Gebiedskatern Utrechtse Heuvelrug - Provincie Utrecht

KWALITEITSGIDS UTRECHTSE LANDSCHAPPEN - UTRECHTSE HEUVELRUG 91
maar dat is vanuit de Heuvelrug nauwelijks te
zien.
Tot slot is een bijzonder aspect van de
reliëfbeleving het vrijwel afwezig zijn van water.
In alle landschappen van Utrecht speelt water
een belangrijke rol. Maar op de Heuvelrug is het
juist droog. Water komt op de hoge delen alleen
voor in sporadische, geïsoleerd liggende plassen
(vennen, zandwinplassen). Aan de randen wordt
het water wat frequenter, in smalle slootjes en
watergangen en -partijen van landgoederen.
De laagten vormen de enige gebieden met
doorgaande watergangen.
3. EXTREME HISTORISCHE
GELAAGDHEID
De gelaagdheid is vooral een verhalende
kwaliteit in het landschap. De ruimtelijke
kenmerken geven wel een scala aan
aanleidingen om de extreme historische
gelaagdheid te herkennen. De combinatie
van heidevelden, stuifzanden en naaldbossen
verwijst direct naar het oude landbouwsysteem
en de teloorgang daarvan. De verschillende
bossoorten geven hints naar diverse verhalen.
Dennenbossen, vooral in combinatie met
chalet-architectuur, geven een ‘Zwitserse’ sfeer,
hooggewaardeerd in de negentiende eeuw.
Sterrenbossen en landschappelijke parkbossen
tonen de aanwezigheid van landgoederen en
buitenplaatsen. De omvorming van productiebos
naar natuurlijk bos laat een maatschappelijke
verandering in natuurbeleving zien.
In elk landschap komen bebouwingskernen voor
met daarbuiten een meer losse bebouwing.
Veelal is de losliggende bebouwing agrarisch,
met hier en daar een bijzonderheid; een molen
of buitenplaats. In het geval van de Heuvelrug is
de losse bebouwing juist vooral niet agrarisch.
Er is een grote hoeveelheid aan statige
landhuizen, gedenk-bouwsels, monumentale
instituten, villaparken, militaire bouwwerken en
campings, veel meer dan in andere Utrechtse
landschappen. Al deze bouwwerken verwijzen
naar bijzondere kenmerken van de Heuvelrug:
de hoge ligging met uitzicht, de ontspanning
van bos, de droge zandgrond zonder de
ziekteverwekkers van zompige gebieden, de
beschikbaarheid van grond omdat het niet
erg vruchtbaar is voor landbouw. Al deze
bouwwerken zijn gerelateerd aan verschillende
historische ontwikkelingen en verhalen die
allemaal door elkaar heen het landschap van de
Heuvelrug hebben beïnvloed.