Vakinhoudelijke kennisbasis maatschappijleer eerstegraads

3
Domeinen Subdomeinen Omschrijvingen en/of toelichtingen Indicatoren masterniveau Kenmerkende voorbeeldvragen
Vakdomein 7
Mondiale
vraagstukken
7.1 Internationale betrekkingen 7.1.1 Vraagstukken van ongelijkheid, sociale cohesie en identiteit
Verhouding: De verhouding tussen sterke staten en zwakke staten op het
gebied van:
- de politiek (en militaire kwesties)
- de economie
- grondstoffen en demografie
- het milieu
- technologie
Actuele vraagstukken en dilemma’s: de veranderde veiligheidssituatie en
machtsverhoudingen; democratiseringsprocessen in diverse landen.
Het spanningsveld tussen milieu- en grondstoffenvraagstuk, demografie
en economie; economie en mensenrechten.
Binding: de rol van supranationale en intergouvernementele organisaties;
het belang van uni-, bi- en multilaterale betrekkingen. Spanningsveld met
nationale belangen.
Vorming: Identiteiten van mensen, waaronder nationale en regionale
identiteiten, wereldburgerschap. Globalisering en verbrokkeling: streven
naar lokale autonomie en opkomst nationalisme.
Selectieve media-aandacht.
7.1.2 Verandering
Ontstaan van de staat en het internationaal systeem, de groei van de
wereldsamenleving: het proces van internationale politieke en economische
integratie.
De veranderingen in de internationale politiek en economie sinds 1945 in
relatie tot internationalisering en mondialisering: de opkomst van nieuwe
grootmachten, oorlog tegen terrorisme en de rol van diverse grootmachten
op het wereldtoneel.
Processen van modernisering (en hun onderlinge verbondenheid)
Democratisering: (grote) nationale en internationale politieke conflicten;
politieke en militaire macht.
Differentiatie: internationale arbeidsverdeling (zie ook 4.1.3) en duurzaamheid.
Commodificatie: nationaal en internationaal.
Domesticiering: milieuvraagstuk en duurzaamheid.
Globalisering: informatietechnologie (cyber war); beleid en onderzoek.
7.1.3 Internationale vergelijking
Buitenlands beleid van de EU: zie 7.2.
Buitenlands beleid van de VS en andere grootmachten; de rol van de EU
(zie 7.2).
7.1.4 Actoren en rechtsstatelijke (juridische) principes
O.a. staat, volk en intergouvernementele organisaties (waaronder EU, VN,
Veiligheidsraad, Raad van Europa, NAVO, WTO, IMF, Internationaal Strafhof,
G20), NGO’s, burger en multinationale ondernemingen. Failed states.
Nationale soevereiniteit; non-interventiebeginsel;
(afwezigheid van) bovenstatelijk gezag.
Mensenrechten. Volken- en oorlogsrecht, principes van oorlog en vrede,
internationale rechtsprincipes.
7.1.5 Politiek, macht en invloed
Spanningsveld tussen internationaal recht en diplomatie, tussen rule of
law en rule of politics (coercive diplomacy). Mechanismen van evenwichtshandhaving.
Veiligheidsdilemma.
Machtsverhouding tussen en machtsmiddelen (onder andere militair, economisch,
cultureel) van grote en kleine landen, IGO’s, NGO’s en burgers.
Internationale regimes en het vraagstuk van de global commons.
Besluitvormingsprocedures binnen de EU en VN.
7.1.6 Stromingen, theorieën en visies
Interstatelijk en wereldpolitiek paradigma (klassiek realisme versus
neoliberale institutionalisme).
Visies op de plaats van de moraal binnen de internationale politiek
(idealisme en realisme, Gesinnungsethik en Verantwortungsethik); op
veiligheid en stabiele afschrikking; op machtsongelijkheid en strategieën
van ontwikkeling (imperialisme, neoliberalisme, neorealisme).
7.1.7 Beleid: regels, effecten en dilemma’s
Geschiedenis en hoofdlijnen van het Nederlandse buitenlandbeleid.
Belangrijkste beleidssectoren: veiligheid, diplomatieke betrekkingen,
economische betrekkingen, ontwikkelingssamenwerking, mensenrechten.
Europese eenwording: zie ook 7.2.
De studenten kan een schets geven van de juridische organisatie van de internationale
gemeenschap en hij kan daarbij verwijzend naar de belangrijkste
rechtsbronnen uitleggen wat de rol en de functie van het internationale recht
is en de verwerkelijking ervan.
De student kan aan de hand van actuele teksten het belang van mensenrechten
en morele normen in de internationale politiek uitleggen.
De student kan uitleggen welke factoren van invloed zijn op de (in)stabiliteit
van de structuur van en orde in de internationale samenleving.
De student kan uitgebreid de verschillen tussen de realistische, de liberale en de
radicale benaderingen in de studie van de internationale betrekkingen vanuit
de drie dimensies: de eenheid van analyse, het principe van organisatie en de
modus operandi, uitleggen.
De opluchting bij de onderhandelaars van de Klimaattop 2010 in Cancún was
groot. Na het diplomatieke fiasco in Kopenhagen zijn de bijna 200 landen van
de wereld erin geslaagd om tot een akkoord te komen waarin een aantal
afspraken voor toekomstig klimaatbeleid worden vastgelegd. Hans Bruyninckx,
hoogleraar internationaal milieubeleid, vond “Cancún, een mager beestje”.
- In hoeverre vinden we de drie uitgangspunten (beginselen/principes) van
internationaal milieubeleid terug in dit akkoord? Licht je antwoord toe.
- Waarom is dit akkoord zo belangrijk voor de positie van supranationale en
intergouvernementele organisaties?
Op welke manier kan het wereldeconomische stelsel van de jaren ’90 van de
20e eeuw het beste worden getypeerd: als een hegemoniaal, een tripolair of
een multipolair systeem? Licht je antwoord toe.
In januari 2011 werd er stevig gediscussieerd over het wel of niet doorgaan
van de Nederlandse ‘politiemissie’ naar Afghanistan.
- Noem enkele (opvallende) nationale en internationale spelers in deze
kwestie en beschrijf hun rol.
- Wat is de rol van de VS? En die van Wikileaks?
- Welke argumenten pro en contra deze missie zijn er?
- Vind jij ‘democratisering’ wel of geen legitiem argument voor deze politiemissie?
Beargumenteer.
Waarom kunnen integratie en internationalisering zelf een bron van conflict
zijn?
- Beantwoord de vraag aan de hand van de actuele situatie in een lidstaat van
de EU.
- Leg uit welke rol de EU speelt in deze kwestie.
De vraag of Bouterse in Nederland kan worden vervolgd voor de decembermoorden
van 1982, wordt verschillend beantwoord. Zie bijgaand fragment van
een krantenartikel.
- Welke argumenten pleiten vóór de mogelijkheid van vervolging?
- Welke argumenten tegen de mogelijkheid van vervolging zou je kunnen
noemen?
Schrijf een betoog waarin je aan de hand van een actueel internationaal
conflict de veranderingen in de internationale machtsverhoudingen uitlegt.
Leurdijk onderscheidt in zijn boek drie benaderingswijzen in de studie van de
internationale betrekkingen: de realistische, de liberale en de radicale.
- Leg uitgebreid de verschillen tussen deze drie benaderingen uit. Doe dit vanuit
drie dimensies: de eenheid van analyse, het principe van organisatie en
de modus operandi.
- Kies een internationaal conflict/probleem en verplaats je in elk van de drie
benaderingswijzen. Geef vanuit elk gezichtspunt een kort commentaar op
het gekozen conflict/probleem.
In hoeverre is er een verschil tussen het opereren van Nederlandse legereenheden
in het voormalige Joego-slavië en het optreden in het conflict Koeweit-
Irak (1e Golfoorlog)?
66 | Kennisbasis hbo-masteropleidingen aardrijkskunde, geschiedenis, maatschappijleer, algemene economie, bedrijfseconomie, godsdienst & levensbeschouwing Kennisbasis hbo-masteropleidingen aardrijkskunde, geschiedenis, maatschappijleer, algemene economie, bedrijfseconomie, godsdienst & levensbeschouwing | 67