Gebiedskatern Utrechtse Heuvelrug - Provincie Utrecht

30
3.1 DE HOGE RAND
Het reliëf is het onmiddellijk in het oog
springende kenmerk van de Heuvelrug, die
als een hoge rand door de vlakke omgeving
loopt. De hoogteverschillen zijn sterk bepalend
geweest voor de inrichting van het landschap.
De beleving van het reliëf was vroeger veel
sterker dan nu. Verdichting - door bebossing
en verstedelijking - hebben die beleving sterk
afgezwakt.
ONTSTAAN EN KENMERKEN
De Heuvelrug is ontstaan in de voorlaatste ijstijd,
het Saaliën, zo’n 150.000 jaar geleden. Enorme
gletsjers schoven vanuit Scandinavië ons land
binnen en duwden de zand- en grindbodems
- afgezet door de grote rivieren - voor zich
uit. Toen de gletsjers zich terugtrokken bleef
het opgestuwde materiaal, vermengd met
zwerfkeien, vuursteen en ander morenemateriaal
uit Scandinavië, achter.
De noordoostkant van de Heuvelrug, waar
het ijs tegenaan duwde, is steiler dan de
zachtglooiende westkant. Aan deze zijde
is ook het morenemateriaal (gletsjerpuin)
achtergelaten. Voor de zuidwestkant van de
Heuvelrug zijn brede, waaiervormige afzettingen
van smeltwaterbeken kenmerkend (sandrs). Hier
zijn de geleidelijke overgangen van hoog naar
laag, van droog naar nat, en van zand naar veen
en klei goed in het landschap af te lezen. Dit is
ook de kant waar zich de meeste nederzettingen
ontwikkelden.
KWALITEITSGIDS UTRECHTSE LANDSCHAPPEN - UTRECHTSE HEUVELRUG
Hoogtepunten:
toppen tot zeventig meter, losse heuvels
tussen laagten en tafelberg-achtige plateaus.
de noordzijde.
steile hellingprofielen, de Darthuizerpoort als
grootste.
profielopbouw door zandwinning en groeven.
De Grebbeberg is afgeslepen door de Rijn, die
door de gletsjers gedwongen werd naar het
westen af te buigen. Ook de ‘steilranden’ aan
de voet van de Heuvelrug tussen Rhenen en
Amerongen hebben dezelfde ontstaanswijze.
Aan de zuidzijde van de Heuvelrug zijn nog
diverse diepe ijssmeltwaterdalen uit het Saaliën
Kale Heuvelrug met
Darthuizerpoort