Waarheen met het veen?; Kennis voor keuzes in ... - Leven met Water

3. Oplossingen
Vernatting en natuur
64/65
3.2
Bodemdaling bestrijden
levert ander landschap
en andere natuur
Met de Groenblauwe Slinger legt de
provincie Zuid-Holland een natuur- en
recreatieverbinding aan van het Groene
Hart naar Midden-Delfland.
De bestrijding van de bodemdaling vraagt dus
om peilstrategieën die inspelen op de kwetsbaarheid
van de bodem voor bodemdaling. Dat
heeft ook gevolgen voor de natuur. Verregaande
vernatting van voor de bodemdaling
meest kwetsbare gebieden biedt kansen voor botanisch
beheer van natte natuur. In de weinig kwetsbare gebieden
is het zoeken naar manieren om vernatting te combineren
met landbouw, weidevogelbeheer en botanisch
beheer van veenweidenatuur. Maar ook in de gebieden
waar de landbouw zich volop kan ontwikkelen, zijn mogelijkheden
voor weidevogelbeheer.
Het grootste probleem met de vernatting van
voormalige landbouwgronden is de erfenis van de bemesting.
Met het vernatten komt het in de bodem opgeslagen
fosfaat en stikstof vrij, en dat is funest voor de meeste
waardevolle vegetaties omdat die voedselarme omstandigheden
nodig hebben. Vernatting kan op termijn zorgen
voor de aangroei van de veenbodem. Laagveen ontwikkelt
zich onder invloed van voedselarm grondwater, hoogveen
is afhankelijk van regenwater. Voor de ontwikkeling van
grootschalig hoogveen zijn echter grote aaneengesloten
gebieden van natte en zeer voedselarme moerasnatuur
nodig zonder menselijke verstoring van de hydrologie. Dat
kost echter veel tijd.
Nederland heeft zich nationaal en internationaal
vastgelegd om bepaalde soorten veenweidenatuur en
moerasnatuur te beschermen. Zo maken grote delen van
de westelijke veenweiden deel uit van de ecologische
hoofdstructuur (EHS), het nationale netwerk van aaneengesloten
natuurgebieden. Grote delen daarvan vallen ook
onder de Europese Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn, de
zogenoemde Natura 2000-gebieden. Daarnaast stelt ook
de Kaderrichtlijn Water eisen aan de ecologische toestand
van de westelijke veenweiden (zie kader Europese
richtlijnen p. 69). Voor zowel de EHS als Natura 2000
zal het in de toekomst nodig zijn om delen van de westelijke
veenweiden te vernatten, niet alleen om natte moerasnatuur
te ontwikkelen maar ook voor weidevogelbeheer
en botanisch beheerde graslanden. De vernatte veenweiden
kunnen dan fungeren als een buffer tussen de voedselarme
en natte EHS en Natura 2000-gebieden en de
omringende landbouwgebieden die bemest en bemalen
worden. In Zuid-Holland wordt zo gewerkt aan de Groene
Ruggengraat, met als onderdeel de Groenblauwe Slinger,
een ongeveer 20.000 hectare grote, robuuste, natte
groenstructuur die het Groene Hart verbindt met Midden-
Delfland.
Grutto’s en kieviten
De belangrijkste natuur in de westelijke veenweiden vormen
de weidevogels (zie kader Natuur p. 29), waarvoor
Nederland een internationale verantwoordelijkheid heeft.
De aantallen grutto’s en kieviten nemen echter al jaren
af. Hogere grondwaterstanden zullen hier niet direct een
positief effect op hebben, maar zorgen wel voor rust. De
nattere veenbodem is minder toegankelijk, waardoor de
veenweidepercelen later in het voorjaar beweid worden.
Bovendien is het met de zompige bodem moeilijker om
mest op te brengen en komen er zo minder nutriënten in
bodem en water.
Vernatting kan positieve gevolgen hebben voor
de veenweidenatuur, bijvoorbeeld voor botanisch interessante
graslanden als dotterbloemhooilanden. Het ontwik-