Tussen turf en tuinboon. Commerciële activiteiten van de rurale elite ...

Conclusie
In de late middeleeuwen vernatte het platteland van Holland en stortte de landbouw in. In
de vijftiende eeuw kwamen als het ware kleine droge eilandjes tot ontwikkeling, de
molenpolders. Daarnaast ontstonden nieuwe vormen van niet-agrarische activiteiten,
ondermeer de turfhandel. Het valt op dat degenen die het initatief tot molenstichting
namen, en die zich met commerciële turfwinning, steenbakkerijen en kalkbranderijen
bezighielden, behoorden tot een rurale elite die banden met de stad Leiden had. Deze
lieden, die we wellicht beter als plattelandsondernemers kunnen kenmerken, vormden een
belangrijke schakel tussen stad en platteland, of beter gezegd tussen de sectoren handel
en landbouw. De persoonsgebonden gegevens zijn schaars. Vooralsnog is er weinig
bewijs dat precies diegenen die betrokken waren bij molenstichtingen zelf ook actief
waren in de genoemde activiteiten, de enige aanwijsbare familie is Van Alckemade.
De investeringen in de landbouw en waterstaatkundige infrastructuur, vooral het
plaatsen van poldermolens, moeten echter niet alleen gezien worden vanuit het zuiver
economisch rendement van drainage. Een element van prestige kan ook een rol gespeeld
hebben, omdat er een zwak verband is tussen het stichten van poldermolens en het
bezitten van buitenhuizen. Dit zou mede kunnen verklaren waarom de kwantitatief
interessante verspreiding van de poldermolen pas in de zestiende eeuw op gang kwam, de
eeuw van de sterk stijgende prijs van landbouwprodukten, terwijl in de vijftiende eeuw al
wel grote molens geplaatst werden.
Wat overigens nog systematisch in dit verhaal ontbreekt is de groep niet-adellijke
vermogende lieden op het platteland die zich ook met commerciële activiteiten bezig
hielden en die we niet via stedelijke of regionaal-adellijke bronnen kunnen traceren. Het
is daarom niet onmogelijk dat in ons beeld het stedelijk element overdreven is.
31