Gebiedskatern Utrechtse Heuvelrug - Provincie Utrecht

Buitenplaats
Eykenstein te
Maartensdijk
Buitenplaats
Zandbergen huis
op representatieve
locatie
KWALITEITSGIDS UTRECHTSE LANDSCHAPPEN - UTRECHTSE HEUVELRUG 51
kronkelpaden en slingervijvers, hoogteverschillen,
slim gegroepeerde boomgroepen en subtiele
doorkijkjes verrijkte de Heuvelrug. De meeste
landhuizen werden gebouwd in de toen
gangbare neoclassicistische stijl. Ze waren
wat minder extravagant dan de zeventiendeeeuwse
landgoederen met hun jachtbossen,
maar straalden wel degelijk de weelde uit
van de vermogende eigenaren; meestal rijke
ondernemers uit Amsterdam of Utrecht.
De aanleg van straatwegen en spoorwegen
stimuleerde de ontwikkeling van buitenplaatsen.
De grootste concentratie treffen we aan op
‘zichtlocaties’ langs de straatweg tussen Utrecht
en Amerongen.
De eerste generatie buitenplaatsen ontwikkelde
zich vooral op de overgang van de natte
naar de droge gronden. De huizen kwamen
veelal voort uit de oude kastelen die voor hun
omgrachtingen op de lagere delen stonden. De
negentiende-eeuwse buitenplaatsen lagen iets
hoger, langs de hoofdweg, wat ten koste ging
van de eng. Door de aanleg van buitenplaatsen
werd de traditionele economie bijna geheel
verdrongen. De gordel van oude engen tussen
De Bilt en Amerongen veranderde in de loop van
de negentiende eeuw in een ononderbroken lint
van buitenplaatsen: de Stichtse Lustwarande.
Ook elders op de Heuvelrug verrezen nieuwe
buitenplaatsen; de oudere buitenplaatsen
werden in deze stijl getransformeerd. De
negentiende-eeuwse huizen stonden vaak
op een kunstmatige heuvel op het zand en
keken uit over de lagere kleigronden, waar hun
overplaatsen (tuingedeelte aan overzijde van
de weg) de vorm kregen van geïdealiseerde
weiden.
VILLAPARKEN
Door uitbreiding van het spoor- en tramwegnet
werden de verguisde zandgronden, die door
bosaanplant en buitenplaatsen een heel ander
imago hadden gekregen, ook aantrekkelijk
voor de betere stedelijke middenklasse. De
spoorlijnen Utrecht-Arnhem (1845), Utrecht-