Ondernemen in familiebedrijven - Windesheim

12
Ondernemen in familiebedrijven
Hiermee wordt ook het verschil met niet-familiebedrijven duidelijk aangegeven. Bij
niet-familiebedrijven staat het subsysteem ‘familie’ los van eigendom en bedrijf. Bij
niet-familiebedrijven in het MKB is de overlap tussen eigendom en bedrijf echter wel
vaak van toepassing. Bij beursgenoteerde bedrijven staan ook die twee subsystemen
los van elkaar.
De structuur zal vaak verband houden met de levenscyclus van een familiebedrijf. De
‘standaard’- levenscyclus ziet er als volgt uit: een ondernemer start een bedrijf (eerste
generatie) en draagt het, wanneer hij de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt,
over aan één of meer kinderen (tweede generatie). Als het aan meer kinderen wordt
overgedragen, en die dragen het weer over aan hún kinderen, dan ontstaat er in de
derde generatie een zogenaamd ‘neven en nichtenconsortium’. Hoe ouder het bedrijf,
hoe meer generaties het bedrijf in de familie hebben en hoe meer posities in het driecirkelmodel
normaal gesproken zijn ingevuld. In de eerste generatie zijn misschien
alleen positie 1 en 7 ingevuld, in de tweede generatie 1, 2 en 7 en in de derde generatie
wellicht ook positie 3. Deze groei van het aantal betrokken familieleden wordt ook
wel vergeleken met een kerstboom: er komen steeds meer takken bij. Een familiebedrijf
kan er ook voor kiezen het aantal betrokken familieleden beperkt te houden.
Men noemt dit ook wel ‘de familieboom snoeien’.
Als we de invloed van de familie als geheel op de onderneming willen bepalen, kan dit
ook aan de hand van het drie-cirkelmodel. Hoeveel familieleden hebben een rol in het
bedrijf en welke rollen zijn dat? De complexiteit neemt toe naarmate meer familieleden
bij de onderneming betrokken zijn. Op het moment dat niet-familieleden functies
in het management bekleden, zal de relatieve invloed van de familie op het
bedrijf afnemen. Ditzelfde geldt als niet-familieleden een deel van de aandelen in
bezit hebben.
Bovenstaand maakt duidelijk dat er meer typen familiebedrijven zijn en dat aan de
hand van het drie-cirkelmodel een eerste inzicht gekregen kan worden in de mate
waarop de familie invloed op het bedrijf uitoefent.
Het model maakt ook de rolconflicten duidelijk waarmee familieleden in het bedrijf
te maken kunnen krijgen. Zo’n rolconflict treedt op wanneer in de verschillende rollen
die iemand vervult tegenstrijdige belangen naar voren komen. Neem de relatie
tussen kinderen onderling. Enerzijds is er de familierelatie die gekleurd wordt door
de plaats in het gezin en die stoelt op een band die van jongsaf aan is opgebouwd.
Binnen de familie wordt er meestal gestreefd naar harmonie en gelijkwaardigheid.
Op het moment dat kinderen in het familiebedrijf gaan werken, komt er een nieuwe
relatie bij: ze worden collega’s van elkaar. In een bedrijf wordt er in principe afgere-