Advies 'Armoede en sociale uitsluiting' - Demos

toeneemt. 17 De hoogste sociale groepen, die al een ruime voorsprong hadden op de
andere sociale groepen, profiteren het meest van deze vooruitgang. De middelste
groepen gaan er ook nog op vooruit, zij het in mindere mate dan de hogere klasse.
Maar voor de laagste sociale groepen is er een totaal ander beeld: de (gezonde) levensverwachting
stagneert of gaat zelfs achteruit.
Welke mechanismen zijn belangrijk in het ontstaan of in stand houden van sociale
ongelijkheid in gezondheid? 18
De plaats op de sociale ladder
Eens een bepaald welvaartspeil bereikt, geeft bijkomende economische groei geen
aanleiding tot een betere volksgezondheid.
Maar het verkleinen van de inkomensongelijkheid gaat wel hand in hand met meer
welzijn en een betere volksgezondheid. Alle burgers profiteren hiervan en de lagere
sociale klassen zelfs in meerdere mate, waardoor de kloof in gezondheid langzaam
dicht. 19
Hoger op de sociale ladder betekent: meer macht en aanzien, betere werk- en
leefomstandigheden. Hoe lager de sociale positie, hoe belangrijker de impact van
het negatieve psychosociale factoren zoals zich waardeloos voelen, gestigmatiseerd
worden, zich vernederd voelen of onrespectvol behandeld. Financiële problemen
en strijd om te overleven veroorzaken stress. Deze stress beïnvloedt via biologische
processen (verlaagd immuunsysteem en endocriene processen) en via een ongezonde
levensstijl het gezondheidsniveau.
Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
Slechte huisvesting, gevaarlijk werk, roken, alcoholmisbruik, weinig beweging, …
Materiële, psychosociale en gedragsgerelateerde factoren kunnen gezondheid negatief
beïnvloeden.
Dat blijkt uit onderzoek bij laaggeschoolde jongeren. Ze hebben minder gezonde
voedingsgewoonten en kwaliteitsvolle voeding, poetsen minder hun tanden, gebruiken
minder een veiligheidsgordel, roken meer, zijn vaker dronken en gebruiken
meer cannabis. 20 Ongezonde voeding en leefstijlgewoonten, vaak in combinatie
met een inactieve levensstijl beïnvloedt medische risicofactoren zoals een hoger
kankerrisico, vroegtijdige sterfte ten gevolge van hart- en vaatziekten, overgewicht
en obesitas. Overgewicht is op zijn beurt gerelateerd aan diabetes type 2, tandcaries
en osteoporose. Voedingsgewoonten beïnvloeden rechtstreeks de gezondheid
van de mond, en die van de tanden in het bijzonder.
Een zelfde blootstelling aan gezondheidsrisico’s geeft verschillende gevolgen
Een zelfde blootstelling aan bepaalde gezondheidsrisico’s kan een verschillende
impact hebben op gezondheid voor mensen uit verschillende sociale klassen. Zo
toont bijvoorbeeld onderzoek in België aan dat het drankmisbruik of problematische
drinken bij laaggeschoolden (7,3%) hoger ligt dan bij hooggeschoolden (6,5%).
Ondanks dat het gemiddeld aantal geconsumeerde eenheden alcohol per week
dubbel zo hoog ligt bij de hoogopgeleiden (4,4 gemiddeld aantal eenheden/week
17 VAN DE GEUCHTE, I. & MAULET, N. & WILLEMS, S. & ROLAND, M. & DE MAESENEER, J., 2007,
Belgische initiatieven om de ongelijkheid in gezondheid te verkleinen. 1995-2006. Brussel: Koning Boudewijnstichting.
18
VAN DE GEUCHTE, I. & MAULET, N. & WILLEMS, S. & ROLAND, M. & DE MAESENEER, J., 2007,
Belgische initiatieven om de ongelijkheid in gezondheid te verkleinen. 1995-2006. Brussel: Koning Boudewijnstichting.
19
WILKINSONS, R., & K. PICKET, 2009, The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do
Better, Allen Lane, 331p.
20
STEENSSENS, K., AGUILAR, L.M., DEMAYER, B. & P. FONTAINE, 2008, Kinderen in armoede;
Status quaestionis van het wetenschappelijk onderzoek voor België., Brussel, Interuniversitaire Groep
Onderzoek en Armoede, POD Maatschappelijke Integratie.
15