Historische wortels van het Postmodernisme

hoevelen consumeren dit?’ is zijn vraag der vragen. Dit type taxatie past hij nu instinctief en
onophoudelijk toe: op alles en dus ook op de voortbrengselen van kunsten en wetenschappen,
van denkers, geleerden, kunstenaars, staatslieden, van volkeren en partijen, van hele tijd-
perken: hij vraagt bij alles, wat geschapen wordt, naar aanbod en vraag om voor zich zelf de
waarde van een zaak vast te stellen. Dit tot karakter van een hele cultuur gemaakt, tot in het
onbegrensde en verfijndste doorgedacht en aan alle willen en kunnen opgelegd: dat is het,
waarop gij mensen van de komende eeuw trots zult zijn: wanneer de profeten der handel-
drijvende klasse gelijk hebben dit in uw bezit over te dragen! Maar ik heb weinig geloof aan
deze profeten. Credat Judeaus Apella - om met Horatius te spreken.”, “183 De ouden en de
jongen. - ‘Die parlementen hebben toch iets immoreels’ - zo denkt deze en gene nog altijd -
‘want je mag daar ook meningen tegen de regering hebben!’ - ‘Je kijk op de zaak moet altijd
die zijn, welke de genadige heer beveelt’ - dat is het elfde gebod in menige brave oude borst,
met name in Noord-Duitsland. Men lacht hierom als om een verouderde mode: maar vroeger
was het de moraal! Misschien dat men eens ook weer lacht om wat thans, onder het
parlementair opgevoede jongere geslacht, voor moreel doorgaat: namelijk de politiek van de
partij boven de eigen wijsheid te stellen en iedere vraag betreffende het openbaar welzijn zo te
beantwoorden dat het een gunstige wind in de zeilen der partij ten gevolge heeft. ‘Je kijk op de
zaak moet die zijn, welke de partijsituatie eist’ - zo zou de canon luiden. In dienst van een
dergelijke moraal komt thans ieder mogelijk offer, zelfoverwinning en martyrium voor.”
Ook het in 1882 verschenen De vrolijke wetenschap gaat op deze weg verder; al is het duidelijk
dat Nietzsche, terwijl hij dit boek schreef, reeds aan Aldus sprak Zarathoestra was begonnen.
De vrolijke wetenschap vormt dan ook de overgang van de ‘positivistische’ periode naar
Nietzsche’s laatste, meer ‘mystieke’ denkperiode. Ironisch genoeg was Nietzsche van plan om
er, na het verschijnen van dit boek, tien jaar het zwijgen toe te doen om vervolgens in 1892
terug op het toneel te verschijnen als de verkondiger van een nieuwe religie. In tussentijd zou
hij met Lou Salomé - die hij via Paul Rée had leren kennen - in Parijs gaan wonen om daar de
idee van ‘de eeuwige wederkeer’, die Nietzsche in 1881 zou zijn ‘overvallen’,
wetenschappelijk te funderen. Spijtig genoeg gingen deze plannen op het laatste moment de
mist in: Lou Salomé koos er uiteindelijk voor haar leven met Rée te delen in plaats van met
Nietzsche, en deze laatste zou ten gevolge van deze gebeurtenis (en waarschijnlijk ook wel
door de contacten met zijn moeder en zus, waar hij in niet steeds even vriendelijke
bewoordingen over sprak) levenslang verbitterd en haatdragend blijven ten opzichte van
vrouwen. De plannen werden dus op een voor Nietzsche zeer pijnlijke wijze doorkruist, en hij
38