Ondernemen in familiebedrijven - Windesheim

30
Ondernemen in familiebedrijven
sen familiebedrijven en niet-familiebedrijven (o.a. Chrisman, Chua en Litz, 2004). Een
knelpunt is dat in familiebedrijven vaak geen sprake is van scheiding tussen eigendom
en leiding: familieleden vormen de directie en hebben de onderneming in eigendom,
met als gevolg dat er agencykosten zijn.
Vanuit de agencytheorie is er wel degelijk aandacht voor negatieve aspecten in het
familiebedrijf. Zo kunnen relationele aspecten uit het familiesysteem een negatieve
invloed uitoefenen op de relatie tussen agent en principaal. Dat is bijvoorbeeld het
geval als kinderen in een managementpositie veronderstellen dat slechte prestaties
geen consequenties hebben, omdat hun vader of moeder (de principalen) hen toch
niet ontslaan (Schulze, Lubatkin en Dino 2003). Een ander aspect is zelfverrijking. De
familie is niet altijd een homogene groep en de persoon die een leidinggevende positie
bekleedt, kan een informatievoorsprong misbruiken om zichzelf te verrijken ten
koste van de rest van de familie en het bedrijf. Deze problemen kunnen ontstaan als er
een verschil is tussen de doelstellingen van de directie en de rest van de familie (Poza,
Hanlon en Kishida, 2004). Het ontbreken van een duidelijke strategie, geringe carrièremogelijkheden
voor niet-familieleden en het vermijden van ondernemingsrisico’s
zijn nadelen die aan het licht komen in een onderzoek bij familiebedrijven door
Gomez-Meija, Nunez-Nickel en Gutierrez (2001).
Uit de bespreking van de verschillende visies op de organisatie en op de mens in de
organisaties is een aantal conclusies te trekken. Zo is vastgesteld dat de gemiddelde
agencykosten in familiebedrijven laag zijn. Dat levert het bedrijf een competitief
voordeel op. Het lijkt er tevens op dat zowel de stewardshipbenadering als de stakeholderbenadering
goed passen bij familiebedrijven. Dit is terug te zien in de 4 C’s van
Miller en Le Breton-Miller (2006), zoals besproken in hoofdstuk 1. De C van ‘community’
sluit nauw aan bij de stewardshipbenadering en de C van ‘connectivity’ past heel
goed bij de stakeholderbenadering. Als familiebedrijven op deze punten afwijken van
niet- familiebedrijven, heeft dat ook gevolgen voor de ontwikkeling van een goed
bestuurmodel voor familiebedrijven. De Code Tabaksblat heeft de agencygedachte als
uitgangspunt en sluit daarom niet aan bij de praktijk van het familiebedrijf. Ook kan
de vraag worden gesteld of de nadruk op mogelijk negatief gedrag van managers niet
juist de oorzaak is van dit negatieve gedrag, een selffulfilling prophecy. Wat dan wel
een effectieve governance-benadering is, wordt besproken in de rest van dit hoofdstuk.