De school en leerlingen met gedragsproblemen - Onderwijsraad

Gelaagde zorgstructuur
Scholen doen er goed aan verschillende lagen aan te brengen in hun zorgstructuur. Het basiszorgaanbod
van de school voldoet naar alle waarschijnlijkheid voor de overgrote meerderheid
van leerlingen (80%, maar dit hangt af van de schoolpopulatie). De basis houdt in dat er een helder
pedagogisch-didactisch klimaat is: gewenst gedrag wordt helder vastgesteld, geoefend en
beloond, ongewenst gedrag wordt genegeerd of zo nodig bestraft. Op deze basis kan de school
vervolgens één of meer aanvullende zorgarrangementen bouwen. Voor ongeveer 15% van de
leerlingen zal het gaan om een extra aanpak door de leraar zelf, eventueel met steun van een
gedragsdeskundige of coach. De meeste van deze leerlingen zullen vooral baat hebben bij een
intensivering van de algemene pedagogische aanpak. Het gaat om oplossingsgerichte zorg geboden
aan kinderen met specifieke gedragsproblemen. Als gedrag namelijk niet ’onder controle’ is,
kan een kind ook niet presteren. Voorzieningen voor leerlingen met probleemgedrag hebben al
ervaring opgedaan met gedragsbeïnvloeding en zouden vanuit de expertise die ze hebben opgebouwd
leraren vaker dan nu gebruikelijk is kunnen coachen in het werken aan gedragsverbetering
in de klas en op school. Zij kunnen als hulpscholen optreden voor andere reguliere scholen.
Tot slot is er voor een klein deel van de leerlingen (naar schatting 5%, maar ook dit hangt af van de
schoolpopulatie) meer nodig omdat de problemen vergevorderd zijn; voor deze leerlingen werkt
de school idealiter structureel samen met externe deskundigen (rebound, jeugdzorg, enzovoort).
Zorgcomponent van het onderwijszorgcontinuüm
Het vernieuwde model van een onderwijszorgcontinuüm (voor het basisonderwijs) is in hoofdstuk
3 beschreven. Het model neemt, naar de mening van de raad terecht, aan dat helder
gestructureerd onderwijs gericht op basisvaardigheden en onderwijsinhoud een sterk motiverende
werking heeft en daardoor veel problemen afvangt. Een duidelijke onderwijskundige
structuur zorgt er bovendien voor dat de leraar meer rust heeft om te werken aan pedagogischdidactische
zaken. In de praktische uitwerking van het onderwijszorgcontinuüm gaat het daarom
steeds om leerinhouden. Maar daarnaast is het van groot belang om ook in dit model een
zorgcomponent te verwerken: aangeven wat de school en de onderwijsgevenden precies aan
zorg (kunnen) doen (en laten) om gedragsproblemen te voorkomen en aan te pakken.
Draagvlak scholen vergroten
De overheid zou zich moeten richten op manieren om basisscholen, middelbare scholen en regionale
opleidingencentra te helpen hun draagkracht te versterken in het omgaan met gedragsproblemen.
Meer handen in de klas/de school is hiervoor, naast scholing, een beproefd middel.
Momenteel gaan er veel financiële middelen naar het traject passend onderwijs. De raad is van
mening dat deze weg niet de oplossing is en sluit zich dan ook aan bij de plannen van de staatssecretaris
de eerder voorgestelde verplichting tot nieuwe samenwerkingsverbanden los te laten
en geldstromen anders te organiseren. Hierdoor komen middelen vrij voor extra handen in de
klas, deskundigheidsbevordering van zittend personeel, de inzet van gedragsdeskundigen (zoals
orthopedagogen) op scholen en meer tijdsinzet en professionalisering van zorgadviesteams.
Schoolleiders hebben de belangrijke taak de nieuwe mogelijkheden die hiermee geboden worden,
goed te benutten. De bewindslieden kunnen dit in hun overleg met schoolleiders agenderen.
Ook kunnen zij praktijkvoorbeelden bewerken en toegankelijk maken voor andere scholen.
De school en leerlingen met gedragsproblemen 75