Waarheen met het veen?; Kennis voor keuzes in ... - Leven met Water

2. Opgaven 46/47
Problemen verschillen
per gebied
2
Kiezen voor
veenweidelandschap
of veenbodem
Kwetsbaarheid voor bodemdaling in het Groene Hart
zeer kwetsbaar
Via modelonderzoek hebben onderzoekers in
kwetsbaar
Waarheen met het Veen in kaart gebracht
kwetsbaar, dun veenpakket
hoe kwetsbaar de bodem onder de westelijke
veenweiden is voor bodemdaling.
weinig tot niet kwetsbaar
natuur
Het meest ingrijpende probleem van de westelijke
veenweiden is de bodemdaling die wordt
veroorzaakt door oxiderend veen. Die leidt tot
aanzienlijke maatschappelijke kosten die
moeilijk op de betalingsbalans passen, omdat
de gevolgen van de bodemdaling vaak pas op de langere
termijn spelen. Bodemdaling is een geleidelijk probleem:
gemiddeld daalt de veenbodem in de westelijke veenweiden
met een centimeter per jaar. Door oxidatie van het
veen verdwijnt het veen ook, met alle landschappelijke
impact van dien. In gebieden met een veenlaag van vijftien
meter zal al het veen over 1.500 jaar verdwenen zijn.
Het is nu moeilijk voor te stellen hoe dat eruit ziet. Er is
dan geen polder meer maar een gat van vijftien meter
diep in het landschap vlak naast torenhoog er bovenuit
stekende plassen en riviertjes. Hoe valt zo’n landschap
nog te gebruiken
Het probleem van de bodemdaling is nu al zichtbaar
en merkbaar. Door de bodemdaling ontstaat er nu al
aanzienlijke schade aan wegen, riolering en woningen.
Het waterbeheer wordt dankzij de dalende bodem alsmaar
complexer en duurder, en er is steeds meer energie
nodig om de waterhuishouding op orde te houden. Door
de klimaatverandering zal de bodemdaling toenemen.
Dan zal het nog moeilijker worden om de veenplassen en
moerassen op peil te houden, omdat er steeds meer water
zal weglekken naar de verder dalende veengronden. Daarnaast
zal door de toenemende verdamping de beschikbaarheid
van inlaatwater afnemen. Daarnaast draagt de
versterkte veenoxidatie bij aan nog meer uitstoot van
broeikasgassen.
Iedereen heeft last van de bodemdaling, en
merkt dat voornamelijk door de gevolgen die dat heeft
voor de waterhuishouding van de westelijke veenweiden.
Iedereen wil ook iets met de westelijke veenweiden. Er
bestaan misschien wel meer toekomstvisies dan publicaties
over de zeer rijke geschiedenis van het gebied. In de
discussie rondom de westelijke veenweiden staat de bodemdaling
lang niet altijd centraal. Er spelen heel veel
verschillende belangen en interesses.
Vernatting of koeien
De aanpak van de bodemdaling is geen makkelijke keuze
tussen vernatting of koeien, want elke keuze lijkt zijn
keerzijde te hebben. Om de veenoxidatie te stoppen is
vernatting noodzakelijk, maar dat kan leiden tot het verdwijnen
van het karakteristieke veenweidelandschap met
zijn rijke cultuurhistorie en zijn koeien. Behouden we de
landbouw zoals die is, dan blijft de bodem echter dalen.
In de Nota Ruimte staat expliciet de opdracht om de
strijd tegen de bodemdaling te combineren met het behoud
van het veenweidelandschap. De grote vraag is dan
hoe groot het probleem van de bodemdaling werkelijk is,
hoe dat zich in de toekomst gaat ontwikkelen, en waar er
mogelijkheden liggen om het veenweidekarakter te behouden
of te ontwikkelen.
Uit het onderzoek Waarheen met het Veen blijkt
dat er in de westelijke veenweiden sprake is van aanzienlijke
verschillen in kwetsbaarheid voor bodemdaling. Voor
het Groene Hart is dat onderzocht en in kaart gebracht,
als uitwerking van de peilstrategieën die voor de veenweiden
zijn aangegeven in de Nota Ruimte. Daaruit blijkt dat
ongeveer de helft van het Groene Hart bestaat uit veenbodems
met een kleidek, en is door het kleidek weinig