Waarheen met het veen?; Kennis voor keuzes in ... - Leven met Water

7. Conclusie
zomerse algenbloei als gevolg van de extreme voedselrijkdom.
Bij de ontwikkeling van dotterbloemhooilanden zijn
de nutriënten een minder grote spelbreker dan verwacht,
maar hiervoor ontbreekt het vaak aan de juiste zaadvoorraden.
Natuur ontwikkelen op veenweiden zal zoeken zijn
naar een precaire balans tussen vernatting en de fluctuatie
van het waterpeil, en er zal onderzocht moeten worden
of aanvullende maatregelen als inzaaien en afplaggen wel
helpen.
De uitdaging van Waarheen met het Veen is om
de strijd tegen de bodemdaling te combineren met een
levensvatbare landbouw. Vooral op de voor bodemdaling
kwetsbare veengronden zal de landbouw de bedrijfsvoering
aan moeten passen. Onderzoek in Waarheen met het
Veen laat zien dat er mogelijkheden zijn om melkveehouders
voor blauwe en groene diensten te betalen, zoals
agrarisch natuurbeheer, waterberging en de aanleg en het
beheer van recreatiepaden. Dat levert een ander agrarisch
bedrijf op, dat zich meer richt op de directe stedelijke
markt met naast de maatschappelijke diensten ook
de productie van streekproducten en een aanbod van recreatiefaciliteiten.
Er zal dan ook gezocht moeten worden
naar nieuwe vormen van financiering om deze verbreding
van de landbouw betaalbaar te houden, bijvoorbeeld in
de vorm van groenfondsen of landschapsfondsen.
De landbouw is nu een belangrijke motor achter
de regionale economie in de westelijke veenweiden en zal
dat zeker op de weinig kwetsbare bodems met klei op
veen ook blijven. Op de kwetsbare veenbodems zal de
landbouw zich moeten aanpassen aan een meer heterogene
drooglegging, dus een afwisseling van drogere en
nattere plekken. Innovaties in de landbouwbedrijfsvoering
zijn nodig om hierop in te kunnen spelen. Experimenten
zijn nodig om innovaties uit te testen op
effectiviteit en haalbaarheid. Uit onderzoek van Waarheen
met het Veen blijkt dat een experimentele aanpak –
leren door te doen – de beste manier is om de boeren bij
de onvermijdelijke veranderingen in de westelijke veenweiden
te betrekken.
Brug over de sluis bij
Woerdense Verlaat.
Kennisbehoefte
7.2
Tijd voor
uitvoeringsgerichte
experimenten
Waarheen met het Veen is een veelomvattend
onderzoeksproject dat vijf jaar duurde en
drie onderzoekslijnen telde. Via modelonderzoek
is doorgerekend wat de effectiviteit
is van de verschillende peilstrategieën om
de bodemdaling te remmen, welke gevolgen ander slootpeilbeheer
heeft voor de grondwaterstanden, en daarmee
voor de landbouw en de natuur. Via veldexperimenten is
gemeten wat de effectiviteit is van onderwaterdrains om
inzicht te krijgen in de gevolgen voor de waterkwaliteit en
de behoefte aan inlaatwater. Via verdiepend universitair
onderzoek hebben promovendi gekeken welke ecologische
perspectieven er zijn bij vernatting van landbouwgronden,
hoe transitieprocessen die nodig zijn bij ander
peilbeheer het beste georganiseerd kunnen worden, en
hoe de natuurwetenschappelijke kennis van Waarheen
met het Veen benut kan worden in interactieve gebiedsprocessen.
In die vijf jaar is er veel nieuwe kennis ontwikkeld,
vooral om goede beleidskeuzen te kunnen maken.
Daarnaast is kennis gebruikt uit andere onderzoeksprojecten,
zoals de berekeningen van de broeikasgasbalans
uit Klimaat voor Ruimte. Gecombineerd levert dat een integraal
beeld op van de mogelijkheden om de problemen
van de westelijke veenweiden aan te pakken en de gevolgen
van zo’n aanpak. Het beleid heeft daar al volop gebruik
van gemaakt. Inmiddels is begonnen aan de
voorbereiding voor de uitvoering van maatregelen voor de
aanpak van de bodemdaling en is de ontwikkeling van
meer robuuste watersystemen gestart, onder meer in de
Krimpenerwaard. Op 10 juli 2009 heeft het kabinet besloten
om 113 miljoen euro te investeren in de westelijke
116/117
veenweiden om de bodemdaling te remmen en het watersysteem
robuuster te maken. Samen met de regionale
overheden zal dan ruim 500 miljoen euro in het gebied
worden geïnvesteerd. Daarmee zullen ook voor andere
veenweidegebieden maatregelen om de bodemdaling te
stoppen worden voorbereid en uitgevoerd.
Zo’n uitvoeringstraject stelt echter aanvullende
kennisvragen. Voor de realisatie en de benodigde transities
zijn in de praktijk nog vaak aanzienlijke belemmeringen,
en die vragen om een praktijkgericht vervolg van het
project Waarheen met het Veen. Vooruitlopend op de concrete
kennisbehoefte van de nu startende gebiedsprojecten
heeft het consortium van Waarheen met het Veen
kennislacunes geïnventariseerd, met name de behoefte
aan de uitvoering van praktijkexperimenten. Het doel van
deze experimenten is tweeledig. Allereerst kan in een
praktijkexperiment worden gemeten hoe effectief maatregelen
in de praktijk uitpakken. Verder kunnen de betrokken
partijen in de westelijke veenweiden kennis maken
met de werking van innovaties en experimenten, waarmee
acceptatie en draagvlak voor die vernieuwing in bedrijf
en beheer kan groeien.
Kennisvragen
Het consortium van Waarheen met het Veen heeft zes
kennisvragen geformuleerd:
1. In de landbouw bestaat een natuurlijke weerstand
tegen periodiek en pleksgewijs nattere situaties. Hoe
kunnen boeren in hun bedrijfsvoering op rendabele wijze
inspelen op een heterogene drooglegging Hoe is de ervaring
en kennis van de boeren daarbij in te zetten En
welke economische perspectieven hebben bedrijven met