Ongevallen met Russische vliegtuigen die in... - Onderzoeksraad ...

In Noord-Amerika komen er jaarlijks tussen de 15 en 18 miljoen mensen naar
luchtvaartvertoningen kijken.
Door middel van de CAP 403 en het ACE-programma zijn kwaliteitssystemen voor
demonstratievluchten ontstaan die binnen de Engelse- en Noord-Amerikaanse kunstvliegwereld
breed gedragen worden. Deze systemen geven een indicatie van het niveau van de
demonstratievliegers. Dit wordt met name belangrijk geacht bij het indelen van bestuurders welke
onbekend zijn bij de verantwoordelijke display director.
In het ACE-handboek worden de Yak-52 en Su-29 beide ingedeeld in een categorie vliegtuigen
waarvoor een minimum vlieghoogte tijdens demonstraties van 800 tot 500 voet geldt. Voor de Su-
29 bestaat de mogelijkheid om de minimum hoogte van 800 voet naar 500 voet en vervolgens
naar 250 voet te verlagen. De bestuurder dient dan binnen een periode van 24 maanden
deelgenomen te hebben aan 20 airshows op minimaal zes verschillende locaties.
Luchtvaartvertoningen in Nederland
Binnen Europa is de regelgeving op het gebied van luchtvaartvertoningen niet geharmoniseerd.
IVW-DL verleent per evenement een vergunning voor een luchtvaartvertoning. De vergunning is
een beschikking met een aantal bijlagen waarin de voorwaarden zijn opgenomen, zoals;
• aanwijzing van de verantwoordelijke display director;
• ontheffing van luchtvaartwets- en luchtverkeersregelementsartikelen;
• datum en eventuele uitwijkdatum en -tijden van de vertoning;
• programma met de deelnemers;
• minimumvlieghoogten voor de verschillende vliegtuigtypen;
• in acht te nemen afstanden tot het publiek;
• markeringen op het landingsterrein;
• locaties van publieksgebieden;
• ligging van de displaylijn.
Anders dan de eisen voor reguliere bewijzen van bevoegdheid waren in de Nederlandse wetgeving
ten tijde van het ongeval met de Su-29 geen afzonderlijke eisen gesteld aan de kunstvliegervaring
en -vaardigheden van deelnemers aan luchtvaartvertoningen.
In opdracht van de toenmalige RLD, 39 was sinds halverwege de jaren negentig een werkgroep
bezig met het opstellen van een regeling luchtvaartvertoningen. In deze werkgroep waren
verschillende personen uit de kunstvliegsector, waaronder ook vliegers van Red Star, IVW-DL en
het Ministerie van Defensie vertegenwoordigt. De opdracht van IVW was oorspronkelijk
voortgekomen uit een aanbeveling die was opgesteld door de JAA naar aanleiding van een ernstig
ongeval tijdens een luchtvaartvertoning op vliegbasis Ramstein in Duitsland op 28 augustus 1988
(zie ook paragraaf 1.6.2). Een aantal zaken is toen direct geregeld in de beschikkingen die per
luchtvaartvertoning worden afgegeven, zoals hierboven staat omschreven.
De op te stellen regeling luchtvaartvertoningen moest voor zowel militaire- als burgervertoningen
gaan gelden. Een onderdeel van deze regeling luchtvaartvertoningen was de zo genoemde
‘Vertoningslicentie’ waarin zaken zoals kwaliteit van de demonstratievliegers, minimum
ervaringseisen, individuele hoogterestricties en dergelijke werden geregeld.
Op 28 januari 2004 is de Regeling luchtvaartvertoningen van kracht geworden. Bij het opstellen
van deze regeling heeft IVW in grote lijnen de Britse CAP 403 gevolgd. Beide regelingen voorzien in
het verkrijgen van een ‘display authorization’ (vertoningslicentie). Volgens de Engelse regeling
worden de vertoningslicenties afgegeven door de CAA, in de Nederlandse regeling is vastgelegd dat
deze licentie wordt afgegeven door de Nederlandse Air Display Association (Regeling
luchtvaartvertoningen, artikel 18, bijlage E).
1.5 ROL VAN DE OVERHEID
1.5.1 Toezicht
Het voormalige systeem van de Sovjet Unie kende geen mogelijkheden waarbij vliegtuigen in het
bezit van particulieren waren. Een vliegtuig was militair of in het bezit van de enige
luchtvaartmaatschappij Aeroflot. Hierin ligt de reden dat er tot voor kort nog geen centraal
39 Thans Inspectie Verkeer en Waterstaat, divisie Luchtvaart (IVW-DL).
38