Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

5 HET DAGELIJKS LEVEN
5.1 Liefdadigheid voor mens èn dier
Tot aan de Tweede Wereldoorlog lag de sociale zorg voor woonwagenbewoners vooral in handen van
particuliere organisaties. De Sint Vincentiusvereniging deelde met Kerstmis voedselpakketten en oude
kleren uit aan bewoners die hun gezicht af en toe lieten zien in de kerk. Op de eerste officiële kampen waren
ze gemakkelijker te vinden. Het liefdadigheidswerk was bovendien eenvoudiger te organiseren, omdat
woonwagenbewoners in de grote steden met z’n allen bij elkaar stonden. In kampkerkjes probeerden de
geestelijken het geloof te brengen onder deze rondtrekkende mensen.
De kerk nam ook het initiatief om kampschooltjes in te richten. Volgens de Leerplichtwet van 1900 waren
woonwagenkinderen verplicht om naar school te gaan als hun ouders langer dan 28 dagen – na 1921 acht
dagen – in een gemeente verbleven. In de zomer trokken veel woonwagenbewoners rond; hun kinderen
gingen alleen ‘s winters naar school. ‘Burgerscholen’ waren trouwens niet altijd even blij met de komst van
woonwagenkinderen.
“Voor ons werd er vroeger achter in de klas een kleed op de grond gelegd en daar werden we opgezet, met
wat potloden om ons zoet te houden. Je hoefde niks te leren. Het was maar voor een paar dagen en dan trok je
weer verder: Je móest naar school, daarom nam men nog de moeite om je kleurpotloden te geven. Maar altijd
werden we door andere kinderen uitgescholden voor zigeuners.”
Particuliere kampscholen waren dus een uitkomst. Een van de eerste woonwagenscholen – een openbare –
bestond uit een omgebouwde verhuiswagen, die een particulier comité in 1908 aan het einde van de Tweede
Spaarndammerdijk in Amsterdam had geplaatst. Daar zouden woonwagenkinderen en hun ouders in de
winter onderwijs krijgen. Tot aan de oorlog was het onderwijs op de grotere kampen zo georganiseerd. Zonder
overheidssubsidie bleef het onderwijs nogal primitief. De kamp scholen waren afhankelijk van onderwijzers
die – na hun werk in het reguliere onderwijs – tussen vier en zes ‘s middags les wilden geven, zonder salaris en
met gebrekkig lesmateriaal. De eerste schoolwagen in Den Haag dateert uit 1922, en is nog gebouwd door een
woonwagenbewoner die timmerman van beroep was.
Het Woonwagenliefdewerk betaalde de wagen, maar had geen hoge verwachtingen van het onderwijs.
Kinderen kregen een beetje onderricht in de catechismus, de rest van de tijd werd besteed aan naaien en
breien.
In navolging van de schippersscholen
kwamen er op sommige
ovewinteringsplaatsen van
woonwagenbewoners kampschooltjes
te staan. Eerst in een
omgebouwde woonwagen, later
kwamen er ook permanente
gebouwtjes.
Een schoolwagen in
Amsterdam Noord (1917).
(Spaarnestad-Archief,
Haarlem)
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 3 4
▼
Index