Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

Die vanzelfsprekendheid is in de loop der jaren gegroeid. Vroeger zagen veel woonwagenbewoners weinig
perspectief in het volgen van onderwijs; hun kinderen werden door hen zelf opgeleid en groeiden zo de
arbeidsmarkt of het huishouden in. De woonwagenscholen brachten vaak de eerste continuïteit in onderwijs
en omdat ze op het centrum stonden hoefden de kinderen niet de ‘gevaarlijke burgerwereld’ in. Sommige
ouders en kinderen waren dan ook niet blij met het sluiten van de woonwagenscholen en de overgang naar
reguliere scholen. Daar stonden andere ouders tegenover die de centrumscholen een belediging voor de
woonwagenbevolking vonden vanwege het bijzondere karakter en het lage niveau.
Het groeien van de vanzelfsprekendheid van onderwijs had natuurlijk ook te maken met het ontstaan van
een nieuwe generatie ouders, die zelf ook al onderwijservaring had, en met de ontwikkelingen rond de
werkgelegenheid.
5. WERK EN INKOMEN
Rondtrekken, venten, met muziek of beesten langs de deuren zijn voor woonwagenbewoners beelden uit het
verleden geworden. Dat geldt inmiddels bijna ook voor de seizoenarbeid en de autosloperij: zij bestaan nog
wel en woonwagenbewoners zijn daar ook nog steeds mee bezig, maar bij lange na niet meer zo exclusief als
voorheen.
De vroegere, vaak marginale werkzaamheden waren gebaseerd op soms tijdelijke gaten in de markt; in veel
gevallen werk, dat burgers niet konden of wilden verrichten. In de jaren 60 begon de autosloperij op te komen,
een verschijnsel dat nog werd versterkt doordat op de nieuwe regionale centra ook sloopterreinen werden
aangelegd.
Al snel daarna, in de jaren 70 kwamen de eerste alarmerende signalen dat de werkgelegenheid van
woonwagenbewoners onder druk stond. Aan de goederen waarmee woonwagenbewoners ventten was
geen behoefte meer en door de komst van de auto konden steeds meer mensen zelf over een grotere
afstand boodschappen doen. In de seizoenarbeid kregen woonwagenbewoners concurrentie van jonge
vakantiewerkers en uitzendbureaus. Belangrijke activiteiten van woonwagenbewoners, de autosloperij en de
handel in oud ijzer kregen te maken met de toenemende aandacht voor het milieu en de milieumaatregelen, de
deconcentratie en het aanleggen van nieuwe centra in woonwijken waar geen autosloperij of opslag meer was
toegestaan. Daarnaast ontdekten de eerste burgers de markt van de recycling en zij konden met gemakkelijker
verkrijgbare kredieten grotere investeringen doen om een renderend bedrijf op te zetten en aan de regels te
voldoen. Voor een groot deel hebben burgers deze branche overgenomen.
De meeste woonwagenbewoners konden geen alternatieven vinden voor het wegvallen van hun traditionele
werkzaamheden. In de jaren 70, 80 en 90 ging de meeste aandacht van alle betrokkenen uit naar de
huisvestingssituatie. Ook de meeste woonwagenbewoners zelf waren niet meer in staat nieuwe gaten in de
markt te vinden. Hun lage opleidingsniveau en de vanzelfsprekendheid van uitkeringen wonnen het van hun
vroegere flexibiliteit.
Wat overbleef was de herinnering aan vroeger, die vaak de vorm aannam van een romantische verheerlijking
van het trekken, van het leven op de grote centra met de grote bedrijvigheid en van het zelfstandig
ondernemerschap. Zo ontstond ook de mythe dat woonwagenbewoners niet in loondienst konden werken of
binnen vier muren, dat zij vrijheid nodig hadden en niet afhankelijk konden zijn. Inmiddels was het grootste deel
van de woonwagenbewoners al geheel of gedeeltelijk afhankelijk geworden van een uitkering.
En die uitkeringen werden, bij gebrek aan alternatieven, ruimhartig ter beschikking gesteld. In veel gemeenten
werd decennialang nauwelijks controle uitgeoefend op de woonwagencentra. Geen enkele groep in Nederland
kende zo’n hoog percentage uitkeringen als woonwagenbewoners.
Hoewel landelijke cijfers over de uitkeringen aan woonwagenbewoners ontbreken, gaan de meeste
betrokkenen nu nog steeds uit van een bovengemiddeld percentage. In 2003 onderzocht de Inspectie Werk
en Inkomen 29 gemeenten; in deze gemeenten varieerde het aandeel woonwagenbewoners met een uitkering
tussen de 10% en 80%. De meeste gemeenten hadden bovendien problemen bij de uitvoering van de
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 5 3
▼
Index