Waarheen met het veen?; Kennis voor keuzes in ... - Leven met Water

7. Conclusie
Waarheen met het veen
114/115
7.1
Welke landbouw en
welke natuur passen het
beste op welke plek
Bodemdaling is direct afhankelijk van het waterbeheer.
Daarom is binnen Waarheen met het
Veen gekeken hoe het waterbeheer robuuster
gemaakt kan worden. Een kansrijke mogelijkheid
is het werken met grotere peilvakken. Dat
vermindert de complexiteit en de versnippering van het
huidige watersysteem, en maakt het waterbeheer dus
goedkoper en levert meer mogelijkheden voor berging en
opslag van water. Grotere peilvakken leveren meer variatie
in drogere en nattere plekken, zodat bestaande functies
zich daaraan zullen moeten aanpassen.
De filosofie binnen Waarheen met het Veen is
simpel: de meest ingrijpende maatregelen zijn daar nodig
waar de bodem het meest kwetsbaar is voor oxidatie,
klink en krimp. Daarvoor zijn peilstrategieën ontwikkeld.
De laagst gelegen veengebieden met pure veenbodem
zijn het meest kwetsbaar, en komen als eerste in aanmerking
om vernat te worden, met als gevolg dat de bestaande
landbouw daar plaats zal moeten maken voor of
in zal moeten spelen op natuurontwikkeling, rietteelt of
recreatie. Op de overige veengronden blijven er mogelijkheden
voor de landbouw, maar wel in aangepaste vorm -
met blauwe en groene diensten als neveninkomsten en
onderwaterdrains om de bodemdaling te remmen. Op de
weinig kwetsbare bodems met klei op veen kan de landbouw
in de huidige vorm blijven bestaan, terwijl de toch
al beperkte bodemdaling nog verder kan worden verminderd
met de toepassing van onderwaterdrains en een
kleine verhoging van het slootpeil.
De peilstrategieën van Waarheen met het Veen
vormen de leidraad voor de keuzes die vervolgens gemaakt
moeten worden. En er zal rekening gehouden moeten
worden met de opgaven uit de Nota Ruimte, namelijk
het voeren van een strijd tegen de bodemdaling met behoud
van het waardevolle veenweidelandschap. Probleem
is dat vergaande maatregelen tegen de bodemdaling,
zoals permanente vernatting, vaak een ander landschap
opleveren dan het huidige veenweidelandschap en dat
zelfs het aangepaste beheer van het veenweidelandschap
vaak weer tot bodemdaling leidt. De peilstrategieën vormen
dan ook het begin van een gebiedsgerichte zoektocht
naar de bijpassende plekken voor bijvoorbeeld
natuur en landbouw. De vraag die daarbij ook beantwoord
moet worden is welke natuur en welke landbouw het
beste passen in de verschillende veenweidepolders van
de westelijke veenweiden.
Lastige combinatie natuur en vernatting
Natuur valt niet altijd even goed te combineren met extremere
vormen van vernatting die plaatselijk optreden
als er gewerkt wordt met grotere peilvakken. Dat is de
conclusie uit ecologisch onderzoek van Waarheen met
het Veen. De veenweiden zijn van nature voedselrijk en
vaak langdurig bemest, waardoor het erg moeilijk zal zijn
om de schrale graslandvegetaties te ontwikkelen die botanisch
interessant zijn en een geschikte habitat vormen
voor vogels, reptielen en andere fauna. Nieuw te ontwikkelen
natte moerasnatuur met opgaand rietmoeras of
moerasbos kan beter uit de voeten met de van nature
aanwezige voedselrijkdom. Zonder aanvullende maatregelen,
zoals het verwijderen van de voedselrijke bovengrond,
kan de grote hoeveelheid nutriënten in de bodem
bij ondiep en stagnerend water echter resulteren in wat
ecologen wel misprijzend noemen ‘groene soep’, naar de