n Cigen STIJL?

Het beroepsgeheim
Conclusie van vr. Langmeyer inzake
het verschoningsrecht
Het proces tegen collega-Lunshof en dat
tegen College J. L. de Ru, waarbij het ging
om het beroepsgeheim van de journalist,
hebben in de dagbladwereld sterk de aandacht
getrokken.
Omtrent de toekenning van het verschoningsrecht
aan journalisten, dat Lunshof
bij het cassatie-proces o.m. als verweer had
aangevoerd, heeft mr. Langmeyer, advocaat-generaal
van de Hoge Raad der Nederlanden,
een conclusie genomen, die zeker
onze aandacht verdient, waarom wij
deze, via „Mededelingen", hier overnemen:
„Het eerste middel, het meest principiële,
legt aan Uw Raad (Hoge Raad) de vraag
voor, of de journalist het in art. 218 Sv.
gegeven verschoningsrecht heeft met betrekking
tot de identiteit van hen aan wie
hij zijn publicaties ontleent.
De onderscheiding, die het middel, min of
meer op het voetspoor van het Hof, maakt
tussen een ruimer en een meer beperkt verschoningsrecht,
meen ik in dit verband te
kunnen verwaarlozen. Enerzijds toch zal
datgene, wat aan de journalist als zodanig
is toevertrouwd, hem toevertrouwd zijn
juist om het te openbaren ,behalve de identiteit
van degene, die toevertrouwde. Alleen
omtrent deze laatste dus — en misschien
enkele daarmede samenhangende bijzonderheden
— is het denkbaar, dat de journalist
geheimhoudingsplicht voor zich opeist.
Aan de andere kant is de beperktheid
van het gebied, waarvoor het beroepsgeheim
wordt geldend gemaakt, op zichzelf
geen grond om de kracht van dat geheim
geringer aan te slaan. Ik neem ook niet
aan, dat het Hof in de betreffende, ook mij
niet geheel duidelijke passages dit bedoeld
heeft.
Het middel beweegt zich dus geheel om
deze vraag: is de plicht, die de journalist
in het algemeen blijkt te gevoelen om het
geheim van de identiteit van zijn zegslieden
te bewaren, een plicht als bedoeld in
art. 218?
Dit artikel luidt: „Van het geven van getuigenis
of van het beantwoorden van bepaalde
vragen kunnen zich verschonen zij,
die uit hoofde van hun stand, hun beroep
of hun ambt tot geheimhouding verplicht
zijn, doch alleen omtrent hetgeen waarvan
de wetenschap aan hen als zodanig is toevertrouwd."
Welk soort plicht wordt hier bedoeld? Een
door de wet opgelegde kan het niet zijn,
immers een zodanige bestaat ook niet voor
de Rooms-Katholieke geestelijke, wiens
standsgeheim en verschoningsrecht wel tot
de meest onbetwiste behoren. Anderzijds
echter schijnt het mij ook niet denkbaar,
75
van de journalist
dat men er alles onder zou begrijpen, wat
men bij zichzelf of anderen als plicht aanvoelt.
Immers zulke plichten tot geheimhouding
bestaan er in menigte, even goed
buiten verband met ambt, beroep of stand
als op grond van deze laatste. Bij niemand
zal het opkomen, dat elke plicht tot discretie
ook een verschoningsrecht zou geven.
Er is geen reden waarom dat ineens
wèl het geval zou zijn, zodra die plicht zich
toevallig met ambt, beroep of stand in verband
laat brengen, wat geenszins persé bij
de sterkste dezer verplichtingen het geval
behoeft te zijn. Alen zal dus slechts kunnen
denken aan zodanige plicht, die zonder van
huis uit rechtsplicht te zijn, zich leent om
door het recht te worden geadopteerd en
tegen andere rechtsplichten te worden opgewogen,
een plicht dus te vergelijken met
de „voorzichtigheid, die in het maatschapleijk
verkeer betaamt", zoals de jurisprudentie
op art. 1401 B.W. die kent. De vraag,
of een plicht van niet juridische herkomst
dit karakter draagt, is moeilijk. Zij heeft
met alle vragen, die naar regels van zedelijkheid
verwijzen, dit gemeen, dat men een
feitelijk en een normatief criterium, zo goed
en zo kwaad dat gaat, met elkander in verband
moet brengen. Men zal enerzijds moeten
letten op de algemeenheid en de sterkte
waarmede de plicht zich in werkelijkheid
doet gelden, anderzijds op haar zedelijk
overtuigende kracht en tot op zekere hoogte
zal de bijzondere grootte van de ene factor
de geringere van de andere kunnen aanvullen.
Hoe staat het nu in dit opzicht met de geheimhoudingsplicht
van de journalist, wel
te verstaan niet om in het algemeen het
hem vertrouwelijk medegedeelde geheim te
houden — die plicht is onbetwist — maar
om dat ook te doen daar waar de mens in
het algemeen spreken moet, voor de rechter?
Allereerst de vraag van de feitelijke
gelding. Eén ding is wel zeker: in de kring
der Nederlandse journalisten wordt de
plicht algemeen en sterk gevoeld. Is dat
op zichzelf beslissend? Naar mijn mening
zeer zeker niet.
De stelling: dat wat de beroepsgenoten voor
een juiste beroepsuitoefening houden, ook
door de rechtsorde als geheel als zodanig
moet worden aanvaard, is ook wel moeilijk
te verdedigen. Bijna elk beroep toch brengt
mede, dat rnen voor bepaalde maatschappelijke
belangen méér oog heeft dan voor
andere en bij vrijwel geen beroep ook lopen
de beroepsbelangen geheel aan het algemeen
belang parallel.
Het is dus ook van belang, hoe nu de houding
van de maatschappij als geheel tegenover
het verschoningsrecht van de journalist
is. De moeilijkheid bij het vaststellen
daarvan is natuurlijk deze, dat de
maatschappij als geheel niet licht gelegen-