De school en leerlingen met gedragsproblemen - Onderwijsraad

3.7 Conclusie
nadeel ondervinden van een klasgenoot met gedragsproblemen. Medeleerlingen kunnen ook
worden ingezet bij de aanpak van het gedragsprobleem; actieve solidariteit dus. 117 Sociaal competente
leeftijdsgenoten kunnen bijvoorbeeld worden ingeschakeld als buddy of maatje van
een leerling met gedragsproblemen. Ook is een groepsgewijze aanpak mogelijk. Dat houdt in
dat de leraar met de hele klas afspraken maakt over de onderlinge omgang en het naleven van
deze regels regelmatig met de groep bespreekt. Eventueel kunnen afspraken ook schriftelijk
worden vastgelegd. Het feit dat de klas zich consequent op een bepaalde manier gedraagt en
zich aan bepaalde regels houdt, helpt de jongere met het gedragsprobleem dat ook te doen. In
de omgang binnen de klas is meer structuur aanwezig waarvan de jongere zal profiteren.
Wanneer we de gewenste situatie (waaraan hebben leerlingen met gedragsproblemen behoefte)
en de huidige situatie (wat krijgen zij aangeboden) naast elkaar leggen, zien we positieve
zaken. Leraren slagen er naar eigen zeggen vaak goed in leerlingen met gedragsproblemen
te accepteren, voor hen een veilig klimaat te creëren en een persoonlijke relatie met hen op
te bouwen. Ook zijn scholen en leraren van mening dat zij veelal constructief samenwerken
met de ouders van deze leerlingen. Leraren hebben echter vaak nog moeite met gedragsproblemen.
Zij voelen zich competent, maar het lijkt hen te ontbreken aan meer specifieke
kennis en vaardigheden op dit terrein. Het zou hen helpen wanneer zij hun handelingsrepertoire
op het gebied van gedragsproblemen konden uitbreiden. Ook zouden zij meer aandacht
kunnen geven aan het bieden van inhoudelijke uitdaging en begeleiding. Hieronder worden
enkele mogelijke verbeteringen toegelicht.
Verbeterpunten op klas- en groepsniveau
Van leraren wordt veel verwacht. Het is essentieel dat zij zo veel mogelijk een positieve, actieve
grondhouding ten aanzien van leerlingen en hun (probleem)gedrag in stand weten te houden,
effectieve instructie weten te bieden, effectief klassenmanagement voeren, kunnen omgaan
met verschillen, en werken aan goede relaties met leerlingen (voordat er problemen zijn). Als
gedragsproblemen zich dan toch voordoen, is het nodig dat leraren in staat zijn tot observatie
van en reflectie over de aard van (en de redenen voor) de gedragsproblemen en planmatig kunnen
werken aan gedragsbeheersing en -verandering. Hierop komen de aanbevelingen (hoofdstuk
5) terug. Aandacht is met name nodig voor het verbeteren van de onderwijskundige en
pedagogisch-didactische basiskennis (kennis van leerlijnen en didactische principes) en de
klassenmanagementvaardigheden van leraren. Daarnaast zouden leraren meer specifieke kennis
en vaardigheden kunnen verwerven, zodat zij meer gerichte strategieën kunnen toepassen
bij leerlingen met gedragsproblemen. Deze zaken zouden moeten behoren tot het basisrepertoire
van een leraar (zie bijlage 3). Het is, gezien het bovenstaande, van groot belang dat leraren
voldoende ondersteund worden en gelegenheid hebben voor reflectie en bespreking met
collega’s en andere deskundigen. Extra ondersteuning kan een interne begeleider bieden of
een leraar die zich heeft gespecialiseerd in gedragsproblemen. Maar ook externe organisaties
kunnen leraren ondersteunen, bijvoorbeeld cluster 4-deskundigen van het speciaal onderwijs
en mensen werkzaam bij speciale onderwijsvoorzieningen voor gedragsmoeilijke leerlingen,
zoals het speciaal basisonderwijs en de reboundvoorzieningen. Hierop komen de aanbevelingen
van het volgend hoofdstuk terug.
117 Trappenburg, 2009.
De school en leerlingen met gedragsproblemen 57