Jaargang 4

Mentaal | 18
Samen?!: maatwerk in sociale
participatie van cliënten
‘Verdraaid goed!, Cyclisch Verbeteren
binnen GGZ NML’. Onder deze naam
gaat GGZ NML aan de slag met
kwaliteitsverbetering. In de zorg en in
de ondersteunende processen wordt
voortdurend vanuit het belang van
cliënten of opdrachtgever ingezet op
verbeterslagen. Dat is niet nieuw. Nieuw
is wel dat we daar een vaste werkwijze in
volgen en er de schijnwerpers op zetten.
In een artikelenreeks in Mentaal worden
dit jaar inspirerende verbetertrajecten
beschreven. Deel 2: een interview met
Jolande van Bers, casemanager bij
Begeleid Wonen (BW) en projectleider
van ‘Samen?!’.
De geestelijke gezondheidszorg ‘ambulantiseert’
in toenemende mate. GGZ NML geeft
dat onder meer vorm door éénpersoons appartementen
te gaan bouwen voor cliënten, die
nu nog onder de vleugels van BW verblijven.
Verder gaan cliënten op eigen benen staan in
de maatschappij, met ambulante begeleiding.
De vanzelfsprekendheid van andere mensen
in de woonkamer van de afdeling vervalt als
cliënten zelfstandig gaan wonen. Voor de
één is dat geen bezwaar – ‘als ik mijn muziek
maar heb’ –, voor de ander is het een doemscenario:
‘ik ben bang dat ik vereenzaam’. Om
cliënten te helpen hun plek in de samenleving
te vinden en ze te begeleiden bij hun sociale
participatie, is vanuit BW en Intensieve Woon
Begeleiding (IWB) het project ‘Samen?!’ opgezet.
Het uitroepteken staat voor de vanzelfsprekendheid
dat cliënten met een psychische
aandoening in de maatschappij samenleven
met anderen. Het vraagteken verwijst naar de
praktijk: die is namelijk weerbarstiger.
Jolande van Bers, casemanager bij BW, is projectleider
van ‘Samen?!’ Met vier collega’s en
één cliënt van BW en IWB is zij in oktober
vorig jaar begonnen met de voorbereidingen.
Aanleiding is enerzijds de ontwikkelin-
gen binnen de geestelijke gezondheidszorg,
en anderzijds dat het Trimbos Instituut een
passend project uitrolde. “Ik speelde al langer
met het idee om deel te nemen aan een project”,
vertelt Jolande van Bers. “Door de toenemende
‘ambulantisering’ bestaat het risico
dat cliënten vereenzamen, omdat ze buiten
GGZ NML een heel beperkt sociaal netwerk
hebben. Daar moeten we op inspelen, vind
ik. Mijn leidinggevende Wim van Eijk attendeerde
me eind vorig jaar op het project van
het Trimbos Instituut.”
“Bij Cyclisch Verbeteren kan het om kleine
of grote verbeteringen in de zorg gaan. Het
belangrijkste is dat de verandering bewust
gebeurt en dat gebruik wordt gemaakt van
SMART-formuleringen en de PDCA-cyclus.
Je kunt bijvoorbeeld denken aan een betere
informatieverstrekking aan cliënt of verwijzers,
verkleinen van de wachttijd na inttake,
een snellere doorstroming van cliënten die
uitbehandeld zijn naar een andere instelling
of vergroten van de zelfredzaamheid van
cliënten. Ook kan de uitkomst van de GGZthermometer
aanleiding zijn om bijvoorbeeld
de tevredenheid van cliënten te vergroten op
het onderwerp meebeslissen over de behandeling
of begeleiding.”
Waar staat het project ‘Samen?!’ voor?
“Voor sociale participatie. Dat is een heel
breed begrip. Wij hebben ervoor gekozen
om specifiek in te zoomen op de individuele
wensen en doelen van cliënten. Dat kleuren
we methodisch in. Aan de hand van het boek
Rehab’92 gaan we na wat wensen en doelen
van cliënten zijn en hoe we daaraan invulling
kunnen geven. Dat is maatwerk. We hebben
niet gekozen om bijvoorbeeld een ontmoetingscentrum
voor cliënten in te richten, maar
we maken per cliënt een individueel plan. De
aan het project deelnemende cliënt gaf aan
dat daaraan hoogstwaarschijnlijk meer behoefte
is dan aan collectieve voorzieningen.
Door: Maurice Ambaum
De projectleden deelden zijn mening.”
Hoeveel cliënten gaan aan ‘Samen?!’
deelnemen?
“Vijf, om te beginnen. Vier mannen en één
vrouw, in de leeftijd tussen 30 en 60 jaar. Het
gaat om cliënten die zich zorgen maken over
hun sociale netwerk als zij straks zelfstandig
in een appartement of in de maatschappij
gaan wonen. Ze beseffen dat ze iets moeten
ondernemen, maar hebben daar moeite mee,
weten niet wat ze willen, zien allerlei barrières
en hebben hulp en begeleiding nodig om te
integreren. De projectgroepleden gaan hen
daarbij helpen. Ieder lid is in dit project persoonlijk
begeleider van een aan het project
deelnemende cliënt.”
Is het moeilijk om wensen en doelen van
cliënten concreet te definiëren?
“Heel moeilijk, zo hebben we geleerd. Cliënten
ervaren een gevoel van gemis, maar kunnen
niet precies aangeven wat dat gemis is. Dat
is moeilijk grijpbaar en te definiëren. Met de
methodes uit het boek Rehab’92 willen we
daar de vinger achter krijgen. We hopen dat
we eind maart, begin april de wensen en doelen
hebben kunnen concretiseren.”
Om wat voor wensen en doelen zou het
kunnen gaan?
“Dan moet je denken aan een cliënt die wil
gaan sporten en op die manier bijvoorbeeld
tot vriendschappen wil komen. Of die via internet
een relatie wil opbouwen. Of die oude
familiecontacten wil herstellen. De cliënt die
ik begeleid, wil het contact met twee van zijn
broers verstevigen. Het was een moeilijk proces
om tot dat doel te komen. Bij het inventariseren
van zijn huidige netwerk werd hij weer
geconfronteerd met alle mensen die hij heeft
verloren in zijn leven: zijn vrouw, kinderen, collega’s,
vrienden. Dat was pijnlijk en confronterend
voor hem. Het is ook de vraag of het
hem gaat lukken om de familiecontacten aan