Adams jas: - Ziekte van Lyme

Genen, hygiëne en andere verklaringen
Het merendeel van alle allergenen komt voor in onze
dagelijkse omgeving. Om herkend te kunnen worden door
het immuunsysteem moeten ze uiteraard door de natuurlijke
barrières heen, en opgenomen kunnen worden in het
lichaam. Toch is het niet zo dat allergieverwekkers bijzondere
fysisch-chemische eigenschappen hebben, maar ze
bezitten meestal wel een aantal kenmerken. Zoals dat ze
een laag molecuulgewicht hebben. Daardoor kunnen ze
relatief makkelijk door de bovenste huidlaag heen. Ook
zijn ze dikwijls goed oplosbaar in een waterig milieu, wat
vooral voordelig is voor allergenen die ingeademd worden.
En met name bij contactallergieën zijn het stoffen die
in staat zijn zich aan lichaamseiwitten te binden,
waardoor ze de lichaamseigen eiwitten kunnen veranderen.
Daardoor ziet het immuunsysteem zulke eiwitten ten
onrechte aan voor ‘vreemd’.
In hoeverre de gevoeligheid voor allergieën erfelijk
bepaald is, is vooral onderzocht voor het eerste type, dat
gepaard gaat met een overproductie aan IgE-antistoffen.
Het vermogen die te produceren, blijkt in belangrijke mate
genetisch bepaald te zijn. Van een hele reeks genen is
inmiddels aannemelijk gemaakt dat ze erbij betrokken
zijn. In welke mate verschijnselen zich voordoen, hangt
ook sterk af van omgevingsfactoren.
De omgeving lijkt ook op een andere manier een belangrijke
rol te spelen bij het ontstaan van allergische reacties.
Een immuunsysteem dat in grote mate afhankelijk is van
‘leren’, moet voldoende leerstof aangeboden krijgen.
Daar ontbreekt het in de Westerse wereld steeds meer
aan. Dat is althans de recente en drukbediscussieerde
hygiëne-hypothese, die moet verklaren waarom allergieën
steeds vaker voorkomen in de Westerse wereld, terwijl
dat in minder ontwikkelde landen niet het geval is. Ook is
er een groot verschil tussen stad en platteland: stadsbewoners
lijden veel vaker aan allergische ziekten. Dat zou
kunnen berusten op verschillen in hygiëne.
In elk geval heeft recent epidemiologisch onderzoek aangetoond
dat het doormaken van infecties op jonge leeftijd
van met name parasieten (zoals bij toxoplasmose), wormen,
maar ook hepatitis A (geelzucht), en helicobacter
(maagwandontsteking) bescherming biedt tegen het ontwikkelen
van atopie. Wie met meer ziekteverwekkers in
aanraking komt, heeft minder kans op allergie.
Parasieten stimuleren waarschijnlijk ook de aanmaak van
de ontstekingsremmende cellen en stoffen. Bij kinderen
die dankzij goede hygiëne, vaccinaties en antibiotica zelden
ziek zijn, heeft het immuunsysteem niet goed geleerd
34
zijn eigen reacties af te remmen. Het systeem van ontstekingsremming
is dan juist zwak ontwikkeld met meer
kans op allergie als gevolg.
Nieuwe inzichten leiden ook tot nieuwe behandelingen.
Voor veel allergieën geldt natuurlijk dat het vermijden van
de allergene stof de beste remedie is, al kan dat erg lastig
zijn. Gaat het om chronisch (atopisch) eczeem dan is het
meestal uitgesloten. De standaard behandeling daarvan
bestaat uit crèmes en zalven op basis van teer of corticosteroïden
(bijnierschorshormoon), eventueel in combinatie
met tabletten (antihistaminica) tegen de jeuk. Maar
sinds kort zijn er enkele nieuwe geneesmiddelen beschikbaar
die geen corticosteroïden bevatten. Die nieuwe
middelen onderdrukken selectief de grootste boosdoener
in atopisch eczeemplekken, namelijk de T-lymfocyten die
ten onrechte in de aanval gaan, terwijl de rest van het
huidimmuunsysteem niet wordt geremd in zijn functie.
Belangrijk voordeel is dat de bindweefselaanmaak niet
geremd wordt, waardoor er geen risico’s ontstaan op verdunning
van de huid.
Dat de huid van mensen met atopisch eczeem extra
gevoelig is voor infecties – vooral met de stafylokokbacterie
en door het herpesvirus dat een koortslip veroorzaakt
– valt te verklaren uit het recent aangetoonde feit
dat eczeemplekken aanzienlijk minder anti-virale en antibacteriële
moleculen aanmaken dan gezonde huid, en
ook dan de huid van psoriasispatiënten, die chronisch
ontstoken is.
Een blijvend glinsterend pantser
Een niet goed functionerend huidimmuunsysteem is ook
de oorzaak achter huidontstekingen die niet over willen
gaan. Psoriasis is daar een voorbeeld bij uitstek van.
Psoriasis (klemtoon op de eerste i) werd vroeger ook wel
‘vissenhuid’ genoemd. Wie eraan lijdt, heeft op zijn huid
scherp begrensde, witschilferende plekken op een rode
ondergrond. De schrijver Simon Vestdijk noemde het ‘het
glinsterend pantser’ in zijn gelijknamige roman over een
dirigent die psoriasis heeft. Soms is er sprake van jeuk,
ook gaan de plekken wel eens met pijn gepaard. De voorkeursplaatsen
voor deze plekken zijn de strekzijde van de
ellebogen, de knieën, de rug, de hoofdhuid en boven de
billen. Ook de nagels doen vaak mee: putjes, geelbruine
verkleuring en loslating met verdikking van de nagel zelf.
Bij tien tot dertig procent van de psoriasispatiënten
gaan de huidafwijkingen soms samen met gewrichtsontstekingen.
De erfelijke aanleg speelt een belangrijke rol. Een kind