Ondernemen in familiebedrijven - Windesheim

3. Goed bestuur in familiebedrijven
Goed bestuur is een actueel onderwerp dat zich in steeds meer aandacht mag verheugen.
Goed bestuur in het familiebedrijf gaat over de bestuurlijke inrichting van een
onderneming. Doel is om met goed bestuur professioneel management in het bedrijf
te ondersteunen en zo een bijdrage te leveren aan de prestaties van de onderneming.
Goed bestuur is een vrije vertaling van het Engelse begrip corporate governance. De
aandacht voor corporate governance is ontstaan na schandalen bij een aantal grote
bedrijven in binnen- en buitenland (bijvoorbeeld Ahold en Enron). Een belangrijke
mijlpaal is in dit verband de komst van de Code Tabaksblat in 2003. De focus van de
maatschappelijke discussie over corporate governance is nogal eenzijdig gericht op
het grote beursgenoteerde bedrijf, zo ook de Code Tabaksblat. Dat is een nadeel omdat
het model dat werkt voor grote bedrijven, niet toepasbaar hoeft te zijn voor het MKB
en/of familiebedrijven.
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vraag hoe goed bestuur in het kleine en
middelgrote familiebedrijf zó kan worden vormgegeven dat het professioneel management
wordt versterkt. Eerst worden de verschillende theoretische uitgangspunten
besproken. Daarna wordt ingegaan op de verschillende functies van goed bestuur.
Hierbij maken we wederom een onderscheid tussen algemene en meer specifieke
functies, gericht op de specifieke kenmerken van familiebedrijven. Wil goed bestuur
effectief zijn, moet het aansluiten op de ontwikkelingsfase waarin een onderneming
zich bevindt. De Raad van Advies wordt besproken als een vorm van goed bestuur dat
goed lijkt aan te sluiten op de behoefte van familiebedrijven in het MKB.
3.1 Vertrekpunt: stewards, agents, shareholders of stakeholders?
Om de functies van goed bestuur vast te stellen moet eerst het vertrekpunt worden
gedefinieerd. Wat is de kijk op de organisatie en wat is de kijk op de mens die een rol
in de organisatie speelt? Deze twee visies zijn bepalend voor de verdere uitwerking
van goed bestuur. Dit geldt op het niveau van een individuele onderneming, maar dit
zien we ook terug in de maatschappelijke discussie, de wetenschappelijke theorievorming
en het onderzoek in dit domein. Hieronder volgt een korte toelichting op de verschillende
visies, en de vertaling naar governance in het familiebedrijf.
Shareholder versus stakeholder
Laten we beginnen met de visies op het uiteindelijke doel van organisaties. Wat is het
doel van een onderneming, en daarmee samenhangend, is een organisatie een zelf-
27
Goed bestuur in familiebedrijven