Waarheen met het veen?; Kennis voor keuzes in ... - Leven met Water

1. De westelijke veenweiden
Klimaatverandering
en broeikasgassen
40/41
1.4
Klimaatverandering
hangt
als zwarte wolk over
westelijke veenweiden
In de Waarderpolder meten klimaatonderzoekers
wat de uitstoot aan broeikasgassen
is als gevolg van veenoxidatie.
De westelijke veenweiden zijn gevoelig voor de
klimaatverandering. De bodemdaling zal door
de klimaatverandering nog versnellen, en de
versnipperde waterhuishouding zorgt dat er
minder ruimte is voor berging en opslag van
water terwijl dat door de klimaatverandering extra nodig
zal zijn. Tegelijkertijd is de veenbodem medeverantwoordelijk
voor de klimaatverandering. Bij de oxidatie van het
veen worden koolstofdioxide (CO 2 ) en lachgas (N 2 O) uitgestoten,
gassen die bijdragen aan het broeikaseffect.
Een bodemdaling van een centimeter per jaar heeft zo ver
reikende gevolgen voor de komende honderd jaar.
Er zijn dus twee redenen om in de westelijke
veenweiden maatregelen te nemen tegen de klimaatverandering:
het gebied moet klimaatbestendiger worden ingericht,
en de bijdrage aan de uitstoot van
broeikasgassen moet omlaag. Klimaatverandering staat
echter ver van de dagelijkse leefwereld. Waar bewoners
van de westelijke veenweiden zich vooral mee bezighouden
is wat er in de komende jaren gebeurt met hun leefomgeving.
Melkveehouders maken zich zorgen over wat
de volgende generaties voor toekomst hebben met het
boerenbedrijf. Maar de klimaatdiscussie gaat over de toekomst
na 2100, over de verre toekomst. De klimaatverandering
hangt zo als het ware als een zwarte wolk boven de
Hollandse luchten van de westelijke veenweiden. Mensen
zien die wel hangen, maar zijn erg onzeker over wat er uit
komt vallen.
Die onzekerheid wordt versterkt doordat de wetenschappelijke
discussie rondom het klimaatprobleem
voor niet-ingewijden erg ingewikkeld is. Zo hanteert
KNMI een viertal klimaatscenario’s, en zijn er nog veel
onzekerheden in het wetenschappelijk onderzoek naar de
gevolgen van de klimaatverandering en de uitstoot van de
broeikasgassen. Dat maakt het moeilijk om iets te zeggen
over de exacte gevolgen van de klimaatverandering voor
de westelijke veenweiden zonder specifiek onderzoek in
dit gebied. Duidelijk is wel dat in alle klimaatscenario’s
de oxidatie van het veen zal toenemen, en dus de bodemdaling.
Droge zomers, snelle bodemdaling
Als we inzoomen op de westelijke veenweiden, valt er wel
degelijk iets te zeggen over de gevolgen van de klimaatverandering
en de bijdrage aan de uitstoot van broeikasgassen.
Binnen Waarheen met het Veen en de Europese
voorloper daarvan, Europeat, zijn modelstudies uitgevoerd
naar de effecten van klimaatverandering op bodem
en water. In het kader van het nationale klimaatonderzoeksprogramma
Klimaat voor Ruimte is uitgerekend wat
de bijdrage is van de Nederlandse veenweidegebieden
aan de uitstoot van de broeikasgassen koolstofdioxide
(CO 2 ), methaan (CH 4 ) en lachgas (N 2 O) (zie kader Broeikasgassen
p. 43). Het belangrijkste gevolg van de klimaatverandering
in de westelijke veenweiden is dat de
bodem tot wel anderhalf keer sneller kan gaan dalen,
omdat de zomers droger en warmer worden. Vooral
warmte zorgt voor een versnelde bodemdaling, en in alle
klimaatscenario’s wordt rekening gehouden met een hogere
zomertemperatuur. In veengebieden zonder kleidek
daalt de bodem volgens modelstudies bij ongewijzigd
peilbeheer tot het jaar 2100 in het huidige klimaat gemiddeld
94 centimeter, bij een gematigde klimaatverandering
(klimaatscenario G) 107 centimeter, en bij het