Ongevallen met Russische vliegtuigen die in... - Onderzoeksraad ...

erust. In Nederland wordt de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) na elke verrichte keuring ten
behoeve van de verlenging van het bewijs van luchtwaardigheid van een Nederlands geregistreerd
vliegtuig door het erkende vliegtuigonderhoudsbedrijf in de gelegenheid gesteld een steekproefcontrole
uit te voeren. Vergelijk de steekproefcontrole bij het (erkende) APK-station uitgevoerd
door de RDW (voorafgaand aan de afgifte van het jaarlijkse algemene periodieke keuringscertificaat
van een auto).
Onder direct toezicht van de (Nederlandse) overheid vallen vliegtuigoperaties als (commercieel)
luchtvervoer en rondvluchten, vanwege de daarvoor benodigde vergunningen. Het toezicht op de
overige vliegtuigoperaties, waaronder recreatievluchten, worden in het algemeen door de overheid
uitgevoerd door middel van steekproefcontroles.
Met betrekking tot de onderzochte ongevallen in 2001 en 2002: voor kunstvliegen was en is geen
vergunning nodig. Voor demonstratievliegen tijdens luchtvaartvertoningen was ten tijde van het
ongeval met de Su-29 nog geen vergunning noodzakelijk (de Regeling luchtvaartvertoningen werd
in januari 2004 ingesteld).
Hoe wordt invulling gegeven aan het toezicht op de operatie van buitenlands geregistreerde
General Aviation vliegtuigen in Nederland, naast het toezicht op de onderhoudsbedrijven die zich in
Nederland bevinden?
De Inspectie Verkeer en Waterstaat voert daartoe inspecties (steekproeven) uit op de Nederlandse
vliegvelden. 5 Indien op het moment van de inspectie ook buitenlands geregistreerde vliegtuigen
aanwezig zijn, kunnen deze eveneens aan een inspectie worden onderworpen. Het betreft hier een
‘oppervlakkige’ inspectie. Gekeken wordt naar de geldigheid van de (volgens ICAO) noodzakelijk
aanwezige documenten. Voor de bestuurder(s) is dat het bewijs van bevoegdheid en de medische
verklaring. Voor het vliegtuig is dat onder meer het bewijs van inschrijving, het bewijs van
luchtwaardigheid en de globale technische staat van het vliegtuig. Daarnaast wordt gekeken naar
de door de gezagvoerder uitgevoerde vluchtvoorbereiding, gewicht- en zwaartepuntsberekening en
dergelijke. Het inspectiesysteem is echter niet waterdicht, zoals onder meer wordt geïllustreerd
door een voorval met een in Nederland geregistreerd vliegtuig in het buitenland, waarvan de
inschrijving uit het luchtvaartregister was verwijderd terwijl het een vlucht rond de wereld maakte
zonder dat enige buitenlandse autoriteit naar de geldigheid van de vliegtuigdocumenten
informeerde. 6
De bij de beide ongevallen betrokken Russisch geregistreerde luchtvaartuigen hebben een bewijs
van inschrijving en een bewijs van luchtwaardigheid dat was uitgegeven door de Federation of
Amateur Aviators of Russia (FLA). De FLA is een organisatie die sinds december 1988 als
belangenvereniging is erkend door de Russische burgerluchtvaartautoriteiten en die de belangen
behartigt van de privé-vliegers in Rusland. De FLA verzorgt voor Russische vliegtuigen onder meer
inspecties, afgifte van bewijzen van bevoegdheid, van bewijzen van inschrijving en van bewijzen
van luchtwaardigheid.
Tijdens zijn onderzoek stuitte de Raad op de op 13 mei 2002 door de Engelse Civil Aviation
Authority (CAA) uitgegeven “Direction to prevent flying of certain Russian registered aircraft”. Van
de Engelse CAA is vernomen dat in het tijdperk vóórdat de ‘Engelse direction’ werd ingesteld, de
Russische geregistreerde vliegtuigen werden geaccepteerd in Engeland. Deze vliegtuigen werden
voor recreatieve doeleinden ingezet (aerobatics) en werden door de CAA niet als onderwerp van
aandacht beschouwd. Een aantal van deze Russische vliegtuigen vloog toen in Engeland en in
andere Europese landen. Pas nadat enkele ongevallen hadden plaatsgevonden in Engeland met
5 Uitgevoerd door de zogenoemde SAGA-teams (Safety Assesment General Aviation).
6 Op 22 juli 2003 raakte een vliegtuig van het type Piper Cherokee met registratie PH-SMD tijdens de landing
op Brittas Airfield (Ierland) naast de baan. Op verzoek van de Ierse Air Accident Investigation Unit heeft de
Raad voor de Transportveiligheid nadere gegevens opgevraagd bij de Inspectie Verkeer en Waterstaat over het
vliegtuig. Hieruit bleek dat eind 2002 het bewijs van luchtwaardigheid van dit vliegtuig niet was verlengd. De
eigenaren van het vliegtuig hadden aangegeven dat zij de intentie hadden de PH-SMD in het Ierse burgerluchtvaartregister
te laten inschrijven. Ten behoeve van de verplaatsing van het vliegtuig naar Ierland heeft
IVW op 5 april 2003 het verlopen bewijs van luchtwaardigheid met 30 dagen verlengd. Op 5 juni 2003 is de
inschrijving van PH-SMD in het Nederlandse luchtvaartregister doorgehaald. In de periode van 29 april 2003 tot
en met 10 juli 2003 heeft de PH-SMD een vlucht rond de wereld gemaakt. Tijdens deze vlucht heeft de PH-SMD
ruim 30 verschillende vliegvelden in 16 landen aangedaan. Tijdens de 70 dagen en 23.000 nautical miles lange
reis heeft geen enkele buitenlandse autoriteit bij de IVW naar de geldigheid van de vliegtuigdocumenten
geïnformeerd.
8