Waarheen met het veen?; Kennis voor keuzes in ... - Leven met Water

4. Aanpak
84/85
het Veen, en ook voor een klimaatbestendige inrichting
terwijl de natuur en het landschap benut worden als deel
Natuurontwikkeling
Veenweidenatuur maken is niet eenvoudig
van de westelijke veenweiden. Natuurlijk zal er nog goed
onderzocht moeten worden hoe en waar peilvakken ver-
van het stedelijke watersysteem en voor opslag en productie
van duurzame energie.
groot of samengevoegd moeten worden, welk peil het
De transitie van de westelijke veenweiden zal
Veel typische natuurwaarden van de wes-
daarom onderzocht wat de gevolgen van
grote hoeveelheid eenjarige kruiden als
beste past bij de bodem in een gebied, en hoe landbouw
overal anders uitvallen. In hoofdstuk 2 bleek dat met de
telijke veenweiden, zoals weidevogels en
het hogere waterpeil zijn voor de bodem-
vogelmuur, varkensgras, waterpeper en
en natuur zo ingericht kunnen worden dat er voor boeren
huidige plannen voor het poldergebied rond Zegveld er op
soortenrijke graslanden, zijn al eeuwen
chemie, en of er voldoende zaadvoorraad
reukloze kamille. Op tien à twintig centi-
een goed inkomen te verdienen valt en de natuur zo
bepaalde plekken na vijftien jaar een bodemdaling is van
aanwezig. Blauwgraslanden en dotter-
in de bodem van voormalige landbouw-
meter diepte zijn enkele zaden van zegge
robuust mogelijk wordt.
meer dan dertig centimeter, en dat het areaal landbouw-
bloemhooilanden waren vroeger heel
gronden zitten.
gevonden, naast wat russen als de knol-
De peilstrategieën vormen ook de basis voor de
gebied in die periode aanzienlijk zal afnemen ten bate
gangbaar, maar zijn nu zeldzame vegeta-
Er zijn drie belangrijke nutriënten in de
rus en de egelsboterbloem. Maar doel-
verschillende toekomstscenario’s voor het landschap die
van natuur. Binnen Waarheen met het Veen is onderzocht
ties. Deze relatief voedselarme graslan-
bodem van de westelijke veenweiden,
soorten voor de vegetatie van
binnen Waarheen met het Veen zijn ontwikkeld voor het
wat de gevolgen zijn van drie alternatieve peilstrategieën.
den ontwikkelden zich in gebieden waar
fosfor, stikstof en kalium. Daarvan blijken
dotterbloem hooilanden zijn nauwelijks
landschap van de westelijke veenweiden. In de voor bo-
In peilstrategie 1 bestaat het gebied uit twee peilvakken,
boeren niet zo vaak kwamen, maar zijn de
vooral stikstof en kalium bepalend voor
gevonden. De ecologen stellen dan ook
demdaling meest kwetsbare gebieden past een combina-
met een slootpeil op dertig centimeter in de zomer en
laatste vijftig jaar sterk achteruitgegaan.
de vegetatie. In tegenstelling tot wat eco-
voor om doelsoorten te introduceren of
tie van moerasnatuur, waterberging, watergebonden
veertig centimeter in de winter. In peilstrategie 2 is
Om deze achteruitgang te stoppen, wordt
logen altijd dachten, blijkt nu dat de
herintroduceren.
recreatie, energieteelt en extensieve veeteelt. Waar moge-
sprake van één peilvak, met dezelfde slootpeilen.
gepoogd deze vormen van veenweidena-
grote hoeveelheid fosfor die bij vernatting
Concluderend valt te stellen dat het com-
lijkheden liggen om op de kwetsbare veengronden het
Peilstrategie 3 is dezelfde als peilstrategie 1, maar hier-
tuur te herstellen door landbouwpercelen
vrijkomt, geen probleem hoeft te zijn. Dat
bineren van natuurontwikkeling en ver-
karakteristieke veenweidelandschap te behouden, past
bij worden onderwaterdrains toegepast.
een hoger waterpeil te geven en de be-
betekent dat er vooral gewerkt moet wor-
natting minder vanzelfsprekend is dan
een aangepaste melkveehouderij die werkt met innova-
Uit de kaarten blijkt dat er telkens totaal andere
mesting te stoppen. Dat blijkt niet een-
den aan de vermindering van de hoeveel-
het lijkt. De ontwikkeling van natuur die
ties voor bedrijfsvoering onder nattere omstandigheden,
situaties ontstaan, met nieuwe mogelijkheden voor de
voudig.
heid kalium en stikstof in de bodem.
ecologisch interessant is, vergt een pre-
zoals onderwaterdrains, en die alternatieve inkomsten
landbouw en de natuur. Met dergelijke kaarten kan in sa-
Vooral dotterbloemhooilanden lijken inte-
Kalium is deels te verwijderen door te
cair beheer van water en bodem en is fei-
zoekt in weidevogelbeheer, botanisch beheer, groen-
menspraak met de streek gekeken worden welke moge-
ressant voor natuurontwikkeling. Dit ve-
maaien en af te voeren, maar dit zit ook
telijk een zoektocht naar de juiste balans
blauwe diensten en recreatievoorzieningen. Delen van de
lijkheden het beste uitvallen voor de bewoners en
getatietype kan worden ontwikkeld onder
vaak vrij diep in de bodem. Over de mobi-
tussen nat en droog en tussen voedsel-
westelijke veenweiden kunnen zich ook ontwikkelen tot
bedrijven in de streek en de beleidsmatige opgaven die er
relatief voedselrijke omstandigheden, en
liteit van kalium is weinig bekend. Stik-
rijkdom en zaadvoorraad.
recreatieve uitloopgebieden van de Randstad, met
in zo’n streek liggen.
lijkt kansrijk als uitgangspunt om voorma-
stof is mobieler, en kan onder anaërobe
drijvende woningen, drijvende kassen, drijvende wegen,
lige landbouwgebieden om te vormen tot
omstandigheden omgezet worden in stik-
botanisch interessante veenweidenatuur.
stofgas en lachgas. Deze denitrificatie
Dotterbloemhooilanden bevatten planten
vereist wel een precaire balans tussen
als de gewone dotterbloem, de echte koe-
vernatting en verdroging, en heeft als na-
koeksbloem en het waterkruiskruid. Ook
deel dat het broeikasgas lachgas vrij-
kale jonker, grote ratelaar, grote wederik
komt. Een andere oplossing is plaggen,
en moerasrolklaver worden vaak aangetroffen.
Er komen veel broedvogels voor,
waaronder kritische weidevogels zoals de
wat betekent dat zo’n dertig centimeter
van de bodem wordt verwijderd, maar dan
verdwijnt ook de zaadvoorraad die bepa-
Schraalland met veenpluis
(Eriophorum angustifolium),
Noordnes, Zegveldzijde.
grutto, de kemphaan, de kwartelkoning,
lend is voor de nieuw te vormen vegetatie.
de watersnip, de slobeend en de zomerta-
De zaadvoorraden stellen de natuuront-
ling.
wikkelaars voor een ander probleem. Uit
In Waarheen met het Veen is onderzocht
het ecologische onderzoek bleek namelijk
wat de problemen zijn bij herstel en ont-
dat er nauwelijks geschikte zaadvoorra-
wikkeling van dotterbloemhooilanden. Er
den aanwezig zijn in de veenweideperce-
zijn drie voorwaarden om voormalige
len om de gewenste vegetatie van
landbouwgronden tot dotterbloemhooi-
dotterbloemhooilanden te realiseren. De
landen te ontwikkelen, namelijk een
zaadvoorraad van veenweidegrasland be-
hoger waterpeil, een lagere hoeveelheid
staat vooral uit één- en tweejarige grassen
nutriënten in de bodem, en voldoende
als straatgras en Engels raaigras, enkele
voorraad van zaden van de betreffende
langlevende kruiden als kruipende boter-
planten. In Waarheen met het Veen is
bloem en madeliefje, en een opvallend