De school en leerlingen met gedragsproblemen - Onderwijsraad

Van de angststoornissen komen specifieke fobieën (dat wil zeggen: angst voor een concreet
iets zoals spinnen) het vaakst voor.
Stemmingsstoornissen zijn zeldzaam onder jonge kinderen, maar komen wel voor (1-2%).
Onder oudere kinderen komen ze meer voor (3-8%) en worden ze ook beter herkend. Dysthymie,
de mildere, maar meer langdurige vorm van depressie, komt bij ongeveer 1,5% van
de kinderen en bij 2,3% van de jongeren voor. 31 Bij jonge kinderen is er geen verschil in frequentie
tussen jongens en meisjes, op latere leeftijd komt depressie vaker voor bij vrouwen. 32
Stemmingsstoornissen zijn moeilijk te diagnosticeren op jonge leeftijd, omdat de uitingsvorm
anders kan zijn dan bij volwassenen. Op school kan depressie gevolgen hebben voor de werkhouding
door concentratieproblemen, een negatief zelfbeeld, nergens zin in hebben en prikkelbaarheid.
Hier kunnen prestaties onder lijden. Verder zoeken deze kinderen weinig contact
met leraar en klasgenoten. 33 Stemmingsstoornissen zijn over het algemeen van voorbijgaande
aard, tenzij er sprake is van persoonlijkheidsproblematiek. Maar bij sommige stoornissen kunnen
er maanden of zelfs jaren overheen gaan, voordat iemand zich echt beter voelt. En vervolgens
is de kans op terugval groot, met name als de problematiek op jonge leeftijd begint. 34
Eetstoornissen
Eetstoornissen en eetproblemen bij kinderen kunnen grote gevolgen hebben voor het kind,
zoals groeiachterstanden en emotionele problemen. Zij kunnen ook het onderwijs bemoeilijken
(door concentratieproblemen). Kedesdy heeft een onderverdeling gemaakt in soorten
eetproblemen en -stoornissen. Het gaat om kinderen die te weinig eten (extreme voedselweigering
uit emotionele onvrede, anorexia nervosa is één van de vormen), kinderen die te
veel eten (met overgewicht tot gevolg), kinderen die de verkeerde dingen eten (bijvoorbeeld
niet eetbare dingen, dit komt weinig voor), eetproblemen als gevolg van (chronische) ziekte of
vroeggeboorte, of om eetproblemen die het gevolg zijn van een andere stoornis zoals emtofobie
(angst voor overgeven). Te weinig eten en te veel eten komen van deze stoornissen het
meest voor. In het algemeen lopen veertien- tot achttienjarige meisjes het meeste risico op het
ontwikkelen van anorexia nervosa. Maar ook prepuberale kinderen kunnen anorexia nervosa
ontwikkelen. 35
Pesten
Probleemgedrag dat niet direct valt onder een van de stoornissen (alhoewel een kind met de
diagnose ODD of CD zich hieraan wel eerder schuldig zou kunnen maken) is pesten. Pesten
is een probleem dat vaak rechtstreeks gekoppeld is aan de onderwijssetting. Hier zijn groepen
kinderen immers langdurig bij elkaar zijn en vormen met elkaar (positieve en negatieve)
sociale verbanden. Pesten is niet alleen voor individuele kinderen een groot probleem, maar
kan ook verstorend zijn voor de klassensituatie en leerprestaties beïnvloeden. Pesten kan via
verbale, non-verbale of fysieke middelen. Tegenwoordig is er tevens sprake van cyberpesten:
pesten door het sturen van gemene mailtjes of msn-berichten, of door het plaatsen van kwetsende
informatie of foto’s op internet. Kenmerk is dat het op systematische wijze gebeurt en er
sprake is van een ongelijke machtsverhouding tussen dader(s) en slachtoffer. 36 Soms gebeurt
het openlijk dat iemand genegeerd of gepest wordt, soms gebeurt het achter de rug van de
31 Verhulst, Verheij & Ferdinand, 2007.
32 Wolf & Beukering, 2009.
33 Caris, 2009.
34 www.trimbos.nl
35 Trimbos Instituut, 2009c.
36 Zie Nederlands Jeugdinstituut, z.j.
28 Onderwijsraad, februari 2010