Ondernemen in familiebedrijven - Windesheim

22
Ondernemen in familiebedrijven
Ook bij het schrijven van deze lectorale rede en bij het bedenken van de titel ben ik me
er bewust van het waardeoordeel dat er aan de term ‘professioneel’ kleeft. Zodra je
stelt dat professioneel management belangrijk is, lijkt het of je zegt dat de ‘gewone’
ondernemers niet professioneel zouden zijn. Die indruk wil ik niet wekken. Maar wel
durf ik te stellen dat er in veel familiebedrijven op dit gebied het één en ander te verbeteren
valt en dat veel directeuren hier gelukkig ook voor openstaan. We moeten
alleen op zoek naar een aanpak die recht doet aan de specifieke eigenschappen van
een familiebedrijf.
De uitgangspunten die Hall en Nordqvist schetsen, zijn heel interessant om vast te
stellen wat professioneel management in het familiebedrijf zou moeten inhouden.
Zij richten zich op de competenties van de manager van een familiebedrijf, ongeacht
of die wel of geen familielid is. Zoals gezegd legt de traditionele benadering van professioneel
management de nadruk op de managementopleiding, branche-ervaring en
de capaciteit om op een objectieve en rationele wijze besluiten te nemen. Het grootste
probleem met deze optiek is volgens Hall en Nordqvist echter dat de sociale, relationele
en culturele bijzonderheden van een specifieke onderneming niet in de besluitvorming
wordt betrokken. In de alternatieve benadering van Hall en Nordqvist worden
deze factoren wel in het managementproces meegenomen. Daarbij komt dat de sociale
en culturele context in familiebedrijven vaak relatief sterk ontwikkeld is en een
bepalend invloed heeft op de concurrentiekracht van de onderneming. Dit sluit naadloos
aan bij het drie-cirkelmodel. Het kenmerkende van familiebedrijven komt voort
uit de overlap tussen de verschillende subsystemen: eigendom, familie en bedrijf. Die
vormen de specifieke sociaal-culturele context. De aanname is nu: als deze sociaalculturele
context inderdaad een centrale plaats in het bedrijf heeft, dan zal het management
daar op een effectieve manier mee moeten omgaan.
Wat is nu precies de sociaal-culturele context van familiebedrijven?
Denison, Lief en Ward (2004) hebben getoetst of de cultuur van familiebedrijven
afwijkt van niet- familiebedrijven. Ze hebben daartoe de Denison-schaal ontworpen
als instrument om de cultuur in een organisatie te meten. Onderzoek met deze schaal
heeft de kennis opgeleverd dat een positieve cultuur een positief effect heeft op de
prestatie van familiebedrijven. Om vast te stellen wat de cultuur van een bedrijf is,
worden vier componenten gemeten: consistentie, missie, aanpassingsvermogen en
betrokkenheid. Aanpassingsvermogen betreft de continue afweging tussen eigen identiteit
en de noodzaak om te reageren op externe ontwikkelingen. Bij missie gaat het om
de aanwezigheid van een duidelijke visie, gekoppeld aan meetbare doelstellingen.