Historische wortels van het Postmodernisme

veel aandacht voor het dwingende, gewelddadige en zelfs ‘terroriserende’ in elke aanspraak op
kennis of waarheid.
Ten slotte dient nog opgemerkt te worden dat Derrida ook de interesse voor het niet-
transparante zelf van Foucault overneemt en net als deze laatste aandacht besteedt aan de
psychoanalyse en de niet-kenbaarheid van het zelf voor zichzelf. Derrida radicaliseert dit
gegeven nog meer door het te koppelen aan het begrip van de intertekstualiteit. Met het begrip
intertekstualiteit wezen auteurs als Barthes en Kristeva er op dat elke tekst pas betekenis krijgt
ten opzichte van, in verhouding tot, andere teksten. Op die manier is er sprake van een
intertekstuele ruimte waarin een tekst haar plaats inneemt. Als Derrida dan ook poneert dat er
geen ‘buiten de tekst’ bestaat, dat alles als een soort van semiotisch tekensysteem gezien moet
worden, wordt ook het zelf een tekst die pas betekenis krijgt in een intertekstuele ruimte
waaruit ze ontstaat en die ze zelf vorm geeft. Op die manier bestaat het zelf niet meer als
autonome singulariteit, aangezien het slechts doorheen ‘andere teksten’ vorm krijgt; en Derrida
verkondigt dan ook ‘de dood van het subject’.
Ook Richard Rorty (geboren in 1931) geeft kritiek op de fundamenten van het modernistische
denken. Hij plaatst een pragmatische, ironisch-estethische levenskunst tegenover de vroegere
pretenties op Waarheid en Universele Geldigheid en benadrukt dat men er niet meer van uit
kan gaan dat er ergens een laatste fundament gevonden kan worden dat ons ooit zulke criteria
aan de hand zal doen. Het naïeve idee van de menselijke kennis als een spiegel van de
werkelijkheid is vervangen door het besef dat de menselijke kennis met metaforen werkt en
steeds op subjectieve vooronderstellingen en voorkeuren berust en dat alle waarden historisch
veranderlijk zijn. Voor Rorty komt het er dan ook op aan om de vroegere technisch-rationele
‘tramlines of argument’ te vervangen door steeds maar nieuwe metaforen die ons nieuwe
perspectieven op de wereld kunnen tonen. De filosofie moet dan ook in de eerste plaats
gewoon literatuur en poëzie worden, een soort vertelling over de wereld vanuit een ik-persoon
die zo eventueel een nieuw perspectief ter lezing van de wereld aan de anderen kan schenken.
Uit deze wel zeer summiere weergave van het werk van de bekendste postmoderne denkers
komen toch reeds enkele belangrijke gemeenschappelijke kenmerken en thema’s naar voor.
Ten eerste is het opvallend hoe ze allen een grote belangstelling hebben voor de taal en het spel
van symbolen en betekenis. In de filosofie van de twintigste eeuw heeft zich dan ook volgens
velen een ‘linguistic turn’ voorgedaan: waar men vroeger gewoon de vraag stelde naar het hoe
en waarom van de mens, de wereld, de werkelijkheid; is men hoe langer hoe meer stil blijven
14