De school en leerlingen met gedragsproblemen - Onderwijsraad

Het onderwijs probeert zo goed mogelijk om te gaan met gedragsproblemen
van leerlingen. Scholen en leraren zoeken effectieve manieren om de gedrags-
problemen de baas te worden, maar dat is geen eenvoudige opgave. De Onder-
wijsraad betoogt met dit advies dat leraren steun behoeven en verdienen bij
het werken aan goed onderwijs in een schoolklimaat dat gedragsproblemen
voorkomt of beperkt.
1 Inleiding
1.1 Groei gedragsproblemen?
Met de meeste kinderen en jongeren in Nederland gaat het goed. Zowel het CBS (Centraal
Bureau voor de Statistiek, 2003) als het SCP (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2005) melden dat
de Nederlandse jeugd overwegend gelukkig is en het goed doet. 1 Uitzondering daarop is een
groep die te kampen heeft met een opeenstapeling van problemen – ook wel jongeren met
‘multiproblemen’ genoemd. De omvang van deze groep wordt al decennia lang geschat op 10
tot 15% van alle kinderen en jongeren. In het onderwijs komen deze problemen vaak tot uiting
als gedragsproblemen. Een groeiende groep leerlingen heeft hier in de ogen van betrokken
ouders, leraren en anderen last van. Leerlingen die regelmatig ongehoorzaam en opstandig
zijn, concentratiestoornissen hebben, of frequent agressief gedrag vertonen, kunnen in elke
doorsnee klas voorkomen.
Groeit het aantal leerlingen met gedragsprobleem feitelijk of niet? Dit is erg lastig vast te stellen
en dat is ook niet de ambitie van dit advies. Cijfers hebben veelal betrekking op zogenoemde
zorgleerlingen, een veel bredere categorie waar ook kinderen met leerproblemen,
geïnternaliseerde problemen (angst, depressie) en een handicap onder vallen. In elk geval is
duidelijk dat het onderwijs zelf een groei ervaart. Basisscholen registreerden in 2005 gemiddeld
rond 20% van de leerlingen als zorgbehoevend. 2 Ook voor het vmbo (voortgezet middelbaar
beroepsonderwijs) zijn dergelijke rapportages beschikbaar: bijna 20% van de leerlingen
had daar in 2005 volgens de scholen zelf extra zorg nodig. 3 Een kwart van de leerlingen heeft
volgens de eigen leraar extra aandacht nodig door taal- of rekenachterstanden of een slechte
werkhouding. 4 Volgens de Inspectie van het Onderwijs waren in 2007-2008 ten minste 300.000
leerlingen aan te merken als zorgleerling; in het basisonderwijs gaat het dan om 10%, in het
voortgezet onderwijs om 17% van de leerlingen. 5 Ook de speciale scholen en voorzieningen
1 Zeijl, Crone, Wiefferink, Keuzenkamp & Reijneveld, 2005.
2 Algemene Rekenkamer, 2005a.
3 Algemene Rekenkamer, 2005b.
4 Smeets, Veen, Derriks & Roeleveld, 2007.
5 Inspectie van het Onderwijs, 2009.
De school en leerlingen met gedragsproblemen 11