regelingen in het buitenland met betrekking tot de markt voor ...

REGELINGEN IN HET BUITENLAND MET 

BETREKKING TOT DE MARKT VOOR 

PERSOONLIJKE DIENSTVERLENING 

Opdrachtgever 

Peter van Nes 

José Gravesteijn 

Linda van den Boom 

Datum december 2004 

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Contactpersoon Drs. P. J. van Nes 

Adres 

Telefoon +31-10-408 22 20 

Fax +31-10-408 96 50 

SEOR, Erasmus Universiteit Rotterdam 

Postbus 1738 

3000 DR ROTTERDAM 

E-mail seor-secr@few.eur.nl

INHOUDSOPGAVE 

1 Inleiding 1 

2 België: Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen (PWA’s) 3 

2.1 Doelen, doelgroep en vormgeving 3 

2.2 Bereik en effecten 7 

2.3 Voor- en nadelen van de regeling 9 

2.4 Invoering in Nederland 10 

3 België: Dienstencheques 11 

3.1 Doelen, doelgroep en vormgeving 11 

3.2 Budgetten 16 


3.4 Voor- en nadelen regeling 17 


4 Duitsland: Mini-jobs 19 

4.1 Doelen, doelgroepen en vormgeving 19 

4.2 Budgetten 23 




5 Frankrijk: Chèque Emploi Service (CES) 28 





6 Frankrijk: Titre Emploi Service (TES) 33 


6.2 Effecten en bereik 33 


6.4 Invoering in Nederland 35

7 Denemarken: Hjemmeserviceordningen/ Home Service programma 36 




7.4 Invoering in Nederland 41

1 INLEIDING 

Het aanbieden en afnemen van persoonlijke diensten vindt voornamelijk plaats in het 

zwarte circuit. Dit geldt met name voor huishoudelijke hulp. Voor het Ministerie van 

Sociale Zaken en Werkgelegenheid is dit een aanleiding geweest om SEOR een 

onderzoek te laten doen naar de Markt voor Persoonlijke Dienstverlening. Hierin staat 

met name de vraag centraal hoe je ‘zwart’ kan ‘witten’. Dit document gaat gedetailleerd 

in op buitenlandse regelingen met betrekking tot (het ontwikkelen van) de markt voor 

persoonlijke dienstverlening. Veelal hebben deze regelingen ook het witten van de zwarte 

markt tot doel 1 . De centrale vragen in dit document zijn: 

Welke regelingen zijn er in het buitenland met betrekking tot de markt voor 

persoonlijke dienstverlening en hoe zijn deze precies vormgegeven? 

Deze vragen worden beantwoord met behulp van de volgende deelvragen: 

− Een exacte beschrijving van de regeling (de doelgroep, welke doelen wil men 

bereiken, hoe hoog is de subsidie/aftrek precies, hoe werkt de regeling in de 

praktijk?). 

− Hoe is de uitvoering georganiseerd (komt er veel administratie bij kijken, zijn er 

specifieke instanties opgericht?). 

− De budgetten die er mee zijn gemoeid. 

− Zijn de regelingen geëvalueerd en wat zijn de uitkomsten? Wat is de effectiviteit en 

de efficiency (hoeveel mensen maken er gebruik van, hoeveel mensen hebben 

hierdoor een baan gekregen die anders geen baan in het formele circuit zouden 

kunnen vinden, worden gestelde doelen gehaald, is er extra werkgelegenheid 

ontstaan in de sector?). 

− Op basis van de voorafgaande punten: de voor- en nadelen van de regelingen. 

− Kunnen deze regelingen mogelijk in Nederland worden ingevoerd? Hierbij is het 

van belang om verschillen tussen buitenlandse en Nederlandse instituties aan te 

geven die eventueel een belemmering zouden kunnen worden of in Nederland 

vragen om een andere vormgeving. 

In niet alle gevallen was informatie beschikbaar om op alle deelvragen een antwoord te 

geven. Tijdens het onderzoek hebben wij bijvoorbeeld gemerkt dat er nauwelijks 

informatie is over de budgetten die met de regelingen gepaard gaan. Ook zijn de 

regelingen op het gebied van persoonlijke dienstverlening nauwelijks geëvalueerd en is er 

vaak geen informatie over de werkgelegenheidseffecten van deze regelingen (er is in 

ieder geval niet gekeken naar netto-effectiviteit op dit vlak). Toch zijn er wel indicaties 

beschikbaar van het gebruik en bruto-effecten van deze regelingen, die indicaties van de 

netto-effecten van de regelingen kunnen geven. 

1 In de informatie en literatuur over deze regelingen worden de termen informeel (informal), 

formeel (formal) en zwart (undeclared) gebruikt. De interpretatie van deze begrippen is niet 

eenduidig. In de definities die wij in het onderzoeksrapport ‘De Markt voor Persoonlijke 

Dienstverlening’ hanteren, kan informele arbeid bijvoorbeeld zowel wit als zwart zijn, maar in 

andere studies wordt onder wit alleen formele arbeid verstaan. 

S299001rap 1

De landen en de regelingen die in dit rapport achtereenvolgens centraal staan zijn: 

− België: Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen 

− België: Dienstencheques 

− Duitsland: Mini-Jobs 

− Frankrijk: Chèque Emploi Service (CES) 

− Frankrijk: Titre Emploi Service (TES) 

− Denemarken: Hjemmeserviceordningen/Home Service programma 

S299001rap 2

2 BELGIË: PLAATSELIJKE 

WERKGELEGENHEIDSAGENTSCHAPPEN (PWA’S) 

2.1 DOELEN, DOELGROEP EN VORMGEVING 

Doelstellingen 

In de onderstaande box zijn de doelstellingen van de PWA-regeling opgesomd. Merk op 

dat ‘uitbreiding van de werkgelegenheid’ in de zin van het stimuleren van de vraag naar 

persoonlijke dienstverlening niet tot de doelstellingen behoort. 

Box 1 Doelstellingen PWA-regeling 

− Tracht antwoord te bieden op een aantal behoeften in de maatschappij waaraan de reguliere arbeidsmarkt 

niet of onvoldoende tegemoet komt. Enerzijds activiteiten ten behoeve van de privé-huishouding (huishoud-, 

tuin- en keukenactiviteiten). Anderzijds dit soort activiteiten met betrekking tot collectieve behoeften 

(sociale, culturele en onderwijsactiviteiten). 

− Terugkeer tot de arbeidsmarkt van langdurig werklozen. 

− Tegengaan van zwart werk. 

Belangrijk element in de onderliggende filosofie is dat sociaal verzekerden iets moeten presteren om hun 

(langdurige) uitkering te verdienen 2 . 

Bron: Tom De Sutter, Het Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap: Regelgeving en praktijkervaring, 2000. 

Vormgeving 

Gebruik van de PWA-cheques 

Binnen de PWA-regeling hebben Private personen, overheidsinstanties, scholen en 

bedrijven in de agrarische sector de mogelijkheid vouchers te kopen om de volgende 

diensten (uitgevoerd op Belgisch grondgebied) te betalen 3 : 

Private huishoudens: 

− Hulp bij alle soorten huishoudelijke arbeid. 

− Hulp bij het verzorgen van kinderen en zieke mensen. 

− Hulp bij administratieve klusjes. 

− Kleine klussen in de tuin. 

2 J. van Steenberge, De PWA’s: Wie is de klus in X. (ed.), Liber Amicorum Alfons Vandeurzen, 

Gent, Mys & Breesch, 1995, 300-301. 

3 Piet Renooy, Staffan Ivarsson, Olga van der Wusten-Gritsai en Emco Meijer, Undeclared 

Work in an Enlarged Union: An Analysis of Undeclared Work: An In-depth Study of Specific 

Items, European Commission, Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 

2004. 

S299001rap 3

Lokale overheden 

− Alle soorten diensten die tegemoet komen aan de behoeften van de lokale 

gemeenschap en die niet tot stand komen via de reguliere arbeidsmarkt. Denk 

hierbij bijvoorbeeld aan stadswachten. 

Voor scholen en non-profit organisaties 

− Allerlei soorten assistentie-werkzaamheden zolang ze niet concurreren met 

reguliere arbeid. 

Agrarische sector 

− Verscheidene activiteiten waaronder seizoensarbeid. 

Met één voucher kan een uur werk betaald worden. Om van de PWA-regeling gebruik te 

maken en cheques in te kunnen kopen moet een kandidaat-gebruiker vooraf een aanvraag 

indienen bij het PWA waarin hij de te verrichten activiteiten omschrijft in een daartoe 

uitgereikt gebruikersformulier 4 . Hij legt dit formulier voor ter validering en betaalt indien 

nodig het gevraagde inschrijfgeld (verschilt per PWA en mag maximaal € 3,72 bedragen). 

Het PWA bepaalt of deze activiteiten toelaatbaar zijn (zie hieronder voor de activiteiten 

waarop de regeling betrekking heeft) en valideert het gebruikersfomulier voor een 

duurtijd van ten hoogste één jaar. De gebruiker mag de activiteit slechts laten verrichten 

als hij in het bezit is van een gevalideerd gebruikersformulier. Pas wanneer hij/zij in het 

bezit is van dit formulier kunnen de cheques worden aangekocht bij: 

− Het PWA. De cheques die daar worden aangekocht zijn naamloos en kunnen niet 

worden gebruikt voor activiteiten ten behoeve van de landen tuinbouwsector; 

indien de gebruiker een rechtspersoon is kunnen deze cheques worden gebruikt 

voor occasionele activiteiten. 

− Bij de uitgever van de PWA-cheques 5 . De bestelling moet minstens tien cheques 

bedragen en er moet van tevoren worden betaald. De cheques worden opgesteld op 

naam van de gebruiker. Om de cheques fiscaal af te trekken, zijn de cheques op 

naam vereist. 

Het PWA is verantwoordelijk voor de toewijzing van de activiteiten aan de werklozen die 

bij het PWA zijn ingeschreven. Het PWA is de werkgever van de PWA-werknemers en 

bezorgt hen uiterlijk tegen hun eerste prestatie een PWA-arbeidsovereenkomst. 

Het toewijzen van de activiteiten gebeurt op getrapte wijze. Ten eerste wordt een 

wederzijds akkoord tussen de PWA-werknemer en de gebruiker gerespecteerd. De PWAwerknemer 

mag in een andere gemeente woonachtig zijn dan de gebruiker. Toch zijn 

exclusiviteitscontracten met één gebruiker waarbij een PWA-werknemer in ruil een 

garantie van een minimum maandelijks arbeidsvolume wordt aangeboden, verboden. Dit 

betekent dat een PWA-werknemer per definitie voor meerdere gebruikers kan werken. 

Wanneer een wederzijds akkoord ontbreekt, geeft het PWA voorrang aan een PWAwerknemer 

die de vereiste kwalificaties heeft en die behoort tot diegenen die zich als 

4 

Tom de Sutter (2000), Het Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap: regelgeving en praktijk, 

HIVA, Leuven. 

5 Het is onduidelijk of dit een uitgeverij is of een andere instantie. 

S299001rap 4

vrijwilliger hebben opgegeven. Dit betekent een keuze uit de ambtshalve ingeschreven 

werklozen die zich als vrijwilliger hebben opgegeven en de categorieën van vrijwillig 

ingeschrevenen (zie voor een onderscheid tussen ambtshalve ingeschreven werklozen en 

vrijwillig ingeschrevenen, het kopje doelgroep van deze paragraaf). Als tenslotte geen 

vrijwilligers (met de nodige kwalificaties) beschikbaar zijn, biedt het PWA de activiteit 

aan de andere, ambtshalve ingeschreven werklozen aan. Wanneer dit een passende 

activiteit is, is de werkloze verplicht deze activiteit aan te nemen. Als een geschikte 

kandidaat wordt gevonden die de klus/activiteit verricht, ontvangt hij/zij de voucher als 

betaling. Deze kan voor geld worden ingewisseld bij het PWA. 

Kosten/opbrengsten op micro-niveau en positie PWA-werknemers 

De kostprijs van de PWA-cheques voor de gebruiker varieert van € 4,96 tot € 7,45 en 

hangt af van PWA tot PWA (het PWA is ook de prijsbepalende instantie) en eventueel 

van het soort gepresteerde activiteit. Gebruikers krijgen voor hun uitgaven tot ongeveer € 

32.661 (in het jaar 2000) betaald in het kader van het PWA een belastingvermindering. 

Deze ligt tussen de 30 procent en 40 procent van de belastbare inkomsten. Als de aanslag 

op beider naam is gesteld, worden de PWA-uitgaven evenredig omgeslagen op ieders 

inkomensdeel. Voorwaarde om in aanmerking te komen, is het overleggen van het fiscaal 

attest van de uitgever van de PWA-cheques 6 . 

De langdurig werkloze of bijstandsgerechtigde ontvangt een belastingvrij bedrag van 

ongeveer € 3,72 per gewerkt uur in aanvulling op zijn/haar uitkering. Wanneer de PWAwerknemer 

verplaatsingsonkosten heeft, kan het PWA van de gebruiker een gedeeltelijke 

of gehele tegemoetkoming in de kosten eisen. 

De PWA-werknemer mag maximaal 45 uur per maand werken 7 . Het totale bedrag dat bij 

kan worden verdiend is dus ongeveer € 167,40 (45 x € 3,72). De activiteiten in het kader 

van de PWA moeten namelijk het karakter behouden van een bijkomende activiteit. De 

hoofdactiviteit blijft het zoeken naar werk. Een afwijking bestaat voor de PWAwerknemer 

die seizoens- en gelegenheidsgebonden activiteiten verricht in de landen 

tuinbouwsector. In dit geval mogen gedurende twee kalendermaanden per jaar 90 

activiteitsuren verricht worden. Afwijkingen kunnen eveneens worden toegestaan 

omwille van het algemeen belang en in noodsituaties. De taak van de stadswachter 

bedraagt bijvoorbeeld per maand gemiddeld 53 activiteitsuren (maximum bij te verdienen 

bedrag is € 197,16). 

Zoals hierboven aangegeven ontvangt de PWA-werknemer een PWAarbeidsovereenkomst 

8 . Vergeleken met de situatie voor 7 april 1999 is dat een grote 

verandering, aangezien voor die tijd geen sprake was van een arbeidsovereenkomst. De 

PWA-overeenkomst is een overeenkomst waarbij een werknemer zich verbindt om onder 

het gezag van het PWA en tegen loon, de toegelaten PWA-activiteiten bij een gebruiker 

te verrichten. Zij wordt gesloten voor onbepaalde tijd. Niettemin blijft de huidige PWAwerknemer 

de facto werkloze. 

6 www.meta.fgov.be/pc/pce/pcep/nlcep03.htm 

7 Tom de Sutter (2000), Het Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap: regelgeving en praktijk, 

HIVA, Leuven; www.meta.fgov.be/pc/pce/pcep/nlcep03.htm. 

8 Tom de Sutter (2000), o.c., ,HIVA, Leuven. 

S299001rap 5

De wet betreffende deze overeenkomst bevat net zoals de (reguliere) 

Arbeidsovereenkomstenwet, bepalingen over de wederzijdse rechten en verplichtingen 

van werkgever en werknemer, de schorsing en het einde van de overeenkomst. Ook zijn 

regels betreffende de relatie met de gebruiker toegevoegd. Voor de aanvang van de 

prestaties bezorgt het PWA aan de werkloze een PWA-arbeidscontract en een 

prestatieformulier waaruit blijkt dat de werkloze aan de vereisten voldoet om activiteiten 

te verrichten. Een werkloze die niet in het bezig is van het prestatieformulier kan geen 

activiteiten uitoefenen. 

Omdat de werknemer uit hoofde van zijn status als werkloze al aanspraak maakt op 

gezondheidzorg, op een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid, kinderbijslag en op 

pensioen, hoeven voor dit soort rechten geen extra kosten meer gemaakt te worden die de 

overheid moet subsidiëren. Ook is de werknemer verzekerd voor arbeidsongevallen. De 

RVA (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening) 9 is namelijk verplicht om een 

arbeidsongevallenverzekering voor de PWA-werknemer af te sluiten. De kosten hiervoor 

worden waarschijnlijk gedekt door het verschil tussen de koop- en de verkoopprijs van de 

vouchers. Dit verschil 10 moet het PWA in ieder geval gebruiken voor het dekken van 

administratie-kosten, verplaatsingskosten van de PWA-werknemer en voor het 

financieren van plaatselijke werkgelegenheidsinitiatieven 11 . 

Doelgroep 

Binnen de categorieën werklozen die het is toegestaan te werken onder de PWA-regeling, 

wordt onderscheid gemaakt tussen de ambtshalve en vrijwillig ingeschrevenen. Dit 

onderscheid is het resultaat van een stelselmatige uitbreiding. Door het succes van de 

PWA-regeling zag men zich namelijk geconfronteerd met het fenomeen van wachtlijsten, 

waardoor het aanbod is uitgebreid. In het algemeen merkt De Sutter (2000) op dat er veel 

problemen zijn met de afstemming van vraag en aanbod 12 . 

− Ambtshalve ingeschreven werklozen zijn werklozen die sinds tenminste twee jaar 

een werkloosheidsuitkering of een wachtuitkering genieten of die tenminste 6 

maanden een werkloosheidsuitkering geniet indien hij/zij de leeftijd van 45 jaar 

heeft bereikt. Uitgezonderd zijn de werklozen die vrijgesteld zijn van de 

verplichting om beschikbaar te zijn voor de arbeidsmarkt. 

9 Aansturingsorgaan van de PWA’s. 

10 Dit verschil is gelijk aan het aankoopbedrag van de cheque minus € 3.72 arbeidskosten minus 

administratiekosten van de uitbetalingsinstelling –minus 20 procent van de uitkomst van dit 

sommetje (deze 20 procent is bestemd voor de uitgever van de dienstencheque). 



S299001rap 6

− Vrijwillig ingeschreven werklozen zijn: 

1. De werklozen die vallen onder de boven vermelde uitzondering op de 

ambtshalve inschrijving. 

2. De uitkeringsgerechtigde volledig werklozen die in een periode van 36 

maanden voor hun inschrijving bij het agentschap minstens gedurende 24 

maanden uitkeringsgerechtigd volledig werkloos waren. 

3. De werklozen die in de periode van 1 januari 1992 tot 20 september 1994 

tewerkgesteld zijn geweest in het kader van een PWA. 

4. De bestaansminimumgerechtigden en de personen, ingeschreven in het 

bevolkingsregister die recht hebben op sociale bijstand, doch die als gevolg 

van hun nationaliteit geen recht hebben op het bestaansminimum, die 

volledig werkloos zijn en die zich als werkzoekende hebben ingeschreven. 

Uitvoering 

In het midden van de jaren ’90 zijn de Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen 

opgericht in alle gemeentes in België. Het PWA is een agentschap dat het aanbod van 

langdurig werklozen en de vraag naar arbeid in de sfeer van diensten in en om het huis bij 

elkaar brengt. Het heeft de status van een vereniging zonder winstoogmerk. Het bestuur 

wordt gevormd door lokale politici en sociale partners. 

2.2 BEREIK EN EFFECTEN 

In de periode tussen juni 1995 en juni 1999 is het aantal werklozen dat actief is in het 

PWA-stelsel meer dan verdrievoudigd van 10.808 in juni 1995 tot 38.500 in juni 1999. 

Over dezelfde periode is het aantal gepresteerde uren meer dan verviervoudigd van 

264.835 tot 1.174.879. 

Van de 38.500 werklozen die actief zijn binnen de PWA-regeling, was het merendeel (80 

procent) vrouw, hoofdzakelijk tussen de 35 en 45 jaar en samenwonend. Er wordt ook 

wel gezegd dat de PWA-regeling ervoor gezorgd heeft dat vrouwen hun informele 

baantjes hebben ingeruild voor formele arbeid. De weinige mannen die binnen deze 

regeling werkzaamheden verrichtten, waren tussen de 45 en 55 jaar oud. Actieve PWAwerknemers 

werken gemiddeld 30 uur per maand. 50 procent van alle werklozen binnen 

de PWA-regeling was langdurig werkloos (meer dan vijf jaar) 13 . 

In juni 1999 stonden 120.904 gebruikers geregistreerd bij een PWA. In de periode 1994- 

1999 zijn 37 miljoen vouchers verkocht, waarvan bijna tweederde (63 procent) aan 

private huishoudens 14 . Een ‘achterkant-van-een-sigarendoos’-berekening laat zien dat dit 

aantal ten opzichte van de totale markt voor persoonlijke dienstverlening klein van 

betekenis is. Deze 37 miljoen vouchers vertegenwoordigen een waarde van ongeveer 37 

miljoen x € 7,45 = € 275 miljoen. Dit komt neer op zo’n € 45 miljoen per jaar. De totale 

markt voor huishoudelijke hulp wordt in Nederland met zo’n 16 miljoen inwoners 

geschat op € 1,4 miljard euro in 2000. Indien je veronderstelt dat in België net zoveel 

13 

38 Procent van de PWA-actieven is tussen de vijf en tien jaar werkloos. 22 Procent is tien jaar 

of langer werkloos. 

14 

RVA (2001), De Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen. Beschrijvende analyse van 

1995-1999, Brussel. 

S299001rap 7

gebruik wordt gemaakt van huishoudelijke hulp als in Nederland, kom je voor België met 

zo’n tien miljoen inwoners dan ongeveer uit op een totale markt van 10/16 x € 1,4 miljard 

= 875 miljoen. Dat betekent dat de PWA-vouchers ongeveer vijf procent van de markt 

voor persoonlijke dienstenverlening in België uitmaken. Opgemerkt moet worden dat dit 

percentage eigenlijk nog iets kleiner is, omdat het bij de vouchers niet alleen om 

huishoudelijke hulp gaat, maar ook om andere diensten 15 . 

Dumont (1997) 16 heeft in zijn evaluatie gevonden dat 44 procent van de klussen die zijn 

uitgevoerd in het kader van de PWA-regeling, in het verleden in het informele circuit 

plaatsvonden. 84 procent van de gebruikers van PWA-diensten gaven aan dat ze blij 

waren dat ze geen gebruik hoefden te maken van diensten op de zwarte markt. In de zin 

van omzetten van zwart naar wit heeft de regeling dus in ieder geval een bruto-effect 

gehad van 44 procent gehad. Een klein deel van de verschuiving van zwart naar wit, 

wordt veroorzaakt door een autonoom effect. Het andere deel is een netto-effect. Van 

deze effecten zijn geen schattingen bekend. Kanttekening die Dumont hierbij maakt is dat 

dit resultaat wellicht positief beïnvloed is door de wenselijkheid van het antwoord. 

Punten van kritiek op de regeling zijn als volgt 17 : 

− PWA-werknemers kunnen gemakkelijk bijverdienen door een deel van het werk in 

ruil voor vouchers te doen, en het andere deel voor contant geld in het informele 

circuit. De PWA’s spelen dan ongewild ook een rol in het bij elkaar brengen van 

vraag naar en aanbod van informele arbeid, hoewel De Sutter (2000) ook aangeeft 

dat er in het algemeen veel problemen zijn met het afstemmen van vraag en 

aanbod 18 . Uit een enquête bij Unizo (een PWA) blijkt dat 45 procent van de Unizo- 

PWA-vertegenwoordigers melding maakt van misbruik. Voor 27 procent stelt men 

dat de werklozen in het zwart bijklussen naast het maximum aantal te presteren 

uren 19 . 

− Hoewel de PWA-regeling ervoor bedoeld was om langdurig werklozen op de 

arbeidsmarkt te laten terugkeren, is in de praktijk gebleken dat velen van hen jaren 

aan de regeling bleven deelnemen en dus niet uit de uitkeringssituatie kwamen. Om 

deze reden heeft de Belgische overheid eind 2003 besloten meer nadruk te gaan 

leggen op een andere regeling, namelijk de dienstencheques (zie hoofdstuk 3).De 

dienstencheque is in zoverre anders van opzet dat werknemers in het stelsel van de 

dienstencheque een volwaardig werknemersstatuut krijgen, hetgeen betekent dat ze 

de uitkeringssituatie verlaten. 

15 De cijfers voor Nederland hebben alleen betrekking op huishoudelijke hulp. 

16 

R. Dumont, Het PWA: analyse van de regelgeving en eerste praktijkervaringen, T.S.R,. 1997, 

546. 

17 Zie ook: Piet Renooy, Staffan Ivarsson, Olga van der Wusten-Gritsai en Emco Meijer, o.c., 

European Commission, Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 2004. 

18 Tom de Sutter (2000), o.c., HIVA, Leuven. 

19 A. Vanderstappen, NCMW-evaluatie: werking PWA, 8. 

S299001rap 8

2.3 VOOR- EN NADELEN VAN DE REGELING 

Tabel 2.1 Beleidsoptie: PWA’s België 

Aspect PWA's in België 

Aard van de optie Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen treden als intermediair op 

tussen de vraag naar huishoudelijke diensten en het aanbod van langdurig 

werklozen. Huishoudelijke diensten moeten worden betaald met vouchers. 

Voordelen aan aanbodkant Men mag bijverdienen naast uitkering 

PWA-arbeidsovereenkomst waardoor grotendeels hetzelfde arbeidsrecht op 

van toepassing is als voor reguliere werknemers. Ook vallen PWAwerknemers 

onder een arbeidsongevallenverzekering. Voor het overige geldt 

wat voor alle werklozen geregeld is: recht op gezondheidszorg, recht op 

uitkering wegens arbeidsongeschiktheid, recht op kinderbijslag, recht op 

pensioen. 

Nadelen aanbod Alleen voor geregistreerde werklozen. 

Maximaal 45 uur per maand werken. 

Voor ambtshalve ingeschreven werklozen kan arbeid in het kader van de 

PWA-regeling verplicht worden gesteld, indien dit passende arbeid is. 

Voordelen aan vraagkant Je hoeft geen gebruik (meer) te maken van diensten op zwarte markt. 

Geen arbeidsrelatie (flexibiliteit). 

Je hebt als gebruiker van de PWA-cheques enige vrije keuze in de 

werknemer die bij jou werkzaamheden komt verrichten. 

Belastingaftrek van de uitgaven betaald in het kader van het PWA van tussen 

de 30 en 40 procent van de belastbare inkomsten (in 2000 lag het maximaal 

aftrekbare bedrag op ongeveer € 32661. 

Nadelen aan vraagkant Het soort klussen dat mag worden verricht moet vooraf worden beschreven in 

het gebruikersformulier, staat flexibiliteit in de weg. 

Maatschappelijke voordelen PWA-werknemers doen iets ‘terug’ voor hun uitkering. 

PWA-werknemers doen werkervaring op. 

Maatschappelijke nadelen Op macro-niveau zijn er kosten die samenhangen met de fiscale aftrek voor 

gebruikers van PWA-cheques, terwijl de maatschappij ook 

belastingopbrengsten misloopt doordat de inkomsten van de PWAwerknemers 

uit hoofde van hun PWA-activiteiten onbelast zijn. 

PWA's spelen ongewild een rol in het bij elkaar brengen van vraag en aanbod 

op informele markt (een deel gebeurt formeel, een deel informeel), hoewel 

zich ook problemen bij de afstemming tussen vraag en aanbod voordoen. 

Regeling speelt waarschijnlijk voornamelijk een rol bij het omzetten van 

informeel naar formeel, niet bij creatie nieuwe werkgelegenheid in de zin van 

het stimuleren van de vraag naar persoonlijke dienstverlening. 

Aanbieders blijven 'hangen' in de regeling en stromen niet door naar de 

reguliere arbeidsmarkt. 

Het bovenstaande nadeel hangt samen met het idee van de PWA-regeling. 

Het doel is het bieden van een tijdelijke opstap naar regulier werk, niet om de 

PWA-werknemers op reguliere basis aan het werk te houden in de markt voor 

persoonlijke dienstverlening => deze regeling is niet van betekenis voor het 

creëren van een markt voor persoonlijke dienstverlening. 

Doordat bijverdiensten zijn toegestaan vergroot de PWA-regeling de 

armoedeval bij overstap naar een full-time laag betaalde, reguliere baan. 

S299001rap 9

2.4 INVOERING IN NEDERLAND 

Uit het bovenstaande concluderen wij dat voor het invoeren van deze regeling in 

Nederland een uitvoerende instantie nodig is die vraag- en aanbod bij elkaar brengt. Wij 

denken hierbij bijvoorbeeld aan organisaties voor thuiszorg, als we ons beperken tot 

huishoudelijke hulp en diensten die daaraan gerelateerd zijn gaat. Dit soort organisaties 

heeft immers ruime ervaring met het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van dit soort 

diensten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de alpha-hulp. Wel moeten deze organisaties in 

direct contact staan met het CWI, zodat ze zicht krijgen op het beschikbare aanbod. 

S299001rap 10

3 BELGIË: DIENSTENCHEQUES 

3.1 DOELEN, DOELGROEP EN VORMGEVING 


Box 2 Doelstellingen dienstencheques 

Het doel van de dienstencheques is drieledig 20 : 

− Het omzetten van latente vraag naar diensten in concreet werk. 

− Het creëren van werk voor mensen met een achterstandspositie op de arbeidsmarkt, zodat zij een kans 

krijgen. 

− Het omzetten van informele arbeid in formele arbeid. 

Bron: Persbericht Ministerie Werk en Pensioenen, 26 november 2003. 

Net als bij de PWA-regeling dienen vouchers als betaalmiddel bij dit instrument. In 2004 

zijn alle PWA-activiteiten voor private huishoudens die ook met dienstencheques betaald 

kunnen worden, overgegaan van de PWA-regeling naar het dienstencheque-systeem 21 . 

Dit heeft minister Vandenbroucke ingesteld omwille van het succes van de 

dienstencheques 22 . Het is de bedoeling dat PWA-ers zoveel mogelijk doorstromen naar 

het nieuwe stelsel. De overige activiteiten blijven onder de PWA-regeling vallen. 

De Belgische overheid hoopt met de dienstencheque eind 2007 25.000 banen van 24 uur 

per week gecreëerd te hebben 23 . 

20 Zie persbericht van het Ministerie van Werk en pensioenen, d.d. 26 November 2003. 

21 Piet Renooy, Staffan Ivarsson, Olga van der Wusten-Gritsai en Emco Meijer, o.c., European 

Commission, Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 2004. 

22 Persbericht Frank Vandenbroucke, donderdag 16 oktober 2003. 

23 

Zie FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Tewerkstelling via dienstencheques: 

Tussentijdse informatie, 1 juni 2004. 

S299001rap 11

Vormgeving 24 

Er zijn vier partijen in het Belgische dienstencheque-systeem: 

− De klant, die bij hem of haar thuis een huishoudelijke taak gedaan wil hebben. 

− De werknemers = de betreffende hulp. 

− De onderneming die optreedt als werkgever van de werknemer en via wie de klant 

een beroep doet op de werknemer. Dit zijn in principe alle operatoren op de markt: 

uitzendbureaus, schoonmaaksector, ziekenfondsen en arbeidsbureaus. 

− Accor TRB, de beheerder van het dienstencheque-systeem. Accor TRB is 

onderdeel van Accor Services België die weer deel uit maakt van de groep Accor. 

In principe positioneert Accor Services België, een private onderneming, zich als 

hoofdrolspeler in de sector van dienstverlening aan bedrijven. Een pijler waar dit 

bedrijf zich op richt is het voorzien in essentiële behoeften van werknemers om het 

bedrijf of de openbare instelling waarin ze werkzaam zijn, bij te staan in haar 

sociale verantwoordelijkheid. Vanuit dit perspectief worden onder andere 

verschillende sociale programma’s, waaronder het dienstencheque-programma 

door Accor Services België beheerd 25 . Accor TRB verzorgt de uitgifte en verkoop 

van de dienstencheques. 

Dienstencheques kunnen alleen gebruikt worden voor hulp van huishoudelijke aard. De 

werknemer mag geen bloed- of aanverwant tot in de tweede graad zijn van de particulier 

waar hij prestaties verricht. Hij mag ook geen lid zijn van het gezin van die particulier, 

noch dezelfde verblijfplaats hebben als de particulier. Uit tabel 2 is af te leiden welke 

activiteiten er onder hulp van huishoudelijke aard worden verstaan. 

Tabel 3.1 Activiteiten die onder de dienstencheques vallen 

Activiteiten bij de gebruiker thuis: Activiteiten buiten het huis van de gebruiker: 

Schoonmaken van de woning met inbegrip van de ramen Boodschappendienst 

Wassen en strijken Minder-mobielen-centrale 

Kleine occasionele naaiwerken 

Bereiden van maaltijden 

Strijken 

Bron: www.dienstencheques.be 

De klant koopt vooraf dienstencheques (minimaal 10 stuks) bij Accor TRB en betaalt 

hiervoor €67 (dus €6,70 per stuk) 26 . De dienstencheques zijn vrijgesteld van BTW. De 

cheques moeten in principe binnen acht maanden na uitgifte worden gebruikt. Ze kunnen 

binnen die periode weer om worden geruild voor het aankoopbedrag. De klant die via de 


Commission, Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 2004; FOD 

Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Wegwijs in… Werken in het Stelsel van de 

Dienstencheques, België, mei 2004; www.dienstencheques.be; interne notitie SZW. 

25 www.accorservices.be 

26 Dit bedrag was eerst € 6,20, maar is opgehoogd naar € 6,70, zie: www.dienstencheques.be 

S299001rap 12

dienstencheque diensten wil laten verrichten, moet zich wenden tot een erkende 

onderneming. Deze onderneming zendt dan vervolgens een werknemer naar de klant. De 

klant betaalt de werknemer met een cheque. Voor één gewerkt uur betaalt de klant met 

één dienstencheque, dus de prijs per uur is €6,70. De kostprijs van een dienstencheque is 

€ 21,00 per gewerkt uur 27 . Hierin zijn het loon, werkgeverslasten en andere kosten 

verwerkt. € 14,80 daarvan wordt door de federale overheid op de rekening van Accor 

TRB gestort 28 . Dit bedrag plus het aankoopbedrag van de dienstencheque (€ 6,70) wordt 

door Accor TRB aan de erkende onderneming betaald, na inlevering van de cheque. De 

onderneming behaalt een kleine winst per cheque die op kan lopen als het bedrijf in 

aanmerking komt voor ‘doelgroepverminderingen’. De dienstencheques zijn vrijgesteld 

van BTW. Iedereen die als klant gebruik maakt van de dienstencheques krijgt 30 procent 

terug van de belasting, onafhankelijk van het inkomen. De netto-kosten voor de klant zijn 

uiteindelijk € 4,69 per uur. De kosten voor de overheid zijn per cheque/per uur ongeveer 

€ 21,00 - € 4,69 = € .16,31. 

Het maximum bedrag aan belastingaftrek is € 2200 (voor dienstencheques samen). Accor 

TRB zorgt voor belastingverklaringen voor de klanten 29 . 

Na betaling met de cheque levert de werknemer de cheque in bij zijn erkende 

onderneming en ontvangt daarvoor in ruil het arbeidsloon van de onderneming. In 

principe wordt dat bepaald door CAO-partijen, maar omdat die nog niet zijn gevormd, is 

het loon bepaald bij Koninklijk Besluit. Voorlopig is het bruto-uurloon vastgesteld op € 

8,32 (bij een jaar anciënniteit € 8,66, bij twee jaar anciënniteit € 8,77) en wordt dat 

gekoppeld aan het prijsindexcijfer. Dit loon ligt iets boven het wettelijk minimumloon. 

Dit bedraagt € 1210 per maand of € 7,35 per uur. Wat de werknemer na aftrek van sociale 

premies en belasting netto overhoudt, hangt af van zijn/haar overige inkomsten. Deze 

bedragen gelden wanneer de werknemer in dienst is bij een gewoon uitzendbedrijf. De 

bedragen kunnen licht afwijken als de werkgever een gemeente of een sociale dienst is. 

De regionale overheden kunnen het gebruik van de dienstencheque uitbreiden voor 

andere soorten activiteiten. In 2004 heeft de Vlaamse regering beslist om de 

dienstencheques in te voeren in de kinderopvang. Ook dan subsidieert de Vlaamse 

regering € 16,68 per uur. Hier is veel weerstand tegen: de opvang van kinderen is een 

ander soort dienst, waar betrouwbaarheid, kwaliteit, verantwoordelijkheid en continuïteit 

(nog) veel zwaarder wegen dan bij schoonmaakdiensten. 

27 Uitgaande van de situatie bij de voormalige prijs van een dienstencheque, namelijk € 6,20. 

28 Uitgaande van de situatie bij de voormalige prijs van een dienstencheque, namelijk € 6,20. 

29 www.dienstencheques.be 

S299001rap 13

Doelgroep 

Doelgroep 30 

De doelgroep van de regeling (iedereen die als werknemer diensten kan verrichten in het 

kader van de dienstencheque) is iedereen die staat ingeschreven bij het Belgische 

arbeidsbureau. De werknemers die in aanmerking komen voor een tewerkstelling in het 

kader van de dienstencheques zijn bijvoorbeeld: 

− De volledig uitkeringsgerechtigde werklozen. 

− De begunstigden van een leefloon. 

− De niet-werkenden die geen uitkering genieten. 

− De deeltijds werkenden. 

− De personen die meer uren willen werken of een bijkomende activiteit willen 

uitoefenen. 

− De personen die vergelijkbare activiteiten uitoefenen via het stelsel van de PWA’s. 

− De personen wiens uitkering werd geschrapt of geschorst. 

− De personen die zwart werk verrichten (via de dienstencheques kan een 

zwartwerker blijven voortwerken op legale wijze. 

Naargelang de situatie waarin de werknemer zich bevond voordat hij/zij begon aan het 

werken in het kader van de arbeidsovereenkomst dienstencheques, wordt onderscheid 

gemaakt tussen twee categorieën werknemers: 

Categorie A Werknemers van deze categorie zijn de werknemers die een 

werkloosheidsuitkering, een leefloon of financiële sociale hulp 

ontvingen alvorens tewerkgesteld te worden met een 

arbeidsovereenkomst dienstencheques, en die tijdens hun 

tewerkstelling verder aanspraak blijven maken op een 

werkloosheidsuitkering, op leefloon of op financiële sociale hulp. 

Categorie B Dit zijn alle andere werknemers die tewerkgesteld zijn met een 

arbeidsovereenkomst dienstencheques. Om te werken binnen de 

dienstencheque-regeling is inschrijving bij het arbeidsbureau een 

vereiste voor deze categorie. 

Arbeidscontract 

De werknemers ontvangen een ‘arbeidsovereenkomst dienstencheque’ bij het 

uitzendbedrijf die in hoofdzaak overeenkomt met een gewone arbeidsovereenkomst. Dit 

was het voornaamste voordeel voor werknemers ten opzichte van de PWA-regeling tot 

voor april 1999. Voor de arbeidsovereenkomst dienstencheque geldt dat een werknemer 

bij een zelfde werkgever verschillende van dit soort overeenkomsten af kan sluiten (zelfs 

opeenvolgend) zonder dat dit het sluiten van een arbeidsovereenkomst voor een 

onbepaalde tijd tot gevolg heeft. Deze mogelijkheid geldt echter slechts voor een 

bepaalde periode die varieert van zes maanden voor werknemers uit categorie A, tot drie 

maanden voor werknemers uit categorie B. Na die periode moet een arbeidsovereenkomst 

voor onbepaalde duur worden aangeboden. De periode wordt gerekend vanaf de dag van 

de eerste voorafgaandelijke aangifte van de tewerkstelling in het kader van de 

30 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, o.c., België, mei 2004. 

S299001rap 14

arbeidsovereenkomst dienstencheques bij deze werkgever. Het aanbieden van een vast 

contract aan werknemers kan voor ondernemingen een belemmering zijn om hun diensten 

op het gebied van persoonlijke dienstverlening via de dienstencheques aan te bieden. 

Na een proefperiode van drie dagen geldt een opzegtermijn van zeven dagen. De 

werknemer is verzekerd voor de sociale wetgeving, gewerkte periodes tellen mee voor 

pensioenopbouw en men heeft recht op jaarlijks verlof. 

Voor werknemers uit categorie A: 

− Geldt tijdens de eerste zes maanden een soepele regeling die de werkgever toelaat 

om het aantal te presteren uren af te stemmen op het aantal klanten dat zich 

aandient. De enige beperking op de arbeidstijd is dat elke begonnen prestatie 

minstens drie uur moet duren. Er is dus geen minimum duur van het contract. 

− Geldt dat ze na zes maanden een contract voor onbepaalde duur aangeboden 

moeten krijgen van het uitzendbedrijf met een minimum-arbeidsduur van de helft 

van een voltijds werkende werknemer. 

− Geldt dat zij tijdens de tewerkstelling in het kader van een arbeidsovereenkomst 

dienstencheques niet enkel het loon dat gestort wordt door de werkgever 

ontvangen, maar ook nog iedere maand een aanvullende werkloosheidsuitkering, 

leefloon of financiële sociale hulp. 

Voor werknemers uit categorie B: 

− Geldt tijdens de eerste drie maanden geen minimum aantal te presteren uren en 

wordt geen minimum duur van het contract opgelegd. 

− Geldt dat na drie maanden een contract van onbepaalde duur aangeboden moet 

worden. Er wordt geen minimum aantal te presteren uren opgelegd. 

Verplichting om extra uren te aanvaarden 

Naargelang de categorie waartoe de werknemer behoort, zal deze wel of niet extra uren 

moeten aanvaarden. Voor de werknemer uit categorie B geldt dit niet, voor die uit 

categorie A wel. Deze heeft namelijk in de maanden waarin hij werkt naast zijn loon ook 

nog een aanvullende werkloosheidsuitkering (als volledige werkloze, tijdelijke werkloze 

of deeltijdse werknemer met inkomensgarantie-uitkering), een leefloon of financiële 

sociale hulp. In die situatie is de werknemer verplicht om bijkomende uren aan te nemen. 

Hij moet de werkgever de eerste dag van zijn tewerkstelling schriftelijk inlichten, dat hij 

behoort tot categorie A. Hij moet zich in het schrijven kandidaat stellen voor: 

− Voor bijkomende uren bij diezelfde werkgever. 

− Voor eventueel een andere deeltijdbaan bij die werkgever met meer uren werk dan 

op dat moment het geval is. 

− Voor een voltijdbaan indien die werkgever dat zou aanbieden. 

De werkgever is dan verplicht om elke vrijgekomen baan in zijn onderneming waarvoor 

de werknemer in aanmerking komt (o.a. gelet op het soort werk en zijn mogelijkheden 

van verplaatsing) eerst aan hem aan te bieden. Het kan dus zowel gaan om een nieuwe 

deeltijdbaan met meer uren, om een extra opdracht bovenop de deeltijdbaan die hij nu 

reeds heeft, als om een voltijdbaan. Wanneer hij om organisatorische redenen niet in 

aanmerking komt voor die bijkomende uren, dan moet de werkgever hem die niet 

aanbieden. 

S299001rap 15

Als de werknemer ten onrecht meer uren weigert, dan moet de werkgever daarvan 

melding maken bij de RVA of het OCMW (Openbaar Centrum Maatschappelijk 

Welzijn). De werknemer kan dan de aanvullende werkloosheidsuitkeringen of zijn 

leefloon verliezen. Bovendien kan hij een sanctie oplopen wegens het weigeren van een 

passende baan. 


Een onderneming die erkend wil worden moet aan een aantal voorwaarden voldoen op 

het gebied van lonen, verlof, geen discriminatie, geen gevaren voor de werknemer 

etcetera. Het kan zowel om commerciële als om niet-commerciële ondernemingen gaan. 

De erkenning wordt afgegeven door de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening 31 . 

De PWA-kantoren verdwijnen niet. Zij blijven de PWA-werknemers begeleiden en de 

PWA-gebruikers hun diensten aanbieden, waarvoor met PWA-cheques betaald wordt. 

Bovendien kunnen ze sinds begin 2004 in het hele land erkenning aanvragen als 

dienstenonderneming in het kader van het dienstencheque-systeem. De huidige PWAwerknemers 

die in de nieuwe regeling stappen, krijgen hierdoor een volwaardige 

arbeidsovereenkomst 32 . 

3.2 BUDGETTEN 33 

Aan het totaal aantal in omloop zijnde dienstencheques is een jaarlijks maximum 

verbonden, namelijk voorzover de jaarlijkse overheidssubsidie strekt. De vraag is echter, 

hoe je op deze manier de dienstencheque-werknemers aan het werk houdt, al geldt voor 

werknemers uit categorie B dat geen minimum aantal te presteren uren is opgelegd. 

In 2004 is een bedrag van € 91 miljoen voorzien voor de dienstencheques, in 2005 een 

bedrag van € 227 miljoen. De terugverdieneffecten uit hoofde van de betaling van sociale 

zekerheidsbijdragen en de besparing op werkloosheidsuitkeringen worden voor 2005 

geraamd op € 68 miljoen. Netto komen de geraamde kosten dan op € 159 miljoen uit. 

Als de doelstelling van 25.000 banen in 2007 wordt gehaald, kost dit de Belgische 

overheid in totaal (afgezien van terugverdieneffecten): 

25.000 arbeidsplaatsen x 24 uur x 52 weken x € 16,68 = € 520 miljoen. 


De dienstencheques worden in 2005 geëvalueerd. Wel is er tussentijdse informatie 

beschikbaar 34 . Hieruit blijkt dat vanaf de start (1 januari 2004) tot 1 juni 2004 2.671.196 

31 

FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, o.c., België, mei 2004. 

32 

Persbericht Frank Vandenbroucke, donderdag 16 oktober 2003. 

33 

Interne notitie SZW. 

34 

Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, o.c.,1 juni 2004. 

S299001rap 16

dienstencheques zijn verkocht en 1.341.231 zijn verbruikt. De kosten voor de verbruikte 

cheques komen neer op 1.341.231 x € 16,68 = € 22,4 miljoen euro. 

Eind mei 2004 waren er 56.237 gebruikers ingeschreven bij het uitgiftebedrijf. In januari 

2004 waren er 588 ondernemingen erkend voor de ontwikkeling van activiteiten met 

dienstencheques. 

In januari 2004 werden 118.372 uren gepresteerd via dienstencheques. Sindsdien ligt het 

groeiritme per maand gemiddeld boven de 30 procent. In mei 2004 zijn er 356.327 uren 

gepresteerd dankzij dienstencheques. Als dit groeitempo wordt aangehouden wordt de 

gestelde doelstelling voor eind 2004 (12.500 arbeidsplaatsen) gerealiseerd. 

Met voorzichtigheid kan worden gesteld (ervan uitgaande dat mensen gemiddeld 80 uren 

per maand werken via de dienstencheques), dat in de maand mei ongeveer 4.500 personen 

via dienstencheques tewerk waren gesteld. 

Uit een enquête 35 onder werknemers in erkende ondernemingen uit de provincie Limburg 

(voor Vlaanderen) en de provincie Namen (voor Wallonië), blijkt dat ongeveer de helft 

van de werknemers uit een situatie van vergoede werkloosheid of sociale bijstand komt 

(categorie A). Voor deze inactieven gaat het om een nieuwe baan. Werknemers uit 

categorie B beslaan de andere helft van de tewerkstelling. Het is onduidelijk in welke 

situatie deze werknemers zich bevonden voorafgaande aan de tewerkstelling. In het 

rapport gaat men ervan uit dat het hier voor een deel gaat om het omzetten van zwart 

werk naar regulier werk. 

3.4 VOOR- EN NADELEN REGELING 

Tabel 3.2 Beleidsoptie: dienstencheque a la België (gesubsidieerde arbeid) 

Aspect Dienstencheque a la België (subsidie op arbeid) 

Aard van de optie Invoering dienstencheque voor inkoop hulp van huishoudelijke aard in 

combinatie met subsidie op arbeid voor de werkgever en belastingaftrek voor 

de vragers 

Voordelen aan aanbodkant Iets meer dan minimumloonniveau; je bent verzekerd; bouwt pensioen op, en 

hebt recht op verlof. 

Je ontvangt arbeidsovereenkomst dienstencheques. 

Je ontvangt als werknemer uit categorie A nog een (aanvullende) uitkering. 

Nadelen aanbod Alleen voor mensen die staan ingeschreven bij het arbeidsbureau. 

Verplichting voor werknemers uit categorie A om bijkomende uren te 

aanvaarden. 

Voordelen aan vraagkant 30 procent van de kosten terug van de belasting tot maximaal € 2200 in 2004 

voor dienstencheques. 

Nadelen aan vraagkant Er is sprake van een arbeidscontract/volledig werknemersstatuut. 

Vertrouwenskwesties (met name bij kinderopvang, maar ook bij huishoudelijke 

hulp): er kan alleen een beroep worden gedaan op ingeschreven aanbod, 

terwijl er geen arbeid mag worden verricht door bloed- of aanverwanten tot in 

de tweede graad van de gebruiker van de dienstencheque. 

35 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, o.c., 1 juni 2004. 

S299001rap 17

Aspect Dienstencheque a la België (subsidie op arbeid) 

Maatschappelijke voordelen Draagt bij aan omzetten zwart naar wit (in tussentijdse informatie over de 

dienstencheques wordt dit verondersteld). 

Vergroot draagvlak voor de sociale zekerheid (minder derving inkomsten door 

zwart werk). 

Maatschappelijke nadelen Mogelijk minder effectief aanbod in andere segmenten arbeidsmarkt. 

Kosten per uur bedragen ongeveer € 16,31 per uur voor de overheid. 

Geraamde kosten in 2005 op macro-niveau bedragen € 227 miljoen - € 68 

miljoen (terugverdieneffecten) = € 159 miljoen netto. 

Geraamde kosten voor het realiseren van 25.000 banen in totaal in 2007 

bedragen € 520 miljoen bruto (afgezien van terugverdieneffecten. 

Beperkte uitgifte dienstencheques (afhankelijk van begrootte bedrag hiervoor). 

Administratieve rompslomp. 

Doordat werknemers uit categorie A nog een (aanvullende) uitkering ontvangen 

vergroot het dienstencheque-systeem de armoedeval voor deze groep 

werknemers bij overstap naar een full-time laag betaalde, reguliere baan. 

De verplichting om al na drie of zes maanden een vaste arbeidsovereenkomst 

dienstencheques aan de werknemer aan te bieden, kan voor ondernemingen 

een belemmering zijn om hun diensten op het gebied van persoonlijke 

dienstverlening via de dienstencheques aan te bieden. 


Om de dienstencheques naar Belgisch model in Nederland in te voeren, zou je een 

instelling in het leven moeten roepen die de uitgifte van de cheques kan verzorgen en die 

de betalingen aan erkende ondernemingen regelt. Hiervoor zou je kunnen denken aan de 

belastingdienst die dan direct kan beschikken over de gebruikersinformatie die relevant is 

om de aangiften te controleren (i.v.m. de 30 procent aftrek). Voor het erkennen van de 

bedrijven zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan de Arbeidsinspectie, maar wellicht kan 

aanmelding bij de Kamer van Koophandel of de branche-organisatie (bijvoorbeeld OSB) 

voldoende zijn. In Nederland kunnen in principe dezelfde bedrijven als in België voor 

erkenning in aanmerking komen, te weten uitzendbureaus, schoonmaaksector, 

ziekenfondsen en arbeidsbureaus. Wij denken ook hier echter met name aan de 

thuiszorginstellingen vanwege hun expertise met het bij elkaar brengen van vraag en 

aanbod van huishoudelijke hulp (en daaraan verwante diensten) (zie hoofdstuk 2). Ook 

hier weer moeten de erkende ondernemingen in contact staan met het CWI om zicht te 

krijgen/houden op het arbeidsaanbod. Je zou naast het CWI ook kunnen denken aan 

gemeenten en het UWV, om zicht te krijgen/houden op uitkeringsgerechtigden en nietuitkeringsgerechtigden. 

S299001rap 18

4 DUITSLAND: MINI-JOBS 

4.1 DOELEN, DOELGROEPEN EN VORMGEVING 

Doelstellingen en achtergrond 

In onderstaande box staat het voornaamste doel van de mini-jobs in Duitsland. 

Box 3 Doelstellingen: Mini-jobs 

De achterliggende gedachte voor de introductie van mini-jobs is: 

− Het bestrijden van zwarte werkgelegenheid door middel van het verlagen van de arbeidskosten voor 

werkzaamheden die met name in het zwarte circuit plaatsvinden. 

− Sinds de Hartz-hervormingen in 2003: Stimuleren van werkgelegenheid in lage-lonensectoren. 

Bron: Piet Renooy, Staffan Ivarsson, Olga van der Wusten-Gritsai en Emco Meijer, o.c., European Commission, 

Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 2004. 

In 1970 is de Geringfügige Beschäftigung oftewel minor employment geïntroduceerd op 

de Duitse arbeidsmarkt. Met name in de jaren '90 werd deze vorm van werkgelegenheid 

ontzettend populair. Hierbij was zowel een werkgever als een werknemer vrijgesteld van 

het betalen van sociale verzekeringspremies voor dienstverbanden van minder dan 15 uur 

per week en een inkomensniveau tot en met € 325 per maand 36 . Werkgevers moesten een 

lump-sum belasting van 20 procent over het bruto-loon betalen, werknemers helemaal 

niets. Deze vorm van werkgelegenheid kon tot de inkomensdrempel gecombineerd 

worden met reguliere werkgelegenheid en vrijgesteld blijven van premie- en 

belastingbetalingen. Bij meerdere mini jobs tegelijkertijd werden de inkomsten hiervan 

bij elkaar opgeteld en was de werknemer boven de inkomensdrempel de reguliere sociale 

zekerheidsbijdragen en eventuele inkomstenbelasting verschuldigd. Dit leidde tot een 

hele hoge marginale belastingvoet net boven deze drempel 37 . In de '90-er jaren is deze 

vorm van Geringfügige Beschäftigung enorm gestegen. In het begin van 1999 waren er 

6,5 miljoen van dit soort banen. In de catering bedroeg het percentage van dit soort banen 

70 procent van alle banen in deze sector, in de schoonmaak was dat 60 procent. Dit 

vormde een bedreiging voor de financiële basis van het sociale zekerheidssysteem, in het 

bijzonder voor pensioenen en ziektekostenverzekeringen. Vakbonden waren bang dat 

reguliere banen zouden verdwijnen ten koste van mini-jobs. 

In 1999 heeft men daarom besloten tot hervormingen om de expansie van de mini-jobs 

tegen te gaan. Toch is voor zowel werknemers als voor werkgevers destijds vrijwel niets 

36 Viktor Steiner and Katharina Wrohlich, Work Incentives and Labor Supply Effects of the 

‘Mini-Jobs Reform’ in Germany, DIW Berlin, Discussion Papers 438, Berlijn, September 

2004. 

37 

De bruto-inkomsten moeten hoger dan € 400 zijn om alleen al te compenseren voor de sociale 

zekerheidsafdrachten. 

S299001rap 19

veranderd. Het enige is dat werkgevers sinds deze hervorming 22 procent sociale 

zekerheidspremies moeten betalen (10 procent voor ziektekostenverzekering en 12 

procent voor pensioenverzekering) 38 . 

In 2002 heeft de Commissie Hartz de aanzet gegeven tot hervormingen in de mini-jobs 

om werkgelegenheid in lage-lonensectoren te stimuleren. In april 2003 zijn naar 

aanleiding daarvan drie soorten mini-jobs ingevoerd 39 . De Duitse regering verwacht 

hiermee na verloop van tijd toenemende premie- en belastingopbrengsten (na tijdelijk 

verminderde premie- en belastingopbrengsten door groei van de werkgelegenheid en door 

het formaliseren van voorheen informele arbeid) 40 . In het onderstaande gaan wij met 

name uitvoerig in op de mini-jobs in private huishoudens. 

400 Euro jobs 41 

De inkomenslimiet van de voormalige mini-jobs is opgehoogd van € 325 naar € 400. 

Wanneer een werknemer maximaal € 400 verdient, hoeft deze geen sociale lasten af te 

dragen. Bruto- en nettoloon zijn in dit geval aan elkaar gelijk. Een werkgever moet echter 

wel sociale premies en belastingen betalen. De sociale premies komen neer op 23 procent 

(12 procent pensioenverzekering; 11 procent ziektekostenverzekering) en de belastingen 

op twee procent 42 . Bij een mini-job geldt doorbetaling bij ziekte en bij feestdagen. De 

regeling geldt voor één bijbaan naast het hoofdberoep. Voor de volgende bijbanen zijn 

volledige premies en belastingen verschuldigd. Als een werknemer meerdere kleine 

banen heeft, moeten de inkomsten uit deze banen bij elkaar worden opgeteld. Over het 

bedrag boven de drempel zijn wel sociale premies verschuldigd. Deze nemen toe volgens 

een glijdende schaal (zie onderstaande paragraaf over Midi-jobs). Een belangrijke 

verandering die de hervormingen met zich mee heeft gebracht is het laten vervallen van 

de restricties rondom de maximum werktijd. Die bedroeg 15 uur per week, maar nu zijn 

er helemaal geen werktijdenrestricties meer. 

Midi-jobs/Niedriglohn-Jobs 

Om de overgang van een mini-job naar regulier werk gemakkelijker te maken, is een 

overgangsrange geïntroduceerd voor inkomens tussen de € 400.01 en € 800 euro. In deze 

range lopen de door de werknemer te betalen sociale zekerheidspremies langzaam op van 

vier procent tot het volledige werknemersdeel van 21 procent. De werknemer kan 

schriftelijk verzoeken geen pensioenbijdrage in te houden. Ook de werkgeverslasten 

bedragen 21 procent. Volgens de SZW-notitie over de Duitse mini-jobs, hoeft een 

38 Viktor Steiner and Katharina Wrohlich, o.c., Discussion Papers 438, Berlijn, September 2004. 



40 Zie intern document SZW over mini-jobs in Duitsland. 

41 Zie: Piet Renooy, Staffan Ivarsson, Olga van der Wusten-Gritsai en Emco Meijer, o.c., 

European Commission, Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 2004 

intern document SZW over mini-jobs in Duitsland. 

42 Voor individuen die in dienst zijn van private huishoudens worden de werkgeversbijdragen aan 

het sociale zekerheidsstelsel nog meer gesubsidieerd. Deze komen neer op 12 procent van het 

loon van de werknemer (zie: Viktor Steiner and Katharina Wrohlich, o.c., Discussion Papers 

438, Berlijn, September 2004). 

S299001rap 20

werknemer geen inkomstenbelasting (Solidaritätszuschlag of eventueel Kirchensteuer) te 

betalen. Het maximaal te verdienen bedrag van € 9600 ligt namelijk nog onder de 

belastingvrije drempel. Uit een Juridische nieuwsbrief valt echter op te maken dat deze 

met ingang van 1 januari 2004 € 7664 bedraagt 43 . Waarschijnlijk komt dat doordat in het 

eerst genoemde bedrag de sociale premies zijn opgenomen, terwijl dat in het tweede 

bedrag niet het geval is. De glijdende schaal is ingesteld om de armoedeval te verkleinen. 

Voorheen moest men bij de overgang naar regulier werk, van nul direct de volledige 

sociale zekerheidafdrachten betalen. 

Mini-jobs in private huishoudens 


Bij de Hartz-hervormingen zijn in april 2003 specifieke mini-jobs voor werkzaamheden 

in private huishoudens gecreëerd om informele arbeid in deze sector te bestrijden. De 

Commissie Hartz heeft namelijk berekend dat er tussen de 1,2 en 2,0 miljoen informele 

(illegale) arbeidsrelaties in deze sector bestaan. De diensten waar het hier over gaat zijn 

activiteiten die normaal gesproken door leden van het huishouden (kunnen) worden 

uitgevoerd, zoals het schoonmaken van de woning, bereiding van maaltijden, 

tuinonderhoud, kinderverzorging- en oppas, verzorging van zieken, bejaarden en 

hulpbehoevende personen. 

Voor de uitvoering van deze vorm van mini-jobs (dus niet de Niedriglohn-Jobs) is een 

Centrale (Minijob-Zentrale met twee vestigingen in Essen en in Cottbus) opgericht door 

de overheid. Deze Centrale is in het leven geroepen om de melding van de 

arbeidsverhouding en de betaling van de werkgeversbijdragen voor de afnemers van 

huishoudelijke hulp te vereenvoudigen. Middels een huishoudenscheque 

(Haushaltsscheck) moet de werkgever de Centrale informeren over het loon van de 

huishoudelijke hulp en een machtiging tekenen dat de afdrachten kunnen worden geïnd. 

De doorbetaling bij ziekte kan door de (private) werkgever voor 70 procent bij de 

Centrale worden teruggevorderd. Dit kan alleen als de arbeidsverhouding is aangemeld 

bij de Centrale en als de werkgever de Centrale schriftelijk op de hoogte brengt van het 

ziektegeval. Ook moet de werkgever kunnen bewijzen dat hij de hulp doorbetaalt. Sinds 

dit systeem in Duitsland is ingevoerd mag geen enkel huishouden meer een 

schoonmaakhulp ‘zwart’ (dat is niet aangegeven bij de Centrale) in dienst hebben, op 

straffe van een geldboete tot € 5.000 volgens het Sozialrecht en een geldboete van € 

25.000 volgens het belastingrecht. 

Voor een huishoudelijke hulp die maximaal € 400 per maand verdient, gelden dezelfde 

bepalingen als bij een ‘reguliere’ mini-job (zie hierboven). Bovendien zijn de 

werkgeverslasten lager en bedragen in totaal twaalf procent (vijf procent 

pensioenverzekering; vijf procent ziektekostenverzekering; twee procent lump-sum 

belasting). Wanneer een huishoudelijke hulp tussen de € 400 en € 800 euro per maand 

verdient, dan valt hij/zij onder de Niedriglohn-Jobs (zie hierboven, voor deze jobs kan 

geen gebruik worden gemaakt van de Minijob-Zentrale). Voor beide soorten jobs geldt 

een belastingkorting voor de werkgever (de vrager van huishoudelijke hulp), tien procent 

van de te betalen belasting voor de gebruiker van de mini-job (met een maximum van € 

510) en twaalf procent van dit bedrag voor de gebruiker van de Niedriglohn-Jobs 

(maximum van € 2400). Dit wordt ook wel Dienstmädchenprivileg genoemd. De vrager 

43 Zie: Juridische Nieuwsbrief Duitsland, Anwaltskanzlei Strick, januari 2004. 

S299001rap 21

moet altijd zijn hulp een formulier laten ondertekenen dat de hulp niet meer dan € 400 per 

maand verdient. Mocht dat wel het geval zijn dan is de vrager hiervoor verantwoordelijk 

en kan hij een (veel) hogere belastingaanslag krijgen (onduidelijk is hoe een vrager dit 

kan checken). 

In het Duitse systeem worden de inkomsten van een mini-jobber die bijstand ontvangt, 

gekort op de uitkering 44 . De gemiddelde bijstandsuitkering voor een alleenstaande zonder 

kinderen bedraagt € 290 per maand (exclusief huursubsidie). Tot 25 procent van de 

uitkering mag worden bijverdiend zonder korting op de uitkering. Voorbij deze drempel 

wordt 85 procent van de verdiensten ingehouden van de uitkering tot de helft van de 

uitkering is uitgeput. Daarboven wordt 100 procent van de verdiensten ingehouden van de 

uitkering. Van deze regels gaat voor bijstandsgerechtigden geen prikkel uit om te gaan 

werken in een full-time laag betaalde, reguliere baan. Zij krijgen daardoor namelijk te 

maken met de armoedeval. 

Ook WW-gerechtigden mogen een mini-job uitvoeren, maar om aanspraak te kunnen 

blijven maken op hun uitkering of reïntegratiehulp mogen zij wekelijks maximaal 15 uren 

werken 45 . Anders verliezen zij hun aanspraak op WW of reïntegratiehulp. De verdiensten 

uit de mini-job leiden wel tot korting op de uitkering, hoewel er een vrijstelling wordt 

gehanteerd van € 165. Ook voor WW-ers gaat het aannemen van een mini-job geen 

prikkel tot het aannemen van een full-time laag betaalde, reguliere baan uit, om op deze 

manier de uitkeringssituatie te verlaten. 

De belastingvrije voet over het inkomen bedraagt in Duitsland met ingang van 1 januari 

2004 € 7664 46 . De inkomsten van een mini-jobber die maximaal € 400 per maand 

verdient blijft hier ruim onder (€ 4.800). Iemand gaat pas inkomstenbelasting betalen als 

hij/zij circa € 630 per maand verdient. 

Echter de marginale belastingvoet is hoog voor een tweede verdiener die een mini-job 

aanneemt, aangezien het inkomen boven de € 400 bij het inkomen van de eerste verdiener 

wordt opgeteld voor belastingheffing 47 . Op dit totaalinkomen is het volle 

inkomstenbelastingtarief van toepassing. De hoogte van de marginale belastingvoet hangt 

af van het inkomen van de eerste verdiener. 

Diverse bronnen 48 suggereren dat met name huisvrouwen, scholieren, studenten en 

gepensioneerden baat zouden hebben bij de mini-jobs in plaats van of naast werklozen 

44 

Viktor Steiner and Katharina Wrohlich, o.c., DIW Berlin, Discussion Papers 438, Berlijn, 

September 2004. 

45 Het is onduidelijk of dit nu nog steeds geldt, na de Hartz-hervormingen. 

46 Zie: Juridische Nieuwsbrief Duitsland, Anwaltskanzlei Strick, januari 2004. 

47 

Zie bijvoorbeeld: Viktor Steiner and Katharina Wrohlich, o.c., DIW Berlin, Discussion Papers 

438, Berlijn, september 2004. 

48 Zie bijvoorbeeld: Viktor Steiner and Katharina Wrohlich, o.c., DIW Berlin, Discussion Papers 

438, Berlijn, September 2004; 48 De RWI in Essen verwijst in Aspekte der Entwicklung der 

Minijobs, Abschlussbericht, 05.11.2004, 2004 naar A. Knabe, Die Hartzschen Mini-Jobs – 

Eine Chance für Arbeitslose? Wirtschaftsdienst 4/2003, s. 245-250, 2003; L. Funk, 

Kehrtwende am Arbeitsmarkt durch Mini-Jobs und Reformen im Niedrigeinkommensbereich? 

Sozialer Fortschritt 4/2003, 2003, s. 91-94; C. Weinkopf, Minijobs und Gleitzone – 

Rettungsanker für zusätzliche Beschäftigung? IAT-Report 2003-05, IAT-Gelsenkirchen, 2003. 

S299001rap 22

met een laag inkomenspotentieel. Er is immers geen maximum aantal uren verbonden aan 

de mini-job. De genoemde groepen verdienen zullen juist maar een beperkt aantal uren 

willen werken. Ook mensen die al een baan hebben zullen het aantal uren dat zij werken 

in willen perken om gebruik te maken van de financiële voordelen die de mini-jobs met 

zich meebrengen (fiscale voordelen en voordelen met betrekking tot de betaling van 

sociale zekerheidspremies). 

Rekenvoorbeeld 

Als we uitgaan van € 10 per uur voor zwarte huishoudelijk hulp. In het Duitse systeem 

zou dat dan inclusief belastingen € 10 + (€10 x 0.12) = € 11,20 per uur worden. Stel deze 

komt drie uur per week. Dan gaat de vrager 12 x € 11,20 = € 134,40 per maand betalen. 

Een hulp met een dergelijk uurloon mag dan niet meer dan drie adressen van drie uur per 

week hebben, want met vier adressen komt hij/zij al boven de grens van € 400 uit. De 

hulp mag dan maximaal 40 uur per maand werken (tegen het tarief waar wij hier van uit 

gaan), dat is maximaal 10 uur per week. Stel dat iemand één keer per week een 

huishoudelijke hulp heeft voor drie uur per week. Dan betaalt hij daarvoor 52 * 3 * € 10 * 

1,12 = € 1.747,20 per jaar. Hiervan is dus 10 procent (€ 175) fiscaal aftrekbaar. Door de 

twaalf procent sociale premies betaalt een vrager per jaar € 187,20 extra. De fiscale aftrek 

compenseert dus bijna de extra sociale lasten (vergeleken met een zwarte hulp). 

4.2 BUDGETTEN 

In een IAB-Kruzbericht in mei 2003 49 wordt gesteld dat door de Hartz-hervormingen een 

prikkel tot uitbreiding van mini- naar midi-jobs verwacht wordt, maar geen toename van 

het totaal aantal werkzame personen. Naar schatting zullen er 0,75 miljoen mini-jobs en 

1,12 miljoen midi-jobs bijkomen. Dat komt neer op een verwachte derving van inkomsten 

uit sociale premies van € 612 miljoen. 


Mini-jobs in aantallen 

Onderstaande informatie is hoofdzakelijk gebaseerd op Renooy e.a 50 . 

Het aantal oude ‘mini-jobs’ (totale minor employment) bedroeg in september 2002 4.1 

miljoen. Een maand na de Hartz-hervormingen (ingegaan op 1 april 2003) was dat 

gestegen tot 5.5 miljoen, hetgeen neerkomt op een stijging van 1.362.000 personen. 

Inmiddels is het aantal mini-jobs gestegen tot ruim 7 miljoen begin 2004 51 . Van de 

1.362.000 hierboven genoemde werknemers gebruiken 1,21 miljoen werknemers een 

mini-job als aanvulling op hun reguliere baan. Volgens het arbeidsbureau deden de 

meeste mini-jobbers dit werk al vóór 1 april 2003. Zo’n 630.000 mensen hebben hun 

49 Bundesanstalt für Arbeit, IAB-Kurzbericht, mei 2003. 



51 Deutsch Institut für Wirschaftsforschung. 

S299001rap 23

voormalige belastbare baan (die ze als extra baan naast hun reguliere baan hadden), 

omgezet in een vorm van Geringfügige Beschäftigung. De overblijvende 580.000 

werknemers hebben hun baan in de informele sector naar verwachting waarschijnlijk 

omgezet naar een geregistreerde mini job. 

Van de genoemde 1.21 miljoen werknemers met een mini-job, maakten eind april 2003 

463.000 personen gebruik van deze regeling in combinatie met een 

werkloosheidsuitkering. Ook hier kan volgens Renooy e.a. verondersteld worden dat een 

een aanzienlijk deel van deze groep mensen hun informele baan hebben omgezet in een 

vorm van Geringfügige Beschäftigung. 

De specifieke mini-jobs voor het uitvoeren van diensten voor private huishoudens zijn 

gestegen ten opzichte van het aantal mini-jobs in de huishoudsector voor de 

hervormingen van 2003, zij het in een lager tempo dan verwacht. Vóór april 2003 waren 

er 27.000 mini-jobs in deze sector, terwijl dat er in oktober 2003 iets meer dan 36.000 

waren. Renooy e.a. merken op dat het omzetten van informele naar formele 

arbeidsrelaties zeer moeizaam verloopt, gelet op de schattingen van het aantal informele 

arbeidsrelaties voor dit soort diensten. Een reden hiervoor kan zijn dat huishoudens 

huiverig zijn voor controles die het over de vloer hebben van een mini-jobber met zich 

meebrengt en dat ze bijvoorbeeld vaker plaats zullen vinden dan bij werkgeverswerknemersrelaties 

in de private sector. Een andere reden kan natuurlijk zijn dat men nog 

onbekend is met de nieuwe regelgeving. Deze laatste reden lijkt ons niet plausibel, omdat 

mini-jobs al sinds de jaren ’70 in Duitsland bestaan. 

Steiner en Wrohlich 52 hebben ex-ante simulaties uitgevoerd van de 

werkgelegenheidseffecten die uitgaan van de in april 2003 geïntroduceerde Hartzhervormingen 

in de mini-jobs 53 . Deze simulaties wijzen uit dat deze effecten klein zijn. 

Naar verwachting stijgt de arbeidsmarktparticipatie met 50.000 personen oftewel 36.000 

FTE’s, het maximale werkgelegenheidseffect van de hervormingen. Dit kleine, positieve 

participatie-effect weegt niet op tegen het negatieve ureneffect dat ontstaat doordat 

mensen die al een baan hebben het aantal uren dat ze werken verminderen. Het negatieve 

ureneffect bedraagt 37.500 FTE’s. Het netto effect op de werkgelegenheid is dus negatief. 

Dat houdt in dat het netto fiscale effect van de Hartz-hervormingen ook negatief is. Deze 

zorgen er namelijk voor dat de overheid € 1 biljoen aan inkomstenbelasting en sociale 

zekerheidsafdrachten van werkgevers misloopt. Dit zal enigszins gecompenseerd worden 

door de belastingen sociale zekerheidsafdrachten van de mini-job werkgevers, maar het 

is onwaarschijnlijk dat deze compensatie opweegt tegen het genoemde negatieve effect. 

Omdat het onduidelijk is op welke tijdsperiode deze simulaties betrekking hebben, weten 

we niet hoe deze in verhouding staan tot de genoemde feitelijke aantallen mini-jobs die 

hierboven zijn genoemd. 

Kenmerken mini-jobs en hun gebruikers 54 

Ondanks de mogelijkheid meerdere mini-jobs tegelijkertijd te hebben, heeft de overgrote 

meerderheid (92 procent) van de mini-jobbers slechts één mini-job. Een groot deel van de 

52 

Viktor Steiner and Katharina Wrohlich, o.c., DIW Berlin, Discussion Papers 438, Berlijn, 

September 2004. 

53 Geldt voor alle mini-jobs. 

54 RWI Essen, o.c., 2004. 

S299001rap 24

mini-jobbers die in maart 2004 een mini-job had, heeft deze pas in 2003 gekregen. 

Ongeveer de helft van de mini-jobbers ontvangt een uurloon van € 8 of meer. 

De meerderheid van de mini-jobbers werkt ongeveer maximaal 30 uur per maand. 33 

procent werkt tussen de 16 en 30 uur per maand. Ongeveer 16 procent van diegenen die 

in maart 2004 een mini-job hadden, heeft nog een andere dienstbetrekking naast de minijob. 

Hiervan heeft de helft een aanstelling voor de helft van de tijd. 

Als gekeken wordt naar de achtergrondkenmerken van de mini-jobbers, blijkt dat het 

aandeel van de mini-jobbers in het totaal aantal werkenden is gestegen van 13 procent in 

1984 tot 17 procent in 2002. Voor mannen is dit aandeel in 2002 10.9 procent, voor 

vrouwen 20.9 procent. De overgang van mini-job naar reguliere arbeid 

(Hochlohnbeschäftigung) laat een negatieve trend zien. In 1984-1985 bedraagt de 

overgangskans 35 procent, in 2001-2002 is deze gedaald tot 24 procent. De 

overgangskans van Niedriglohnbeschäftigung naar Hochlohnbeschäftigung is echter 

groter dan die van Hochlohnbeschäftigung naar Hochlohnbeschäftigung, hetgeen een 

positieve dynamiek laat zien. 

Uit een regressie-analyse blijkt dat werkende vrouwen een hogere kans hebben dan 

werkende mannen om in een mini-job werkzaam te zijn. Hetzelfde geldt voor Duitse 

vrouwen in verhouding tot niet-Duitse vrouwen. De arbeidsmarktstatus van de partner 

speelt een aanzienlijke rol. Vrouwen met een inactieve partner hebben een kleinere kans 

door middel van een mini-job te werken dan vrouwen met een werkende partner. Dit wijst 

erop dat mogelijk vooral niet-uitkeringsgerechtigden/huisvrouwen zich zouden aanbieden 

voor een mini-job. Ook valt niet te zeggen of het ook juist studenten, scholieren en 

gepensioneerden zijn die een mini-job hebben. Daarnaast is de kans voor vrouwen 

vergeleken met die van mannen grotere om in een mini-job terecht te komen dan om 

werkloos te worden. 

De hervormingen in het mini-jobstelsel hebben niet tot grote veranderingen geleid in het 

uurloon van de mini-jobber of in de in de gewerkte tijd per maand. 

S299001rap 25


Tabel 4.1 Beleidsoptie: mini-jobs met beperkte sociale lasten 

Aspect Mini-jobs met beperkte sociale lasten 

Aard van de optie Alternatieve regeling sociale premies om werk als huishoudelijke hulp te witten in 

combinatie met hoge straffen bij zwart werk. 

Voordelen aan aanbodkant Hoeft geen sociale lasten te betalen. 

Loondoorbetaling bij ziekte, pensioenopbouw, aanspraak op betaalde 

vakantiedagen. 

Ook onder voorwaarden opengesteld voor WW-ers. 

Werkzaamheden kunnen naast reguliere baan vervuld worden 

Nadelen aanbod Voor uitkeringsgerechtigden in de bijstand niet aantrekkelijk (inkomen wordt 

gekort op uitkering). 

Voordelen aan vraagkant Onder de € 400 per maand betaalt men slechts een bescheiden bedrag aan 

sociale premies, dat wordt gecompenseerd door een belastingaftrek van 10 

procent van de kosten van een huishoudelijke hulp. 

Keuzevrijheid. 

Geen administratieve rompslomp (aanmelden arbeidsrelatie, automatische inning 

premies (middels machtiging)) als gevolg van instelling Centrale. 

Nadelen aan vraagkant Slechts 70 procent van loondoorbetaling bij ziekte wordt door de Centrale 

vergoed. 

Sprake van een arbeidsverhouding (in NL bij < 3 dagen niet zo) => minder 

flexibel. 

Vrager heeft geen invloed op het totaal inkomen dat een mini-jobber verdient. Als 

dat meer is dan € 400, zijn de werkgeverslasten hoger en dat vindt de vrager 

waarschijnlijk ongewenst. 

Men zou angst kunnen hebben voor controles die samenhangen met het gebruik 

maken van de diensten van een mini-jobber. 

Maatschappelijke voordelen Vergroting van het draagvlak voor de sociale zekerheid ten opzichte van oude 

mini-jobs (loondoorbetaling bij ziekte; pensioenen) voor zover informeel door 

deze regeling wordt omgezet in formeel. 

Omzetten van informele naar formele arbeidsrelaties bij dienstverlening aan 

particuliere huishoudens, hoewel dit een behoedzaam verloop kent. 

Maatschappelijke nadelen Stijging in aantal mini-jobs komt voornamelijk voort uit werknemers die naast hun 

'normale' baan al een bijbaan hadden (voor het genereren van extra inkomsten) 

en die hebben omgezet in een mini-job => worden geen extra banen gecreëerd. 

Tegenover vergroting draagvlak sociale zekerheid staat ook derving sociale 

premies door omzetten formele bijbanen in mini-jobs (hiervoor gelden lagere 

tarieven). 

In het oude mini-jobsysteem deed zich het verschijnsel voor, dat het merendeel 

van de werkgelegenheid in bepaalde branches (catering, schoonmaak) uit minijobs 

was gaan bestaan. Dit gevaar bestaat ook in het huidige mini-jobsysteem. 

Voor uitkeringsgerechtigden en tweede verdieners zal er van de mini-jobs geen 

incentive vanuit gaan om zich aan te bieden op formele/witte markt. Omdat 

uitkeringsgerechtigden gedeeltelijk mogen bijverdienen naast de uitkering, 

vergroot dit hun armoedeval bij overstap naar een full-time betaalde, reguliere 

baan. Voor tweede verdieners is de marginale belastingvoet hoog als ze een 

mini-job aannemen. 

Kans bestaat dat met name niet-uitkeringsgerechtigden/huisvrouwen, studenten, 

scholieren en gespensioneerden een mini-job zullen nemen in plaats van 

mensen met een laag inkomensperspectief. 

S299001rap 26


Het systeem van mini-jobs lijkt zeer geschikt om nuggers met een partner als kostwinner 

op de witte markt van persoonlijke dienstverlening te krijgen. Wel zit het 

belastingsysteem in Nederland anders in elkaar dan in Duitsland. In Nederland is er geen 

sprake van een belastingvrije voet, maar van een algemene heffingskorting (voor 

iedereen, ongeacht of de persoon werkt) en een arbeidskorting (voor degenen die 

werken). Je zou, om het systeem in Nederland aantrekkelijker te maken voor potentiële 

huishoudelijke hulpen, de arbeidskorting voor deze groep kunnen verhogen, zodat daar 

een incentive van uit gaat om de witte arbeidsmarkt op te gaan. 

In Nederland gold tot voor enkele jaren terug een zogenoemde invorderingsvrijstelling, 

onder andere voor alpha-hulpen. Dit is afgeschaft en vervangen door een tijdelijke 

verhoging van de algemene heffingskorting (tot en met 2005) voor mensen met een 

partner en een inkomen tot € 5.833. Alpha-hulpen kunnen maximaal 48 (52 – 4 weken 

vakantie) * 12 uur * € 10,13 verdienen: is gelijk aan € 5.835. Dus mensen die een 

gelijksoortig loon verdienen als alpha-hulpen kunnen ook van deze regeling gebruik 

maken. Dit neemt niet weg dat de marginale netto inkomsten kleiner zijn dan de 

marginale bruto-inkomsten. Men ontving, als men een partner had die voldoende 

belasting betaald, immers sowieso de algemene heffingskorting. 

Het systeem van mini-jobs is minder geschikt om uitkeringsgerechtigden op de witte 

markt te krijgen: hun verdiensten worden gekort op hun uitkering. 

Uitvoeringstechnisch gezien zou in Nederland het UWV of de belastingdienst de rol van 

de Centrale op zich kunnen nemen. 

S299001rap 27

5 FRANKRIJK: CHÈQUE EMPLOI SERVICE (CES) 



Box 4 Doelstellingen CES 

De CES is in 1994 ingevoerd met als belangrijkste doelen: 

− Het proces van het huren en het betalen van een huishoudelijke hulp makkelijker te maken. 

− Ervoor te zorgen dat sociale zekerheidsafdrachten worden gedaan. 

Bron: Piet Renooy, Staffan Ivarsson, Olga van der Wusten-Gritsai en Emco Meijer, o.c., European 


Met de CES kan iedereen op een legale manier een huishoudelijke hulp inschakelen 

zonder ingewikkelde administratieve procedures en zonder dat een arbeidscontract hoeft 

te worden afgesloten. Het salaris van de huishoudelijke hulp kan namelijk met de CES 

(een dienstencheque) worden betaald. Daarnaast kunnen de afnemers van de cheques 50 

procent van het bedrag dat ze eraan gespendeerd hebben, aftrekken van de 

inkomstenbelasting. De cheques zijn te koop bij lokale banken. Sinds 1 januari 2004 

kunnen ook non-profit organisaties onder zekere omstandigheden en onder bepaalde 

condities uit hoofde van de CES personeel inhuren en betalen om het salarisproces te 

vergemakkelijken 55 . 

Vormgeving 56 

De dienstencheque mag gebruikt worden voor schoonmaak- en ander huishoudelijk werk, 

wassen en strijken, oppassen bij en lichte hulpverlening aan ouderen, idem bij zieken, 

zolang dit geen verpleging is, hulp bij huiswerk van de kinderen, incidentele 

oppaswerkzaamheden bij kinderen (geen reguliere kinderoppas) en tuinonderhoud. De 

dienstencheque mag niet worden gebruikt voor werkzaamheden die samenhangen met de 

beroepsuitoefening van de werkgever, voor het opknappen van de eigen woning en 

betalingen van een au-pair. 

55 www.brittany.angloinfo.com/information/2/casuals.asp 

56 Marja Pijl, De Franse dienstencheque:een goed antwoord of de verkeerde vraag, in: Tijdschrift 

voor de sociale sector, mei 1995, nummer 5, pp. 18 – 24. 

S299001rap 28

Een werkgever kan een chequeboek met twintig cheques kopen bij zijn bank. Een 

dienstencheque bestaat uit twee gedeelten: 

− Het eerste deel is bestemd voor het uitbetalen van salaris. De werkgever vult de 

naam van de werknemer in en het verdiende bedrag en ondertekent de cheque. De 

werknemer levert de cheque in bij zijn bank waarna het bedrag op zijn rekening 

wordt bijgeschreven. 

− Het tweede deel van de cheque (‘volet social’) wordt gebruikt voor de berekening 

van de sociale lasten (werknemersverzekeringen en pensioen). De werkgever vult 

naam, adres en sociale zekerheidnummer in van zijn werknemer, het aantal 

gewerkte uren, het netto uurloon, het totaal uitbetaalde bedrag en de wijze waarop 

de sociale lasten berekend moeten worden. 

De werkgever is verplicht tenminste het minimumloon te betalen (is momenteel € 7,19 

per uur) plus tien procent vakantiegeld. De hoogte van het salaris en de berekeningswijze 

van de sociale lasten (over het werkelijk verdiende salaris of voor sociale zekerheid op 

minimumniveau) worden in de onderhandelingen tussen werkgever en werknemer 

vastgesteld. 

De dienstencheque regelt betaalde vakantie, het recht op sociale zekerheid en 

pensioenopbouw. Het arbeidsrecht is van toepassing. Het ontslaan van een 

dienstencheque-werknemer is niet eenvoudig vanwege het (impliciete) arbeidscontract 

dat is aangegaan. Een arbeidscontract geldt voor iedereen die meer dan vijf uur per week 

werkt 57 . De werkgever moet dan een aannemelijke en duidelijk omschreven reden hebben 

voor ontslag. Na een dienstverband van twee jaar moet de werkgever een 

schadeloosstelling betalen die hoger is naarmate het dienstverband langer heeft geduurd. 

De werkgever betaalt 0,15 procent meer lasten waaruit deskundigheidsbevordering van 

werknemers wordt gefinancierd. 

De werkgever betaalt minstens één keer per maand salaris uit en stuurt binnen veertien 

dagen het volet social naar de URSSAF, het kantoor van de sociale zekerheid. De 

URSSAF berekent de werkgeverslasten en brengt ze in rekening bij de werkgever. Bij de 

aanvraag van zijn chequeboek heeft de werkgever de URRSAF gemachtigd de sociale 

lasten van zijn bankrekening af te schrijven. De URSSAF stuurt de werkgever 

maandelijks een kennisgeving van afschrijving en aan het eind van het jaar een overzicht 

van het totaal bedrag aan salarissen en sociale lasten. Dit formulier gebruikt de werkgever 

bij zijn belastingaangifte. Hij mag 50 procent van de som van salarissen en sociale lasten 

aftrekken van de belasting. De aftrek wordt niet berekend over de belastbare som maar 

over feitelijk te betalen belasting. Het maximaal aftrekbare bedrag is 50 procent. De 

werknemer ontvangt van de URSSAF een opgave van de voor hem betaalde premies. 

De dienstencheque vervult dus drie functies: 

− Arbeidscontract 

− Salarisstrook 

− Aangifte voor de sociale zekerheid 

Een werkgever mag één en dezelfde werknemer maximaal acht uur per week met de 

dienstencheque betalen of maximaal één maand per jaar. Maar een werkgever mag wel 

meer dan één persoon voor ieder maximaal acht uur per week aanstellen. Ook voor de 

57 www.brittany.angloinfo.com/information/2/casuals.asp 

S299001rap 29

werknemer geldt dat hij of zij een tweede of derde werkgever moet zoeken als hij/zij 

meer wil werken dan acht uur per week. 

Doelgroepen 

Iedereen die dat wil mag extra geld verdienen met de dienstencheque en iedere particulier 

is gerechtigd om personeel voor de toegestane werkzaamheden met de cheque te betalen. 

Na de invoering van de dienstencheque blijken de werknemers vooral vrouwen te zijn van 

rond de veertig die weinig opleiding hebben gehad en er toch iets naast willen doen. 

Werklozen kunnen van de dienstencheque gebruik maken: zij mogen via de cheque 

anderhalf jaar lang tot 70 procent van hun oude salaris bijverdienen. Tijdens hun werk 

met de dienstencheque bouwen zij nieuwe rechten op. 


Aan het eind van 1995 zijn ongeveer 250.000 permanente gebruikers van de CES 

geregistreerd. Onder deze gebruikers waren 160.000 nieuwe afnemers van huishoudelijke 

diensten (domestic and family services) 58 . Sinds de introductie van de CES is het totaal 

aantal huishoudens dat gebruik maakt van huishoudelijke diensten gegroeid tot bijna 

800.000 in 2002 59 . In die zin zou je kunnen zeggen dat de CES er in geslaagd is om 

arbeid die voorheen op de zwarte markt plaatsvond, te legaliseren. Aan de andere kant 

heeft de CES per mei 1996 slechts ongeveer 40.000 full-time banen 60 gecreëerd. Als dit 

wordt afgezet tegen het verlies van ongeveer € 91.5 miljoen aan gederfde 

belastinginkomsten uit hoofde van de inkomstenbelasting (belastingaftrek gebruiker van 

de CES) en een opbrengst van € 65.5 miljoen aan sociale zekerheidsontvangsten in dat 

jaar, hetgeen neerkomt op € 1200 per gecreëerde baan, is dat een mager resultaat. Andere 

negatieve aspecten van de CES zijn dat de gebruikers met name deel uitmaken van de 

rijkere lagen van de bevolking die toch wel in staat zijn persoonlijke dienstverleners te 

betalen. Dit geldt eigenlijk niet alleen voor de CES, maar in het algemeen. Ook bij inkoop 

van persoonlijke diensten op de informele markt zijn het namelijk vooral draagkrachtigen 

die als vrager optreden. Bovendien zorgt de CES niet voor controle op kwaliteitsaspecten 

van huishoudelijke diensten, noch draagt het bij tot de creatie van een formele markt, 

omdat de CES alleen maar transacties tussen private individuen bewerkstelligt. 

Uit de onderstaande tabel blijkt dat het aantal gebruikers van en het aantal aanbieders in 

het kader van de CES tussen 1998 en 2002 is gestegen, zowel in personen als in FTE’s. 

58 

D. Finger, Service cheques in Europe – a model for Germany?, Wissenschaftszentrum Berlin 

für Sozialforschung, 1997. 

59 S. Adjerad, Dynamisme du secteur des emploi familiaux en 2002, DARES, Premières 

Informations, Decembre, nr. 51.1, 2003. 

60 Als het aantal jobs wordt gedeeld door de normale werkweek van 39 uur. 

S299001rap 30

Tabel 5.1 Kwantitatieve informatie CES 

Jaar Aantal 

werkgevers 

Werkgevers 

ouder dan 70 

Aantal 

werknemers 

Gewerkte uren FTE’s 

1998 469.000 170.000 370.261 100.963.905 50.482 

1999 556.000 193.000 344.389 124.739.193 62.730 

2000 564.757 217.282 369.433 138.993.00 69.497 

2001 666.228 251.036 381.993 153.756.612 76.879 

2002 765.411 252.585 425.845 175.542.612 87.771 

Bron: S. Adjerad, Dynamisme du secteur des emploi familiaux en 2002, DARES, Premières Informations, 

Decembre, nr. 51.1, 2003. 


Tabel 5.2 Beleidsoptie: dienstencheque à la Frankrijk 

Aspect Dienstencheque a la Frankrijk 

Aard van de optie Invoering dienstencheque voor betaling salaris en sociale lasten huishoudelijke hulp 

in combinatie met belastingaftrek voor de vragers 

Voordelen aan aanbodkant Minimaal minimumloonniveau 

Sociale verzekeringen 

Pensioenopbouw 

Arbeidscontract indien je als werknemer meer dan vijf uur per week werkt. 

Werklozen mogen nog maximaal anderhalf jaar 70 procent van laatst verdiende loon 

bijverdienen, naast uitkering. 

Nadelen aanbod 

Voordelen aan vraagkant 50 procent van de kosten aftrekbaar voor de belasting 

Geen administratieve lasten die het werkgeverschap normaal gesproken met zich 

meebrengt. 

Vrije keuze consument 

Nadelen aan vraagkant Er is sprake van een arbeidscontract bij het inhuren van de diensten voor meer dan 

vijf uur per week. Moeilijk om mensen te ontslaan en dat kost geld (inflexibel). 

Geen kwaliteitscontrole van aangeboden diensten. 

Maatschappelijke voordelen Vergroot draagvlak voor de sociale zekerheid 

Draagt bij aan formaliseren informele arbeid 

. 

Maatschappelijke nadelen Mogelijk minder effectief aanbod in andere segmenten arbeidsmarkt doordat deze 

regeling mogelijk effectief aanbod wegtrekt uit andere segmenten (geen empirisch 

bewijs voor gevonden). 

Er wordt weinig extra werk gegenereerd. 

Het collectief moet er financieel gezien op toeleggen. (kost meer dan het opbrengt in 

termen van overheidsfinanciën) => € 1200 per gecreëerde baan per jaar. 

Gebruikers komen met name uit rijkere lagen van de bevolking. 

Draagt het niet bij tot de creatie van een formele markt, omdat de CES alleen maar 

transacties tussen private individuen bewerkstelligt. 

Geen incentives voor aanbod om zich op formele/witte markt aan te bieden. 

S299001rap 31


Hier past eigenlijk dezelfde conclusie als bij de mini-jobs in Duitsland: het lijkt een goede 

regeling om zwart werk van nuggers te witten, maar is geen oplossing om 

bijstandsgerechtigden of andere uitkeringstrekkers die nu zwart bijverdienen naar de witte 

markt te lokken. Voor dat doel moeten meer incentives worden ingebouwd (algemene 

heffingskorting afschaffen en omzetten naar arbeidskorting, arbeidskorting verhogen, 

vrijstellingsbepalingen invoeren) of huidige prikkels om niet te gaan werken weghalen. 

Voor het invoeren van de CES in Nederland zouden geen aparte instituties te hoeven 

worden ingevoerd. De verkoop van de dienstencheques zou ook in Nederland 

gemakkelijk via banken of via het postkantoor kunnen verlopen In Nederland zou het 

UWV de rol van het kantoor voor de sociale zekerheid op zich kunnen nemen bij het 

berekenen en in rekening brengen van de werkgeverslasten. Volgens ons zou het 

doorgeven van de benodigde informatie voor de belastingdienst efficiënter en minder 

bureaucratisch kunnen. Nu moet het kantoor voor de sociale zekerheid deze informatie 

eerst doorgeven aan de gebruiker van de dienstencheque, die deze moet gebruiken in zijn 

aangifte en deze vervolgens door moet geven aan de belastingdienst. Het zou op zijn 

minst handig zijn, deze informatie aan zowel de gebruiker, als de belastingdienst door te 

geven. De belastingdienst beschikt dan direct over een controlemiddel. 

S299001rap 32

6 FRANKRIJK: TITRE EMPLOI SERVICE (TES) 


De TES maakt het mogelijk dat raden van de arbeid, regionale en lokale autoriteiten en 

welvaartsorganisaties financiële ondersteuning aan hun werknemers kunnen geven als zij 

iemand in willen huren voor het verrichten van huishoudelijke arbeid in hun huis 61 . Dit 

gebeurt door middel van een cheque die de werknemers ontvangen als deel van hun 

salaris. Dit betekent dat deze cheque niet te koop is. De cheque kan worden ingewisseld 

voor huishoudelijke diensten en is € 12,08 waard 62 . In feite gaat het hier om ‘employment 

benefits’. Net als de CES heeft de TES tot doel om het inhuren van huishoudelijke 

diensten op een legale manier te vergemakkelijken/versimpelen met name voor 

huishoudens die normaal geen toegang hebben tot dit soort diensten. Hiertoe is het de 

bedoeling dat de TES structuur aanbrengt in zowel de aanbodkant van de markt voor 

huishoudelijke diensten, als in de vraagzijde van de markt voor deze diensten. Bij de start 

van deze regeling verwachtte men met de TES 20.000 FTE’s aan werk te genereren (in 

2002). 

Het belangrijkste verschil met de CES is dat het private huishouden dat gebruik maakt 

van de huishoudelijke diensten die worden aangeboden via de TES, niet als werkgever 

van de dienstverlener optreedt. Het huishouden is in dit geval een klant van het bedrijf dat 

de diensten aanbiedt. 

6.2 EFFECTEN EN BEREIK 

De TES heeft weinig extra vraag gegenereerd in de groep waarvoor de regeling bedoeld 

was, de groep die normaal gesproken geen toegang heeft tot huishoudelijke diensten. 

Voornaamste redenen hiervoor zijn culturele barrières en het feit dat 

schoonmaakactiviteiten (de activiteiten die het meest worden aangeboden) geen prioriteit 

hebben voor deze groep. De aanbieders hadden hierdoor moeite om tegemoet te komen 

aan de wensen van de eindgebruikers van huishoudelijke diensten, omdat ze daarvoor niet 

de vereiste competenties in huis hadden. Het gaat dan bijvoorbeeld om urgente hulp bij 

klusjes en onderhoudswerkzaamheden in huis in verband met het verhuren van kamers. 

Alle organisaties die gebruik wilden maken van de TES ondervonden problemen met het 

vinden van aanbieders van de diensten. Het aanbod schoot dus in kwantitatieve zin tekort. 

Ook hadden de vragende organisaties moeite met het identificeren en afbakenen van de 

gevraagde diensten, oftewel de diensten die ze aan hun werknemers wilden aanbieden. 



62 Gebaseerd op eigen berekening. 1.3 miljoen TES-cheques vertegenwoordigen een waarde van 

€ 15.7 miljoen euro. Dit betekent dat één cheque € 15.7/1.3 = € 12.08 waard is. 

33

Bovendien was het moeilijk bedrijven te vinden die bereid waren de TES als 

betalingswijze te accepteren 63 . 

Ook in kwantitatief opzicht voldoet de TES niet aan de verwachtingen. Guimiot en 

Adjerad (2003) 64 constateren dat de TES minder gebruikt is dan men van te voren 

verwacht had, terwijl de TES ook niet het verwachte volume aan regulier werk heeft 

opgeleverd. In 2002 zijn in totaal 1,3 miljoen TES-cheques gebruikt. Deze 

vertegenwoordigen een waarde van € 15,7 miljoen euro en 1000 FTE’s. Dat is slechts vijf 

procent van het aantal beoogde FTE’s bij de invoering van de TES. 

Al met al is met de TES niet gelukt structuur aan te brengen in zowel de aanbod- als de 

vraagzijde op de markt voor huishoudelijke diensten. 

Daarnaast garandeert de verplichte afname van huishoudelijke diensten bij organisaties 

geenszins een betere kwaliteit van de diensten dan bij afname via een één-op-één relatie 

tussen individuen die makkelijker te bewerkstelligen is. Een directe relatie tussen 

aanbieder en vrager is flexibeler met betrekking tot de inhoud van het werk dat de vrager 

gedaan wil hebben. Ook creëert zo’n relatie de mogelijkheid tot het opbouwen van een 

vertrouwensrelatie. Dat is zeer belangrijk bij diensten in de privé-sfeer 65 . 



64 

A. Guimiot en S. Adjerard, Le Titre Emploi service: en mal de success, Premieres, Dares, 

Septembre 2003 – No. 39.1. 

65 Renooy, P.H., The Informal Economy. Meaning, Measurement and Social Significance, 

Netherlands Geographical Studies, Amsterdam, 1990. 

34


Tabel 6.1 Beleidsoptie: TES in Frankrijk 

Aspect TES in Frankrijk 

Aard van de optie Employment benefits uitgekeerd in waardecheques waarmee een privaat 

huishouden, huishoudelijke diensten in kan kopen bij een bedrijf dat de 

werkgever daarvoor uit heeft gekozen. 

Voordelen aan aanbodkant Je mag aannemen dat aanbod dat werkzaam is in een bedrijf dat de diensten 

aanbiedt, arbeidscontract heeft en de daarbij behorende voordelen (bijv. 

aanspraak sociale verzekeringen, doorbetaling bij ziekte) 

Nadelen aanbod 

Voordelen aan vraagkant Werkgever betaalt voor de huishoudelijke hulp 

Nadelen aan vraagkant Geen garantie kwaliteit. 

Geen vrije keuze consument (vertrouwenskwesties). 

Aard van de vraag sluit niet aan op de aard van het aanbod (zowel kwalitatief 

als kwantitatief). 

Kost moeite om bedrijven zover te krijgen dat ze TES als betalingsmiddel 

accepteren. 

Maatschappelijke voordelen Stimulering bedrijvigheid (komen wellicht nieuwe bedrijfjes bij die persoonlijke 

diensten aanbieden (maar moeite met vinden van aanbieders). 

Doelgroep die normaal gespreken geen toegang heeft tot huishoudelijke 

diensten, kan daar nu toch gebruik van maken (in theorie). 

Maatschappelijke nadelen Regeling heeft slechts vijf procent van de beoogde FTE's in werk opgeleverd 

=> geen oplossing voor werkloosheidsprobleem/activeringsprobleem. 

Doelgroep die normaal gesproken geen toegang heeft tot huishoudelijke 

diensten, wordt hierdoor niet gestimuleerd meer vraag naar huishoudelijke 

diensten uit te oefenen. 

Het is de TES niet gelukt structuur aan te brengen in markt huishoudelijke 

diensten. 


Hoewel deze regeling in Nederland ingevoerd zou kunnen worden, rijst de vraag in 

hoeverre je daar als overheid iets mee zou kunnen doen. De overheid als werkgever zou 

uiteraard dit soort employment benefits kunnen verstrekken, maar hoe krijg je het 

bedrijfsleven of andere overheden zover? Op dit moment is het voor werkgevers in 

Nederland sowieso heel lastig om met name huishoudelijke hulp via bedrijven in te 

kopen 66 . Eenvoudigweg omdat in Nederland momenteel alleen RSP-bedrijven dit soort 

diensten aan particulieren aanbieden. 

66 Uit een interview met een thuiszorgorganisatie die employment benefits verstrekt aan haar 

werknemers in de vorm van het bijelkaar brengen van vraag en aanbod van diensten, blijkt 

bijvoorbeeld dat huishoudelijke hulp altijd in het informele circuit wordt ingekocht. 

35

7 DENEMARKEN: HJEMMESERVICEORDNINGEN/ 

HOME SERVICE PROGRAMMA 



Het Home Service programma (hjemmeserviceordningen) is in 1994 gestart als een 

experiment om huishoudelijke hulp (schoonmaken, kleine klusjes om het huis inclusief 

tuinieren) te subsidiëren. In 1997 heeft dit programma een permanente status gekregen. 

Met dit programma wil de Deense overheid een aantal doelstellingen bereiken (zie 

onderstaande box) 67 . 

Box 5 Doelstellingen Home Service programma 

− Het stimuleren van de ontwikkeling van bedrijven die huishoudelijke hulp (aan particuliere huishoudens) 

aanbieden. 

− Het verhogen van de dagelijkse welvaart van huishoudens. 

− Het bieden van baankansen voor laag opgeleide baanzoekers (en het omlaag brengen van de 

werkloosheid). 

− Het omzetten van (undeclared) informele arbeid die huishoudelijke hulp aanbiedt, in formele arbeid. 

Bron: Piet Renooy, Staffan Ivarsson, Olga van der Wusten-Gritsai en Emco Meijer, o.c., European 

Commission, Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 2004; Platzer. 

Op basis van een onderzoek van PLS Consult in 1995, verwachtte men dat 50 procent van 

de gevraagde diensten binnen het Home Service programma zou zorgen voor een 

permanente vermindering van de werkloosheid 68 . Ook veronderstelde men dat 20 procent 

van de uitgevoerde schoonmaakdiensten van het informele naar het formele circuit over 

zou gaan. Een andere veronderstelling was dat een huishouden 20 procent van de tijd die 

normaal gesproken aan huishoudelijk werk wordt besteed, door het gebruik van de 

regeling kan worden aangewend voor productieve arbeid in de formele sector. Sørensen 69 

maakt hierbij de kanttekening dat dit erg optimistisch is en dat deze veronderstellingen 

erg beperkt zijn. 


Commission, Directorate-General for Employment and Social Affairs, May 2004; Platzer 

(http://www.hum.vxu.se/publ/humanetten/nummer10/art0207.html). 

68 Platzer (http://www.hum.vxu.se/publ/humanetten/nummer10/art0207.html). 

69 Sørensen, 1996. 

36


In het kader van het programma kunnen huishoudens 70 een subsidie van 40 procent van 

de arbeidskosten krijgen, als zij huishoudelijke hulp inkopen bij een bedrijf dat deelneemt 

aan het programma. Het moet met nadruk een bedrijf zijn, geen individu dat de diensten 

aanbiedt. Andere kosten dan arbeidskosten, zoals materiaalkosten zijn uitgesloten van de 

subsidie (Renooy e.a., 2004). Door de jaren heen hebben zich wijzigingen voorgedaan in 

de diensten die onder de subsidie vallen en in het percentage van de arbeidskosten dat een 

huishouden terugkrijgt. 

De subsidie is verwerkt in de prijs die huishoudens voor de dienst betalen. Bedrijven 

kunnen de subsidie terugvorderen bij de “Danish Commerce and Companies Agency” 

(DCCA) via Internet. Binnen zeven dagen krijgen zij het bedrag teruggestort op hun 

rekening. 


Om als bedrijf deel te nemen aan het programma moet het bedrijf autorisatie aanvragen 

bij DCCA waarna registratie volgt. DCCA is een agentschap onder het Deense ministerie 

van Economische Zaken en Bedrijfsaangelegenheden. De activiteiten van dit agentschap 

hebben betrekking op drie terreinen 71 : 

− Wetgeving op het gebied van bedrijven en ondernemingen. 

− Registratie en publicatie van bepaalde informatie en documenten met betrekking 

tot bedrijven en ondernemingen (inclusief jaarrekeningen). 

− Verbetering van de omstandigheden voor bedrijfsgemeenschap. 

Het is onduidelijk of en aan welke specifieke kenmerken een bedrijf moet voldoen, wil 

het autorisatie krijgen. Huishoudens die willen weten welke bedrijven deelnemen aan het 

programma, kunnen terecht op het gemeentehuis. Het maximum bedrag dat huishoudens 

aan gesubsidieerde diensten af mogen nemen, is € 7000 72 . 

Gemeenten hebben volgens Platzer een controlefunctie ten opzichte van de bedrijven, als 

het gaat om het afsluiten van CAO's en de arbeidsomstandigheden. In de praktijk 

effectueert slechts tien procent van de gemeenten deze functie. 


Persoonlijke en huishoudelijke diensten vallen onder één van de snelst groeiende sectoren 

in de Deense economie. In 1998 groeide deze sector met 24 procent en bedroeg de omzet 

70 Het is opmerkelijk dat op de websites www.workindenmark.dk en op www.kbhbase.kk.dk 

wordt aangegeven dat dit programma alleen geldt voor huishoudens waarin er tenminste één 

persoon ouder dan 65 jaar is. Uit Renooy e.a. (2004) en Platzer blijkt dat absoluut niet. Het is 

onduidelijk of deze randvoorwaarde pas sinds kort is ingevoerd of dat die al langer gesteld 

wordt. 

71 www.eogs.dk 



37

om en nabij de € 130 miljoen euro. In 1998 maakte één op de acht Deense huishoudens 

gebruik van het Home Service programma. Dat komt uit op een gemiddelde van vijf keer 

per jaar. Bijna 90 procent van de gebruikers was zeer tevreden met het bedrijf en de 

aangeboden diensten 73 . 

In 1998 ontvingen meer dan 3500 bedrijven subsidie binnen het Home Service 

programma. 1500 van deze bedrijven waren gespecialiseerd in huishoudelijke hulp, de 

rest (ongeveer 2200 bedrijven) voeren daarnaast nog andere activiteiten uit. Ondanks het 

feit dat huishoudelijke hulp veelal door veel kleine en maar weinig grote bedrijven wordt 

aangeboden, heeft concentratie plaatsgevonden. In 1998 vertegenwoordigde tien procent 

van alle bedrijven,50 procent van de omzet 74 . Platzer constateert op basis van 

verschillende onderzoeken dat schoonmaken tweederde van de activiteiten beslaat voor 

bedrijven die gespecialiseerd zijn in schoonmaakdiensten (huishoudelijke hulp). In nietgespecialiseerde 

bedrijven beslaat schoonmaken eenderde van de totale 

bedrijfsactiviteiten. 

In 1997 zijn meer dan 2000 banen gecreëerd. In 2000 bedroeg het aantal banen 3700 

(fte) 75 . Naar schatting werken tussen de 4000 en 10.000 personen in een bedrijf dat 

gebruik maakt van het Home Service programma 7677 . Hoewel Platzer aangeeft dat het 

moeilijk is om de effecten van het Home Service programma op werkloosheid te meten, 

zijn er volgens haar aanwijzingen dat het netto-effect niet heel hoog is. Veel mensen die 

binnen de Home Service regeling aan het werk zijn, behoren niet tot marginale groepen 

op de arbeidsmarkt, maar tot de groep mensen die makkelijk een baan zouden hebben 

kunnen vinden voor de verschuiving van arbeid van publiek naar privaat aanbod van 

diensten. Veel mensen die werkzaam zijn in de huishoudelijke diensten, werkten 

voorheen in de publieke sector en in de private sector die beide hard getroffen zijn door 

saneringen 78 . Dit wordt bevestigd door het feit dat werknemers en werkgevers die onder 

het Home Service programma vallen, een kort werkloosheidsverleden hebben 79 . Dit 

betekent dat met name mensen met goede kansen op de arbeidsmarkt werk vinden binnen 

de regeling, en dat het Home Service programma geen adequate oplossing is voor het 

oplossen van werkloosheidsproblemen. 



74 Platzer (http://www.hum.vxu.se/publ/humanetten/nummer10/art0207.html) 



76 Zie: The Danish Commerce and Companies Agency, 1998; J. Lind, 2001; C. Ingerslev, 2001. 

77 Het is opmerkelijk dat in het betoog van Platzer dat naar genoemde bronnen verwijst, 

onderscheid maakt tussen werknemers en zelfstandige werknemer/ondernemers. Het Home 

Service programma richt zich namelijk niet op eenmanszaken/individuele personen die zich 

aanbieden voor het verrichten van persoonlijke diensten. 

78 Zie Høeg, 2001. 

79 Hjemmeservice - en analse af de beskæftige 1998, 1999, p. 7. 

38

Uit een evaluatie van het Deense ministerie van Bedrijfsaangelegenheden” 80 uit 2001 

blijkt dat het programma slechts een bescheiden invloed gehad heeft op het omzetten van 

‘undeclared’ arbeid in formele arbeid. Van alle gebruikers gaf 10 procent aan dat zij in 

het verleden zwarte arbeid inhuurden voor huishoudelijke werkzaamheden 81 . Platzer stelt 

op basis van Sørensen 82 dat er geen doorslaggevende economische argumenten zijn die 

voor of tegen het programma pleiten. Hoewel de netto opbrengsten in termen van daling 

van werkloosheid, omzetten van informele naar formele arbeid en creëren van extra 

toegevoegde waarde, niet voldoen aan de verwachtingen, zijn de netto kosten volgens 

haar niet dramatisch hoog. 

DCCA 83 schat dat 50 procent van de afnemers van de diensten die onder de regeling 

vallen, tussen de 31 en 55 jaar oud is. 35 procent van de klanten is 60 jaar of ouder. 

Binnen de verschillende diensten is de variatie groot. Bijna 60 procent van de gebruikers 

tussen de 31 en 55 jaar oud neemt schoonmaakdiensten af, terwijl 60-plussers zwaar 

vertegenwoordigd zijn in de klantengroep die diensten in de tuin afneemt. Er blijkt een 

relatie te zijn tussen hoge inkomens en de ontvangen subsidies. Met name 'two-career 

families' gebruiken de regeling om goedkoop persoonlijke diensten in te kopen, ondanks 

het feit dat ze dat ook zonder subsidie zouden kunnen betalen. Velen willen hier echter 

niet de volle prijs voor betalen. 

Hoewel het Deense ministerie van 'Trade and Industry' volgens Platzer heel enthousiast is 

over de regeling, wordt dit beeld genuanceerd door de vrouwenvakbond. Een onderzoek 

in opdracht van hen 84 laat zien dat deelnemende bedrijven moeite hebben met een aantal 

zaken met betrekking tot het personeelsbeleid. Het gaat om het verschaffen van goede 

inkomens, permanente full-time werkgelegenheid en bovenal goede werkomstandigheden 

(gaat met name om bedrijven zonder CAO's). Met name slechte arbeidsomstandigheden 

en het feit dat geen full-time werkgelegenheid wordt aangeboden (waardoor je niet van 

het werk kunt leven), zijn belangrijke oorzaken voor moeilijkheden bij het werven van 

personeel in de persoonlijke dienstverlening 85 . Het laatste aspect verklaart waarom in 

deze sector relatief veel jongeren werken ten opzichte van andere (handels)sectoren. 

Volgens het Deense Labour Agency 86 is het vaak moeilijk om werklozen zover te krijgen 

dat ze zich aanbieden voor schoonmaakwerkzaamheden in het algemeen en in het 

bijzonder voor persoonlijke dienstverlening aan huishoudens. 

80 Nu het ministerie van Economische Zaken en Bedrijfsaangelegenheden. 



82 Sørensen, 1996. 

83 The Danish Commerce and Companies Agency, 1999. 

84 Hjemmesservice. En analyse af de beskæftige 1998, 1999, p. 5. 

85 Høeg, 2001. 

86 Jensen, 2001. 

39


Een voordeel van dit programma is, dat het geen administratieve lasten voor de 

consument met zich meebrengt. Ook zouden bedrijven een bepaald kwaliteitsniveau 

kunnen garanderen, maar zoals Renooy 87 aangeeft, hoeft dat helemaal niet het geval te 

zijn. De nadelen zijn als volgt. Ten eerste levert het programma voor bedrijven zelf wel 

een administratieve belasting op. Ze moeten zich immers inschrijven bij een instantie, een 

bedrijfsadministratie voeren en ze moeten de subsidie terugvorderen, ook al krijgen zij 

het geld relatief snel terug (binnen zeven dagen). Ten tweede wordt de keuzevrijheid van 

de consument beperkt, omdat huishoudelijke diensten alleen bij aangesloten bedrijven 

kunnen worden ingekocht. Vergeleken bij de RSP in Nederland, is deze Deense regeling 

wel iets flexibeler voor de consument. Binnen de RSP-regeling wordt je als consument 

immers indirect verplicht om een voormalig langdurig werkloze als huishoudelijke hulp 

in te schakelen, terwijl dat binnen de Deense regeling niet het geval is. Toch is het een 

nadeel dat je als consument niet zo maar een bekende als huishoudelijke hulp in kunt 

schakelen als je van de gesubsidieerde schoonmaakhulp gebruik wilt maken 88 . 

Eenmanszaken vallen immers niet onder de regeling. Het enige dat je zou kunnen doen is 

je eigen schoonmaakster ertoe aan kunnen zetten, zich bij een bedrijf aan te melden als 

werknemer. Vervolgens zou je dan van het bedrijf kunnen eisen dat je alleen klant wordt 

als de betreffende werknemer bij jou komt schoonmaken. Het is de vraag of dat in de 

praktijk werkt. Een derde negatief aspect van de regeling is dat dit programma slechts in 

beperkte mate bijdraagt aan het omzetten van informele in formele arbeid. Bovendien 

komen de voordelen van de regeling vooral terecht bij huishoudens die toch wel de 

financiële middelen hebben om van persoonlijke dienstverlening gebruik kunnen maken. 

Tot slot zorgt de regeling er niet voor dat specifiek (langdurig) werklozen aan een baan 

komen. Werknemers zijn met name werknemers die ook zonder het programma wel aan 

een baan gekomen zouden zijn. Het programma is geen adequaat middel voor het 

oplossen/reduceren van werkloosheid. 

87 Renooy, P.H., o.c., Amsterdam, 1990. 

88 

Dat zou niet verwonderlijk zijn, gelet op het feit dat vertrouwen een grote rol speelt bij het 

afnemen van persoonlijke diensten. 

40

Tabel 7.1 Beleidsoptie: Home Service programma (hjemmeserviceordningen) 

Denemarken 

Aspect Home Service programma (hjemmeserviceordningen) Denemarken 

Aard van de optie Gedeeltelijke subsidiëring loonkosten huishoudelijke hulp via geregistreerde 

schoonmaakbedrijven 

Voordelen aan aanbodkant Sociale verzekeringen en pensioenopbouw voor werknemers (geldt niet voor 

ZZP-ers, maar die vallen buiten deze regeling) 

Nadelen aanbod Administratieve lasten 

BTW-afdracht 

Geen full-time contracten 

Slechte arbeidsomstandigheden 

Voordelen aan vraagkant Geen administratieve lasten die het werkgeverschap normaal gesproken met 

zich meebrengt 

40 procent van de arbeidskosten subsidiabel 

Geen sprake van arbeidscontract 

Eventuele garantie kwaliteit 

Nadelen aan vraagkant Geen vrije keuze consument 

Vertrouwenaspecten (je hebt niet automatisch vertrouwen in een bedrijf) 

Maatschappelijke voordelen Bescheiden invloed op transformatie informele arbeid in formele arbeid 

Maatschappelijke nadelen Omzet moet worden afgezet tegen de totale subsidiebedragen, geen 

duidelijkheid over hoe de balans uitslaat. 

Met name huishoudens met hoge inkomens profiteren van de subsidie. 

Het is niet zo dat door het programma werklozen aan een baan komen => geen 

oplossing voor bestrijden werkloosheid. 

Veelal werken binnen deze regeling mensen die anders ook wel een baan 

zouden hebben gevonden => onttrekt dus ook arbeid aan andere sectoren. 


Om deze regeling in Nederland in te voeren, zou je een instantie in het leven moeten 

roepen waarbij de schoonmaakbedrijven zich kunnen registreren, die kan toetsen of het 

bedrijf aan bepaalde kenmerken voldoet en die de administratieve capaciteit heeft de 

terugbetalingen van de subsidie aan de schoonmaakbedrijven te regelen. Hierbij valt te 

denken aan de Kamer van Koophandel, of aan OSB, de branche-organisatie voor 

schoonmaakbedrijven. OSB voert op dit moment ook de RSP-regeling uit. Echter, als 

bedrijven aan bepaalde kenmerken moeten voldoen die ook getoetst moeten worden, lijkt 

het met het oog op de onafhankelijkheid meer op zijn plaats als een belangeloos orgaan 

de toetsing voor zijn rekening neemt. Wellicht kan registratie bij een branche-organisatie 

of de Kamer van Koophandel voldoende zijn. Het kenbaar maken van de aangesloten 

bedrijven kan gemakkelijk plaatsvinden op een internetsite, de Gouden Gids, het 

telefoonboek en op het gemeentehuis. De controle op het afsluiten en naleven van CAO's 

en de controle op de arbeidsomstandigheden vindt in Nederland in principe plaats door de 

Arbeidsinspectie. Wellicht zou deze instantie ook de toetsing van bepaalde kenmerken 

kunnen uitvoeren. 

41

Op dit moment zijn er in Nederland geen schoonmaakbedrijven die huishoudelijke hulp 

bij particulieren verzorgen, afgezien van de RSP-bedrijven. Als je de eventuele 

Nederlandse regeling iets soepeler maakt dan in Denemarken en eenmansbedrijven ook 

onder de regeling laat vallen, zijn er mogelijkheden voor de ZZP-constructie. Het blijft 

echter de vraag of deze regeling individuele aanbieders aanzet tot het oprichten van een 

eenmansschoonmaakbedrijf, vanwege de administratieve rompslomp die dat met zich 

meebrengt. Al hoef je onder deze constructie geen werknemerspremies af te dragen, 

BTW-betalingen zijn wel vereist. Een bepalende factor waardoor de aanbieder overstag 

kunnen gaan, is het prijsverschil tussen informeel en formeel aanbod waarmee 

consumenten geconfronteerd worden. Als dat klein is, bestaat er een kans dat de macht 

van de vrager aanbieders als het ware dwingt zich via een bedrijf aan te bieden. 

42

regelingen in het buitenland met betrekking tot de markt voor ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?