Vakinhoudelijke kennisbasis maatschappijleer eerstegraads

3. Kennisbasis hbo-masteropleiding
maatschappijleer
Inleiding kennisbasis hbo-masteropleiding maatschappijleer
1. Relatie met kennisbasis bachelor
De kennisbasis van de masteropleiding maatschappijleer bouwt voort op de kennisbasis van de
bacheloropleiding. De meeste thema’s uit de kennisbasis voor de bachelor komen terug in de
domeinen van de kennisbasis van de masteropleiding. Voor alle (sub)thema’s uit de kennisbasis
van de bacheloropleiding geldt, dat ze worden verbreedt en verdiept in de kennisbasis van de
masteropleiding. Dit wil zeggen dat thema’s in de masterfase nog eens aan de orde komen,
maar dan op een hoger niveau en met meer diepgang. Daarnaast zijn er – in het licht van het
nieuwe programma ‘Maatschappijwetenschappen’ - nieuwe thema’s opgenomen, zoals: Religie,
Europa en Maatschappelijke ontwikkelingen (aspecten van modernisering).
Ten behoeve van de inzichtelijkheid van de doorlopende leerlijn bachelor-master heeft de
werkgroep ervoor gekozen om de opbouw van de categorieën uit de kennisbasis van de
bachelor met enkele wijzigingen over te nemen voor de kennisbasis van de master. Zo is er
een apart kopje ‘Vraagstukken van ongelijkheid, sociale cohesie en identiteit’ en de invalshoek
van ‘verandering en vergelijking’ is uit elkaar gehaald.
2. Vakspecifieke eisen bovenbouw havo/vwo
Lesgeven aan de bovenbouw van havo/vwo stelt vakspecifieke eisen aan de daar werkzame
docent. Deze eisen komen terug in de kennisbasis voor de masteropleiding maatschappijleer en
daarbij zijn drie dimensies te onderscheiden. De eerste dimensie betreft de wetenschappelijke
grondslagen van en ontwikkelingen met betrekking tot het schoolvak op havo/vwo-niveau.
De vakinhoudelijke kennis op havo/vwo-niveau wordt beschreven in de domeinen 2 tot en
met 7. De derde dimensie is te vinden in het domein 8 en betreft de vakdidactiek.
De wetenschappelijke grondslagen van het schoolvak worden met name gevormd door de
(basis)wetenschappen sociologie en politicologie. Deze disciplines bieden de aanstaande eerstegraads
docent diverse kernconcepten als handvaten om kritisch te kijken naar het eigen
(school)vak, om de bronnen van het vak te analyseren op geldigheid en actualiteit en om na
te gaan of de kernconcepten adequaat worden toegepast in het maatschappijleerprogramma.
De wetenschappelijke grondslagen vinden ook een basis in de wetenschapsfilosofische
aspecten die in domein 1 aan de orde komen.
De vakinhoudelijke kennis stelt de aanstaande eerstegraads docent in staat boven het niveau van
de lesmethoden uit te stijgen. Met deze vakinhoudelijke bagage is de docent in staat om de
havo/vwo-leerlingen uit te dagen met vragen die enig (pre-)academisch denkwerk van hen
vereisen, waardoor hun belangstelling voor (het analyseren van) complexe maatschappelijke
vraagstukken kan toenemen. Door het beheersen van de vakinhoudelijke kennis op masterniveau
zal hij/zij ook beter in staat zijn flexibel met de leerstof voor de bovenbouw om te gaan en zelf
leerstof te arrangeren en/of te ontwikkelen.
De vakdidactische kennis brengt de masterstudent op een niveau, waarmee hij/zij niet alleen
in staat zal zijn om de ontwikkelingen in het maatschappijleeronderwijs voor de bovenbouw
te volgen, maar ook om een zinvolle bijdrage te leveren aan de visieontwikkeling op het vak
maatschappijleer op de eigen school en mogelijk in regionaal verband of in discussies binnen
bijvoorbeeld de vakvereniging. Op schoolniveau moet de aanstaande docent bijvoorbeeld in
staat zijn om nieuwe eindexamenonderwerpen op een verantwoorde wijze te implementeren
en om een bijdrage te leveren aan de kwaliteitsverbetering van toetsen (en mogelijk indirect
het toetsbeleid). In landelijke discussies over nieuwe kerndoelen en eindexamenonderwerpen
moet hij/zij met deze vakdidactische kennis een beargumenteerde visie kunnen formuleren.
3. Vakspecifieke masterkenmerken
In de kolom ‘Omschrijvingen en toelichtingen’ is te zien dat de vakspecifieke onderwerpen op
masterniveau op allerlei manieren met elkaar samenhangen. Er zijn talrijke verbindingen te
leggen met andere (sub)domeinen; soms wordt expliciet verwezen naar een ander subdomein.
De aanstaande eerstegraads docent zal deze verbindingen vanuit wetenschappelijke (verklarings)
bronnen moeten kunnen duiden. Daarom staat de bestudering van actuele – en waar opportuun
internationale – sociaalwetenschappelijke literatuur centraal.
Door middel van het opzetten en uitvoeren van een eigen praktijkonderzoek zal de aanstaande
docent voortaan in staat blijken te zijn om zijn/haar wetenschappelijke bagage te vertalen in
een (semi-)academisch stappenplan voor onderwijsveranderingen.
Een aanduiding van het (master)kennisniveau wordt weergegeven in de kolom ‘Indicatoren
Masterniveau’.
4. Korte verantwoording gemaakte keuzes
Het formuleren van de kennisbasis van de masteropleiding maatschappijleer is een activiteit
geweest van een werkgroep bestaande uit twee medewerkers, die beiden als docent/lerarenopleider
zijn verbonden aan de Fontys Lerarenopleiding te Tilburg.
De masteropleiding maatschappijleer in Tilburg is de enige hbo-master maatschappijleer in
Nederland. Dat maakte het werk van de bovengenoemde lerarenopleiders niet eenvoudiger.
Doordat er naast de (hbo)masteropleiding te Tilburg alleen universitaire opleidingen met een
totaal andere opleidingscurriculum zijn, hadden ze de facto geen enkel referentiepunt op hetzelfde
niveau. Er zijn geen vergelijkbare curricula en dus ook geen hbo-master lerarenopleiders
met wie de klus geklaard zou kunnen worden. Gezien de baaierd aan onderwerpen hadden de
genoemde docenten op enkele (deel)terreinen onvoldoende inhoudelijke kennis, zodat de
ondersteuning werd gezocht van directe collega’s die werkzaam zijn bij dezelfde opleiding.
Het feit dat er geen andere vergelijkbare opleidingen zijn die een bijdrage hadden kunnen
leveren aan deze kennisbasis, werd ervaren als een gemis. De kritische bevraging door het
legitimeringspanel verdient wellicht juist daarom extra aandacht.
De keuze van de masterspecifieke onderwerpen is gebaseerd op een vergelijking van:
• Het bestaande curriculum van de masteropleiding aan de lerarenopleiding maatschappijleer
te Tilburg;
• het vernieuwde programma Maatschappijwetenschappen, ontwikkeld onder leiding van
prof. dr. Paul Schnabel (Sociaal en Cultureel Planbureau);
• overige recente sociaalwetenschappelijke literatuur op de diverse deelterreinen
(subdomeinen);
• nieuwe opvattingen over vakdidactiek en onderzoek in de masteropleiding.
40 | Kennisbasis hbo-masteropleidingen aardrijkskunde, geschiedenis, maatschappijleer, algemene economie, bedrijfseconomie, godsdienst & levensbeschouwing Kennisbasis hbo-masteropleidingen aardrijkskunde, geschiedenis, maatschappijleer, algemene economie, bedrijfseconomie, godsdienst & levensbeschouwing | 41