De school en leerlingen met gedragsproblemen - Onderwijsraad

opgezet onderwijs. Ook over de vaardigheid in klassenmanagement is driekwart voldoende te
spreken”(p.53). Directeuren echter vinden dat de competenties van leraren verbetering behoeven,
vooral als het gaat om het omgaan met kinderen met gedragsproblemen en/of sociaalemotionele
problemen.
Leraren zijn bereid om onderwijs te geven aan leerlingen met uiteenlopende belemmeringen
en problemen. Wel blijkt dat zij eerder bereid zijn hulp te bieden aan leerlingen met fysieke
of zintuiglijke beperkingen. Bij leerlingen met minder uiterlijk herkenbare problematiek (zoals
gedragsproblemen) is hun bereidheid kleiner. 93 Verder blijkt dat de bereidheid van leraren tot
het bieden van hulp medeafhankelijk is van zaken als:
• de mate waarin de leraar genoodzaakt is zijn onderwijsgedrag bij te stellen;
• de mate waarin de leraar de eindverantwoordelijkheid kan delen met een deskundige buiten
de klas; en
• de invloed die de leerling met het probleemgedrag heeft op de overige leerlingen in de
klas.
Persoonlijke relatie opbouwen, weinig aanpassing van onderwijs
Van der Wolf en Van Beukering (2009) voerden een kwalitatief onderzoek uit onder 357 leraren.
Aan de leraren is gevraagd de moeilijkste leerling uit de klas in gedachten te nemen, het
gedrag van die leerling te beschrijven en te beschrijven welke aanpak of strategie de leraar
kiest om dit gedrag tegen te gaan. Bij het onderzoek is gebruikgemaakt van uitkomsten van
eerdere studies, onder meer van een overzicht van mogelijke stressreacties en mogelijke strategieën
voor het aanpakken van gedragsproblemen (zie bijlage 4). Leraren blijken de volgende
vier (algemene) strategieën het meeste toe te passen:
• een hechte, persoonlijke, professionele relatie met de leerling tot stand brengen;
• een leeromgeving bieden waarin de leerling wordt uitgedaagd, structuur krijgt en positief
gedrag wordt beloond of positief bevestigd;
• gewenst gedrag verlangen, grenzen stellen, consequent zijn, corrigeren zonder star te zijn;
en
• aanmoedigen of belonen van positief (verbeterd) gedrag.
De eerste strategie noemen de leraren het meest frequent. De tweede strategie (aanpassen
van het onderwijsaanbod) wordt al aanzienlijk minder vaak genoemd. Leraren kiezen er weinig
voor om gedragsproblemen aan te pakken door het onderwijsaanbod of de inrichting
van het onderwijsleerproces te veranderen. Het accent bij leraren ligt op hoe men met elkaar
omgaat en niet op wat er op leergebied aan de orde is. Leraren zijn anders gezegd vooral
pedagogisch georiënteerd en minder inhoudelijk-onderwijskundig. De gedachte dat kinderen
gedragsproblemen ontwikkelen doordat het onderwijsaanbod niet goed is afgestemd op
hun behoeften, is onder leraren geen gemeengoed. Ook de Inspectie van het Onderwijs (2009)
trekt de conclusie dat de aanpak van leraren vooral pedagogisch gericht is. Er is onvoldoende
aandacht voor de cognitieve ontwikkeling van zorgleerlingen (waaronder leerlingen met
gedragsproblemen).
Rustig blijven bij probleemgedrag
Ook is nagegaan welke meer specifieke strategieën de leraren noemen bij hardnekkig probleemgedrag
van leerlingen. De meest gekozen strategie is te omschrijven als: “rustig, empathisch
en geduldig blijven om spanning te verminderen”. We zien “een leraar die zich niet op de
93 Ysseldijke e.a., 2000.
De school en leerlingen met gedragsproblemen 47