decreet van Allarde) elke groepering op grond van beroepsactiviteit. Vandaag worden de collectieve rechten erkend, maar de mensenrechten worden nog altijd gezien als rechten die in laatste instantie het individu betreffen, zelfs al kunnen bepaalde van die rechten slechts collectief worden gerealiseerd. “Het moderne humanisme is een abstract subjectivisme, zegt Jean-Louis Vullierme. Het ziet de mensen als vooraf bepaalde individuen, als substanties die overal en altijd de zelfde kenmerken vertonen, er op uit zijn de zelfde eisen te doen gelden volgens formele regels die afgeleid zijn uit een unieke rationaliteit” 137 . Dit individualisme of atomisme impliceert vanzelfsprekend het contractualisme; vermits er aan het begin slechts geïsoleerde individuen zijn, is de vorming van gemeenschappen slechts verklaarbaar door het contract, deze typisch juridische procedure van het privaatrecht: voorafgaand aan de markt, is alleen het contract in staat het probleem te omzeilen om een samenleving te wettigen op het beginsel van de onafhankelijkheid van het individu, dat wil zeggen op “het meest asociale principe dat er is” 138 . Nochtans, in de doctrine van de mensenrechten verandert het maatschappelijk verdrag de natuur van de individuen niet. De samenleving blijft een simpele optelsom van individuele atomen die een soevereine wil hebben, en allen 134 Politique et impolitique, Paris, Sirey, 1987, blz. 198. 135 in Le Monde, (Paris), 17 sept. 2002. 136 Verfassungslehre, 6 e ed., Berlin, Duncker und Humblot, 1983.De cultuur van de rechten, vat Charles Taylor samen, is een drievoudig individualistische cultuur: “ze valoriseert de autonomie; ze kent een bijzondere plaats toe aan de zelfontdekking, meer bepaald van zijn gevoelens; en haar opvattingen inzake goed leven impliceren over het algemeen een persoonlijk engagement. Daaruit volgt dat ze, in haar politieke uitdrukking, de vrijheden die aan de individuen verschuldigd zijn, uitdrukt in termen van subjectieve rechten. Door haar egalitaire gerichtheid, ziet ze deze rechten als universeel” (Les sources du moi. La formation de l’identité moderne. Paris, Seuil, 1998, blzz. 389-390). 137 Question de politique, in : Michel Garcin (éd.) : Droit, nature, histoire. Michel Villey, philosophe du droit. Aix-en-Provence, Presses universitaires d’Aix-Marseille, 1985, blz. 170. 138 Pierre Manent: Naissance de la politique moderne. Paris, Payot, 1977, blz. 11. 46
AAN GENE ZIJDE VAN DE MENSENRECHTEN bewogen worden door een zelfde rationele streven naar hun eigen belang. Elk bepaalt zelf vrijwillig zijn objectieven, en treedt slechts op instrumentele basis tot de samenleving toe. Met andere woorden, alleen het individu bestaat werkelijk, terwijl de samenleving of de collectiviteit slechts een abstractie zijn, een schijn of een toegevoegde realiteit. Voor de theoretici van de rechten heeft de politiek dus niets natuurlijks. Politiek is tegenover de natuurtoestand slechts een kunstmatige bovenstructuur. Deze superstructuur moet, om legitiem te zijn, ten dienste staan van het individu en er van af zien zich te definiëren als een daad van een collectief wezen: “Het doel van elke politieke associatie, lezen we in art.2 van de verklaring van 1789, is het handhaven van de natuurlijke en onaantastbare rechten van de mens”. Binnen de samenleving definieert de mens zich dus als burger, maar in de eerste plaats als lid van een ‘burgerlijke samenleving’ (of privé sfeer), en deze wordt gedefinieerd als dat deel van de samenleving dat met recht onttrokken kan worden aan het politieke leven (of publieke sfeer). Daarom geeft de theorie van de mensenrechten de voorrang aan de privé rechten van het individu. Zoals Marcel Gauchet het stelde: “het gaat hier niet om gelijk welke versie van de mensenrechten, het gaat om een zeer wel omschreven versie, die er namelijk in bestaat de verbondenheid van de rechten aan de persoon te exploiteren te nadele van zijn staat als burger” 139 . In het begin leek de theorie van de mensenrechten zich enkel te keren tegen een bijzondere politieke vorm, die van het despotisme namelijk. Maar in feite richt deze theorie haar kritiek op elke vorm van politiek. De sleutelidee is die van een, steeds latente, principiële tegenstelling tussen het individu en de gemeenschap of collectiviteit waartoe hij behoort. Het individu wordt voortdurend bedreigd door alles wat zijn individualiteit overstijgt, zodat hij zich enkel tegen die dreiging kan verdedigen door zijn prerogatieven als individu te bevestigen. In deze optiek worden de samenleving noch de familie, noch de openbare macht, noch de sociale relaties, noch zelfs de cultuur, gezien als mogelijke bescherming. Vandaar de noodzaak om met individuele acties een ‘onschendbare’ sfeer te verzekeren. Het is dus geenszins overdreven te stellen dat de proclamatie van de rechten van bij de oorsprong een antipolitieke betekenis had. Zoals Carl Schmitt het opmerkt, betekent ze dat “de sfeer van individuele vrijheden principieel onbeperkt is, terwijl de macht van de staat principieel beperkt is” 140 . Gelijklopend daarmee schept de theorie van de mensenrechten iets radicaal nieuws: een vrijheid onafhankelijk van elke deelname aan de politiek, de vrijheid van een individu los van de vrijheid van de gemeenschap waartoe hij behoort, een idee die in de oudheid als “absurd, immoreel en een vrij mens onwaardig” (Carl Schmitt) zou zijn bestempeld. Want als de rechten principieel onbeperkt zijn, kunnen de plichten daarentegen niet anders dan beperkt zijn, omdat ze, tot het sociale leven behorend, geen tegengewicht kunnen zijn van rechten die inherent zijn aan de menselijke natuur, en omdat het vanuit het standpunt van de theorie van de rechten een tegenspraak zou betekenen zich onbeperkte plichten in te beelden tegenover entiteiten die steeds aangezien worden als potentieel bedreigend voor het individu. In deze optiek worden bepaalde vragen bewust terzijde geschoven, bijvoorbeeld de vraag of en hoe een collectiviteit rechten kan doen gelden tegenover de individuen die haar samenstellen. In het beste geval kan elke beperking van de rechten door het politieke gezag slechts een uitzonderingsstatuut krijgen. 139 La religion dans la démocratie. Parcours de la laïcité. Paris, Gallimard, 1998, blz.81. 140 Verfassungslehre, 6 e ed. 47
Page 1 and 2: AAN GENE ZIJDE VAN DE MENSENRECHTEN
Page 45: AAN GENE ZIJDE VAN DE MENSENRECHTEN
Page 63: AAN GENE ZIJDE VAN DE MENSENRECHTEN

aan gene zijde van de mensenrechten - Les Amis d'Alain de Benoist

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?