Waarheen met het veen?; Kennis voor keuzes in ... - Leven met Water

3. Oplossingen
Boeren met bodemdaling
70/71
3.3
Innovaties nodig om
bodemdaling en
melkveehouderij te combineren
Natuurgebied ‘Nooitgedacht’ in
de polder Berkenwoude.
De westelijke veenweiden zijn al sinds de zeventiende
eeuw het gebied van de melkveehouderij.
Ook nu nog hebben melkveehouders
zeventig procent van het landbouwareaal in de
westelijke veenweiden in bezit, waarmee ze
economisch belangrijk zijn voor het gebied. Veel melkveehouders
zijn ervan doordrongen dat ze een speciale
verantwoordelijkheid hebben voor het veenweidelandschap.
Ze zien zichzelf als de beheerders van de veenweiden
en als zodanig ook verantwoordelijk voor het
landschap en de natuur. Ze voelen zich bijvoorbeeld verplicht
om hun koeien buiten te laten grazen, omdat dat
past bij het veenweidelandschap. De melkveehouders in
de westelijke veenweiden hebben het echter moeilijk. De
bedrijven zijn kleinschaliger dan elders in Nederland, en
de bedrijfskosten zijn hoger. In de afgelopen decennia
kostte het de boeren in de westelijke veenweiden steeds
meer moeite om een rendabele bedrijfsvoering te onderhouden
(zie kader Landbouw p. 39). In de Nota Ruimte
staat dat de landbouw de economische drager is van het
veenweidelandschap, maar peilverhoging zal ertoe leiden
dat de melkveehouderij in sommige gebieden niet langer
de economische drager kan zijn die het nu is. Alleen met
technische innovaties en nieuwe bedrijfssystemen kan de
melkveehouderij die rol vast houden.
De grote vraag is dan ook hoe de landbouw kan
overleven als grote delen van de westelijke veenweiden
met een hoger grondwaterpeil te maken krijgen, omdat
dat nodig is om de bodemdaling af te remmen. Landbouwwetenschappers
onderscheiden voor de toekomst
van de Nederlandse landbouw twee trends: schaalvergroting
en verbreding. Ook in de westelijke veenweiden zullen
boeren de keuze hebben tussen enerzijds een grootschalig
op maximale productie en de wereldmarkt gericht
agrarisch bedrijf, en anderzijds zoeken naar alternatieve
inkomsten uit natuurbeheer, zorg, recreatie en toerisme,
streekproducten en het houden van graasdieren als runderen,
schapen, geiten, paarden, ezels, edelherten, damherten
en waterbuffels.
Meer geld voor maatschappelijke diensten
De herziening van het Europese landbouwbeleid in 2013
zal zeer belangrijk zijn voor de keuzes die de boeren gaan
maken. Landbouwwetenschappers verwachten dat de
huidige steun voor landbouwproductie wordt afgeschaft,
terwijl er meer geld zal komen voor maatschappelijke
diensten die de landbouw kan leveren. Dat heeft tot gevolg
dat de melkveehouders die op de wereldmarkt opereren,
niet zullen ontkomen aan schaalvergroting en
intensivering van hun bedrijf om te zorgen dat hun inkomen
op peil blijft. Nu zijn er in de westelijke veenweiden
nog relatief weinig melkveebedrijven met meer dan tachtig
melkkoeien, maar dat zal in de toekomst toenemen.
De bestaande, kenmerkende kleinschaligheid van de
melkveehouderij in de westelijke veenweiden zal dan ook
grotendeels verdwijnen. Het leveren van ‘groenblauwe
diensten’ kan in de toekomst een verdere versterking betekenen
van de verbrede landbouw, die voor zijn inkomsten
afhankelijk is van nevenactiviteiten. Nu verdient
dertig procent van de boeren in de westelijke veenweiden
geld met zulke nevenactiviteiten. Dat is meer dan in de
rest van Nederland. In de sterk verstedelijkte omgeving
van de Randstad waarin de westelijke veenweiden liggen,
is daar ook in de toekomst zeker een markt voor.