Historische wortels van het Postmodernisme

mensen afstammen. Aanvankelijk heeft men voor de eerstgenoemde hoon op de lippen liggen,
alsof hier onmogelijk gelijkwaardige zaken tegenover elkaar kunnen staan: zo bescheiden,
eenvoudig, nuchter, zo schijnbaar ontmoedigend staan de eerste, en zo mooi, pralend,
bedwelmend, misschien zelfs gelukkig stemmend staan de andere erbij. Maar het moeizaam
verworvene, zekere, duurzame, dat voor elke verdere kennis grote gevolgen heeft, is toch het
hogere; daarvoor partij kiezen is mannelijk en een bewijs van dapperheid, eenvoud,
ingetogenheid. Geleidelijk zal niet alleen het individu, maar de gehele mensheid tot deze
mannelijkheid verheven worden, wanneer zij zich ten slotte aan de hogere waardering van de
houdbare, duurzame inzichten gewent en elk geloof aan inspiratie en een miraculeuze
overdracht van waarheden verloren heeft. - De vereerders van vormen zullen weliswaar in het
begin, gegeven hun criteria van schoonheid en verhevenheid, genoeg reden tot spot hebben
zodra de waardering van de onopvallende waarheden en de wetenschappelijke geest begint te
domineren: maar alleen omdat hun de ogen nog niet geopend zijn voor de bekoring van de
simpelste vorm, of omdat de in die geest grootgebrachte mensen nog lang niet volledig en
innerlijk daarvan doordrongen zijn, zodat zij nog steeds gedachteloos oude vormen kopiëren
(en dit vrij slecht, zoals iemand dat doet die zich niet meer zoveel aan iets gelegen laat liggen).
Eertijds werd de geest niet door streng denkwerk in beslag genomen, zijn ernst was toen
gelegen in het uitspinnen van symbolen en vormen. Dat is anders geworden; die ernst van het
symbolische is een kenmerk van lagere cultuur geworden. Zoals onze kunsten zelf ook steeds
intellectueler, onze zintuigen steeds geestelijker worden, en zoals men er bijvoorbeeld thans
ook heel anders over oordeelt wat weldadig voor de zintuigen is dan honderd jaar geleden, zo
worden ook de vormen van ons leven steeds geestelijker, voor het oog van oudere tijden
wellicht lelijker, maar alleen omdat het niet weet te zien hoe het rijk van de innerlijke,
geestelijke schoonheid voortdurend in diepte en omvang toeneemt en in hoeverre de geestrijke
blik tegenwoordig voor ons allen meer waard kan zijn dan de mooiste constructie en het
verhevenste bouwwerk.”, “8 Pneumatische verklaring van de natuur. - De metafysica verklaart
de tekst van de natuur als het ware pneumatisch, zoals de kerk en haar geleerden eertijds met de
bijbel deden. Er is zeer veel wijsheid voor nodig om op de natuur dezelfde soort van strenge
uitlegkunde toe te passen als de filologen nu voor alle boeken hebben ontwikkeld: met de
intentie, eenvoudigweg te begrijpen wat de tekst bedoelt te zeggen, maar geen dubbele
betekenis te bevroeden of zelfs voorop te stellen. Maar zoals zelfs met betrekking tot boeken de
slechte uitlegkunde nog lang niet volledig overwonnen is en men ook in een optimaal
ontwikkelde samenleving nog voortdurend op restanten van allegorische en mystieke
verklaringswijzen stuit: zo is het ook met de natuur gesteld - ja, nog veel erger.”, “11 De taal
als vermeende wetenschap. - De betekenis van de taal voor de ontwikkeling van de cultuur is
30