Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

3 BEROEPEN VAN
WOONWAGENBEWONERS
De functionele ambulant
Wie in het verleden oog had voor het nijvere karakter van woonwagenbewoners wees er meestal in één moeite
door op dat ze curieuze beroepen uitoefenden. Het gunstigste beeld was er een van reizigers die tegen beter
weten in vasthielden aan beroepen die hun beste tijd hadden gehad. De beeldvorming beperkte zich niet tot
mensen in een woonwagen, maar had ook betrekking op ‘huisbewoners’ met ambulante beroepen. Venters,
colporteurs en straatmuzikanten stonden zelden in hoog aanzien. De overheersende gedachte was dat ze in de
marge van de economie rommelden en eerder arbeidsschuw waren dan gedreven door ware werklust.
Woonwagenbewoners en ‘zigeuners’ waren met te weinigen om onmisbaar te zijn voor de Nederlandse
economie. En natuurlijk bedelden ze wel eens en maakten ook zij zich wel eens schuldig aan diefstal. Maar
door de bank genomen probeerden ze net als andere Nederlanders met hard werken een boterham te
verdienen en hun gezin te onderhouden. Dat ging de een gemakkelijker af dan de ander, maar de meesten
werkten om zich staande te houden en wisten zich soms zelfs van een goed bestaan te verzekeren. Tot in
de jaren zeventig, toen het tij echt begon te keren. Maatschappelijke vooroordelen en een niet erg welwillend
overheidsbeleid zijn daar mede debet aan.
Het is ronduit misleidend om bij woonwagenbewoners van nomaden en zwervers te spreken. Die termen
roepen het beeld op van mensen die vanwege hun cultuur van de hand in de tand leven en zelden verder kijken
dan de dag van vandaag. Hun levenswijze is vaak getypeerd als dolce farniente, het zalige niets doen. Hun
beroepen zijn afgeschilderd als ‘dekmantel’, ‘traditioneel’, ‘overbodig’ of ‘curieus’. In werkelijkheid vereisten hun
werkzaamheden wel degelijk inspanning en waren ze minder afwijkend dan vaak wordt gedacht. Kenmerken
die als typisch voor woonwagenbewoners worden voorgesteld, zijn dat op de keper beschouwd zelden. Het
werken in gezinsverband, de gewenste zelfstandigheid en de geografische mobiliteit waren ook belangrijk voor
de rest van de Nederlandse beroepsbevolking.
Het mobiele gezinsverband
Tot voor kort was het in West-Europa normaal dat mensen in gezinsverband werkten en dat iedereen een
bijdrage leverde aan het gezamenlijke gezinsinkomen. Het principe van de (meestal mannelijke) kostwinner
is pas in de vorige eeuw gaan domineren. Toch zijn nog altijd genoeg gezinnen in Nederland afhankelijk van
de inbreng van meerdere familieleden. Een gerichtheid op zelfstandige beroepen beperkt zich al evenmin
tot woonwagenbewoners en ‘zigeuners’. In hun eigen beleving en die van anderen behoort dat weliswaar tot
de woonwagencultuur, maar het gaat feitelijk om een algemeen kenmerk van middenstanders. Bij andere
Nederlanders getuigt een ‘eigen zaak’ van ondernemingszin, bij woonwagenbewoners heet het ineens dat
zij door hun cultuur niet voor loondienst in de wieg zijn gelegd. Een deel van hen heeft trouwens wel degelijk
in loondienst gewerkt. Tijdens de seizoenarbeid in de landbouw waren ze gewilde krachten, en ook vastere
betrekkingen kwamen voor.
De Nederlandse economie is altijd afhankelijk geweest van de bereidheid van mensen om zich regelmatig te
verplaatsen. In vroeger eeuwen trokken uit het westen van Duitsland jaarlijks tienduizenden Hannekemaaiers
naar Nederland om er een aantal maanden te werken. Die seizoenarbeid bestaat ook nu nog, getuige de Polen
op de Limburgse aspergegronden en de Ieren in de Noord-Hollandse bollenvelden. Er zijn ook altijd venters,
marskramers, muzikanten en ambachtslui geweest die een deel van het jaar ‘op reis’ waren en hun gezin
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 1 2
▼
Index