Hoofdstuk 5 lezen Werkgroep 4A Kenniskring.pdf

en besproken worden, ook met de totale beginners. En aan de hand daarvan kunnen ook
de beginnende lezers heel veel leren over hoe teksten in elkaar zitten, wat je moet doen
om informatie op te sporen, hoe je een krantenbericht onderscheidt van een brief of
waartoe welke tekstsoort dient. Marie kan dan nog wel niet zelfstandig zo'n tekst
ontcijferen, maar uiteraard heel goed meepraten over de onderwerpen die in wat
ingewikkelder teksten aan bod komen. Ze is geen kind meer. Alleen is zo'n tekst minder
geschikt voor het leren van de eerste beginselen: bij het woord huis valt het te doen om
eerst spellend te lezen, h-ui-s huis, en dat steeds vlotter te doen, bij huiselijk of proficiat
of huurcontract ligt dat wat ingewikkelder. 10
Leesproblemen
Juist volwassenen die in hun jeugd niet of onvoldoende hebben leren lezen en dat op latere
leeftijd proberen op te pakken, kunnen daarbij tegen een diversiteit aan problemen aanlopen.
Bij elke fase in het leesproces zoals dat in hoofdstuk 2 beschreven is kunnen de problemen
zich voordoen.
Het gaat om problemen als:
1. leesproblemen ten gevolge van een gebrekkige woordenschat en kennis van
grammatica. Die kennis kan zo beperkt zijn dat echt lezen niet plaatsvindt.
2. problemen met het bewaken van het eigen leesproces. Dergelijke cursisten
begrijpen de tekst vaak goed tot op het moment dat ze een fout maken. Ze beseffen dan
echter niet dat ze die gemaakt hebben, waardoor ze zichzelf niet bijsturen, en de draad van
het verhaal kwijtraken. Sommigen van deze cursisten realiseren zich hun fouten nog wel,
maar zetten niet de stap naar de verbetering ervan.
3. leesproblemen die veroorzaakt worden door een slechte balans tussen het gebruik
van top-down en bottom-up verwerkingsprocessen.
Cursisten die te sterk de nadruk leggen op bottom-up processen, lezen de tekst enkel
op een ontledende en analyserende wijze. Ze maken weinig gebruik van
verwachtingspatronen, en leggen verbanden die grammaticaal mogelijk zijn, maar
inhoudelijk niet. Af en toe begrijpen ze wat de structuur van een zin is, zonder te begrijpen
wat hij betekent.
Cursisten die een te grote klemtoon leggen op top-down lezen, vertonen een
tegenovergesteld foutenpatroon. Zij hebben veel verbeelding, veel ‘feeling’ voor wat er in
de tekst zou moeten staan, maar ze analyseren te weinig. Ze gaan niet steeds na of hun
hypothesen over de inhoud van de tekst kloppen. Soms proberen ze wat in de tekst staat in
hun opvatting over de inhoud ervan te ‘wringen’, of verzinnen de inhoud van de tekst op
basis van enkele woorden.
4. Non-integratie. Cursisten die dat probleem hebben, begrijpen wel aparte delen van
de tekst, maar zien de relatie tussen die delen niet. Vaak beseffen ze niet welke woorden
verzwegen zijn, of begrijpen ze niet naar welke woorden de voornaamwoorden verwijzen.
Bovendien hebben ze moeite met het onderscheiden van hoofd- en bijzaken.
5. Auditieve problemen. Deze problemen zie je vooral bij beginnende lezers. Als je bij
de cursist een auditieve toets afneemt blijkt heel vaak dat ze daar slecht op scoren. Men is
niet in staat om van de losse klanken die men hoort, bijvoorbeeld n-aa-m het woord naam
te maken. Ook andersom komt voor. Men kan niet de losse klanken uit het woord halen.
Ook het auditieve geheugen is vaak slecht. Soms kan men wel goed spellen: p-ij-n maar
dan zegt men een heel ander woord. Ook kan het dat de laatste letter blijft hangen en daar
wil men dan het woord mee beginnen. Het vergt voor de docent en de cursist veel
doorzettingsvermogen om dan tot een goede ontwikkeling te komen van het lezen.
10 Handboek NT1 pagina 116
12