Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

3.2 Handel
Marskramers langs de weg
Veel van de producten die woonwagenbewoners vervaardigden, ventten ze zelf uit. Die ambulante handel is
altijd hun belangrijkste economische activiteit geweest. Er was dan ook niet veel startkapitaal voor nodig. De
marskramer was bovendien van oudsher een bekende en graag geziene verschijning, vooral in de dorpen.
Tot diep in de negentiende eeuw waren daar nauwelijks winkels. Toch hadden de bewoners een paar keer per
jaar spullen nodig die ze zelf niet konden maken: knopen, garen, veters, zwavelstokken, tandpoeder, textiel,
geneesmiddelen en snuisterijen. Duizenden kramers uit binnen- en buitenland voorzagen in die behoefte.
Naast Nederlandse Teuten uit de Kempen en joodse marskramers, stonden vooral de beeldjes verkopers
uit het Italiaanse Lucca, de handelaren in geneeskrachtige oliën uit Hongarije en de verkopers van textiel uit
Westfalen goed bekend. Sommigen stonden aan de basis van grote winkelketens, zoals Vroom & Dreesmann,
Peek & Cloppenburg, Lampe, Voss en Brenninkmeijer. Voor de meesten was zo’n carrière niet weggelegd. Zij
verdienden hooguit een aardige boterham. Menigeen was allang blij als de kinderen ‘s avonds te eten hadden.
Deze vorm van dienstverlening beperkte zich niet tot het platteland. De vraag naar goedkope producten nam
sinds de industrialisering in de negentiende eeuw enorm toe. Door de groeiende bevolking en stijgende lonen
kwamen er ook in de steden veel nieuwe consumenten bij. Ze beschikten niet over de tijd en de mogelijkheden
om allerlei producten zelf te maken en raakten daarom aangewezen op handelaren. Zelfs als er winkels in de
buurt waren, gaven veel mensen, vooral uit de lagere klassen, de voorkeur aan venters. Niet alleen omdat ze
goedkoper waren, ook omdat ze niet neerkeken op hun klanten. Sommige winkeliers deden dat wel en waren
daarom in arbeiderswijken niet altijd even populair.
De venters verdienden eveneens geld door producten te verkopen in opdracht van de groothandel of van
fabrieken. De industrialisatie en de groei van de steden hebben het venten dus zeker niet overbodig gemaakt.
Eerder was het tegendeel het geval. Venters zijn er vaak van beschuldigd dat ze werkschuw waren, alleen
producten van een slechte kwaliteit verkochten en daarmee de eenvoudige plattelandsbevolking oplichtten. Die
verhalen kwamen vooral uit de koker van winkeliers, bang als zij waren voor concurrentie. Wie beter kijkt, ziet
dat de beeldvorming en de praktijk nogal uiteenliepen.
Venters verkochten ook zelfgemaakte producten. Van ‘zigeuners’ en woonwagenbewoners in Nederland en
andere West-Europese landen is bijvoorbeeld bekend dat ze kunstbloemen, wasknijpers, bezems, manden en
zeven maakten. Het hele gezin deed eraan mee, met een vaste taakverdeling tussen man, vrouw en kinderen.
Venten vanuit de kofferbak op
het woonwagenkamp de
Rolleman in Amsterdam
maart 1982.
(Gemeentearchief)
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 1 6
▼
Index