Ondernemen in familiebedrijven - Windesheim

3.2 Functies van goed bestuur: controle, advies en risicomanagement
In deze paragraaf worden de drie belangrijkste functies van goed bestuur uitgewerkt:
controle, advies en risicomanagement.
Controle
Vertrouwen is goed, controle is beter is een gezegde dat toepasbaar is op de huidige praktijk
van corporate governance. In familiebedrijven geldt wellicht het tegenovergestelde:
controle is goed, vertrouwen is beter. In de vorige paragraaf is geconstateerd dat vertrouwen
vanuit de stewardshiptheorie een essentieel element is in de relaties tussen
actoren in familiebedrijven. Wat verstaan we onder vertrouwen en wanneer wordt
controle belangrijk in het familiebedrijf?
Eerst een definitie: vertrouwen is de bereidheid om je kwetsbaar op te stellen ten
opzichte van de activiteiten van een andere partij, gebaseerd op de positieve verwachting
dat deze partij de activiteit zal uitvoeren. Dit vertrouwen staat los van eventuele
controlemogelijkheden (Mayer, Davis en Schoorman, 1995). Vertrouwen resulteert in
lagere transactiekosten en lagere agencykosten. In een onderneming zorgt vertrouwen
voor een effectief sturingsmechanisme en stimuleert het onderlinge samenwerking
(Deyer, 1994).
Met het doorlopen van de levenscyclus van een familiebedrijf zal de vertrouwensbasis
veranderen. In de eerste generatie is er vanzelfsprekend veel vertrouwen aanwezig.
Er is een beperkt aantal familieleden dat samen een bedrijf begint, nauw samenwerkt
en een gezamenlijk belang heeft bij het succes van de onderneming. Onderling
vertrouwen kan in deze startsituatie een belangrijk concurrentievoordeel opleveren
(Steier, 2001). Als in de tweede generatie meer kinderen tot het bedrijf toetreden en in
de derde generatie het bedrijf zich verder tot een neven -en nichtenconsortium ontwikkelt,
zal het vertouwen niet automatisch standhouden. Er zijn meer familieleden
bij de onderneming betrokken en er komen via relaties ‘externe’ familieleden bij. De
onderlinge band zal minder hecht worden naarmate er meer gezinnen betrokken
zijn. De belangen zullen niet altijd gelijk lopen. Als het onderlinge vertrouwen
afneemt, zijn er twee alternatieven: óf de familieonderneming investeert in activiteiten
die het onderlinge vertrouwen consolideren of herstellen, óf er wordt overgegaan
tot de invoering van formelere controlemechanismen.
Er kunnen ook externe redenen zijn die het doorvoeren van meer controle noodzakelijk
maken. Als een onderneming extern vermogen aantrekt, gebeurt het nogal eens
dat de vermogensverschaffer via een governance-structuur controle wenst uit te oefe-
31
Goed bestuur in familiebedrijven