Vakinhoudelijke kennisbasis maatschappijleer eerstegraads

3
Domeinen Subdomeinen Omschrijvingen en/of toelichtingen Indicatoren masterniveau Kenmerkende voorbeeldvragen
Vakdomein 5
Sociale
verschillen
5.1 Nederland als pluriforme samenleving 5.1.1 Vraagstukken van ongelijkheid, sociale cohesie en identiteit
Pluriforme samenleving: verschillen tussen maatschappelijke groepen
o.b.v. milieu/opleidingsniveau, sekse, etniciteit, geloof, politieke identiteit
en participatie.
Breder dan multiculturele samenleving!
Verhouding: sociaaleconomische positie (bijvoorbeeld arbeid, onderwijs,
woningmarkt); open/gesloten samenleving; mate van scheefheid en sociale
mobiliteit; sociale afstand tussen de groepen; positietoewijzende en positieverwervende
factoren; verschillen in politieke participatie tussen groepen
(burgerschap; invloed/ macht).
Binding: sociaal/etnisch culturele positie; cultuur; stereotypen, vooroordelen
en discriminatie; diversiteit en multiculturalisme; sociale gebondenheid;
ruimtelijke integratie (segregatie, ghettovorming, etnische enclaves).
Vorming: identiteit en etniciteit; sociale categorisering, rolverwachtingen,
zijnsoordeel. Milieu- en seksespecifieke en levensbeschouwelijke socialisatie
(zie 6.1.1).
5.1.2 Verandering
Geschiedenis van de pluriforme samenleving:
verzuiling, pacificatie begin 20e eeuw;
Hoe zijn de verschillen tussen groepen ontstaan? Factoren (arbeidsdeling,
macht) en actoren (sociale klassen; mannen/ vrouwen; migranten; gevestigden
en buitenstaanders)
Processen van modernisering
Differentiatie en sociale stratificatie.
Rationalisering: veranderde mening over migratievraagstukken en de
invloed van omgevingsfactoren; gerichtheid op eigen (etnische) groep of
op de samenleving.
Commodificatie: nationaal en internationaal.
Democratisering: toegenomen mogelijkheden van politieke participatie
voor burgers en (etnische) instituties.
Globalisering: arbeid, beleid en onderzoek.
5.1.3 Internationale vergelijking
Mondiale ongelijkheid; migratie als mondiaal probleem, circulaire migratie.
Het Europese asielbeleid; multilevel governance.
5.1.4 Actoren en rechtsstatelijke (juridische) principes
Overheid, particuliere organisaties, etnische en culturele belangengroeperingen,
politieke partijen, burger/ individu, media.
Grondwettelijk gewaarborgde gelijke behandeling in gelijke gevallen,
vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vereniging, godsdienstvrijheid.
5.1.5 Politiek, macht en invloed
De mate van participatie (onder meer politiek, maatschappelijk, economisch)
van de verschillende groeperingen in Nederland (o.b.v. sociale
klasse, etniciteit, sekse).
5.1.6 Stromingen, theorieën en visies
Reproductie- en moderniseringsvisie op emancipatie (sociale klasse) in
het licht van het statusverwervingsmodel.
Sociologische visies op assimilatie en integratie in 20e eeuw (o.a. Chicago
School).
5.1.7 Beleid: regels, effecten en dilemma’s
Het vreemdelingenbeleid: naturalisatie, inburgering; politieke integratie;
spanningen en dilemma’s.
Het integratiebeleid: de doelen, spanningen en effecten op het terrein
van sociale en ruimtelijke integratie (onderwijs, werk, wonen): maatschappelijke
participatie, eigen verantwoordelijkheid, en de rol die culturele
diversiteit/beeldvorming daarin speelt.
Het emancipatiebeleid: de kerndoelen en effecten m.b.t. economische
zelfstandigheid; maatschappelijke participatie en evenredige vertegenwoordiging.
De student kan met behulp van het Jaarrapport Integratie een korte schets
maken van de positie van diverse etnische groepen in Nederland op het terrein
van onderwijs en arbeidsmarkt.
De student kan de mate van openheid van de Nederlandse samenleving vanuit
de invalshoek van etniciteit beschrijven aan de hand van de mate van mobiliteit
en de mate van sociale afstand, gebruikmakend van SCP-gegevens over
onderwijs, arbeidsmarkt en demografie.
De student kan beargumenteren dat het spanningsveld tussen economy en
society terug te vinden is in het Nederlandse overheidsbeleid vanaf WO II ten
aanzien van migratie.
De student kan aan de hand van het Handvest van de grondrechten van de
Europese Unie en Europese richtlijnen de status van langdurig ingezeten
onderdanen van derde landen in de lidstaten van de Europese Unie uitleggen.
De student kan de begrippen identiteit, assimilatie en integratie definiëren en
het problematische karakter ervan uitleggen.
De student kan de hoofdlijnen van het huidige Nederlandse vreemdelingenbeleid
schetsen en daarbij aangeven op welke problemen de overheid stuit in
verband met het problematische karakter van het begrip ‘staatsburgerschap’.
- Maak een analyse van de oorzaken van de positie van allochtone/vrouwelijke
leerlingen in het onderwijs.
Maak hierbij gebruik van het ‘Positieverwerving/ positietoewijzing’-schema
van R. Penninx.
- Beschrijf de mate van scheefheid van de Nederlandse samenleving vanuit
de invalshoek van etniciteit/ sekse aan de hand van het bronmateriaal.
De openheid van een samenleving omvat de mate van mobiliteit en de mate
van sociale afstand.
- Beschrijf de mate van openheid van de Nederlandse samenleving vanuit de
invalshoek van etniciteit/ sekse aan de hand van het bronmateriaal.
‘Identiteit’ is een problematisch begrip.
- Welke rol speelt dit begrip in het proces van sociale categorisering in onze
pluriforme samenleving? Illustreer dit met actuele voorbeelden.
Laat met behulp van gegevens uit het bronmateriaal zien, dat het spanningsveld
tussen economy en society terug te vinden is in het Nederlandse overheidsbeleid
ten aanzien van migratie.
In de jaren ’20 van de 20e eeuw verschenen in de VS de eerste studies over
assimilatie en integratie van de hand van de Chicago School.
- Bespreek de drie klassieke assimilatietheorieën en de drie kritieken daarop.
- Toets de houdbaarheid van deze theorieën aan actuele gegevens uit het
Jaarboek Integratie.
- Past de theorie van Esser bij de gegevens over de integratie van Turken in
de Nederlandse samenleving?
- Welke theorie komt volgens jou ‘als beste uit de bus’? Onderbouw je antwoord.
Waarom zijn citizenship en nationality zulke problematische begrippen geworden
de laatste decennia? Met andere woorden wat is er lastig aan de begrippen:
- transnational citizenship
- external citizenship
- multiple citizenship
Onderbouw je antwoord met actuele gegevens uit het SCR.
58 | Kennisbasis hbo-masteropleidingen aardrijkskunde, geschiedenis, maatschappijleer, algemene economie, bedrijfseconomie, godsdienst & levensbeschouwing Kennisbasis hbo-masteropleidingen aardrijkskunde, geschiedenis, maatschappijleer, algemene economie, bedrijfseconomie, godsdienst & levensbeschouwing | 59