Het bestaansminimum en de maatschappelijke dienstverlening door ...

De steunverlening door dienstverlening bestrijkt verschillende domeinen : begeleiding, gezondheidszorg,
huisvesting, schuldenlast, studies en de beroepsinschakeling, voorschotten op onderhoudsgeld en sociale
uitkeringen.
De casuïstiek van 2002 rond de variatie van maatschappelijke dienstverlening leverde behoorlijk wat vonnissen
en arresten op. Deze rechterlijke beslissingen bieden ons een steeds bredere visie op een menswaardig leven
zonder dat dit ooit alomvattend kan beschreven worden.
In Vlaanderen waren er opvallend veel betwistingen over medische kosten. Vele centra lossen dit op door
forfaitaire maandelijkse bedragen toe te kennen als tegemoetkoming in de medische kosten, maar deze
uitkeringen kunnen nog altijd getoetst worden aan de menselijke waardigheid. Hier is de rechtspraak relatief
mild.
Inzake tegemoetkomingen voor kledij daarentegen is de rechtspraak streng.
Tevens waren er dit jaar in Vlaanderen opvallend veel betwistingen over wachtlijsten inzake sociale woningen
en het beleid van de openbare centra inzake prioritaire opnames. Ook de problematiek van tussenkomst bij
opname in bejaardentehuizen tekent voor heel wat gerechtelijke betwistingen. Het is duidelijk dat de vraag naar
betaalbare woongelegenheden het aanbod ver overtreft. Hetzelfde geldt voor de poetshulp.
Inzake de schuldbegeleiding en het budgetbeheer zijn er weinig gerechtelijke uitspraken. Dit kan zowel
betekenen dat de nieuwe wettelijke regeling inzake collectieve schuldenregeling voldoet of dat het OCMW zich
nu meer dan vroeger van die begeleidingstaak ontheven acht. In de praktijk blijkt het voor de betrokkene soms
verwarrend en ziet hij niet in dat het gaat om twee verschillende instanties met duidelijk gescheiden
bevoegdheden. De nieuwe wettelijke regeling ontslaat ook de openbare centra niet van hun plicht om de
betrokkene waar nodig te begeleiden.
DE ADMINISTRATIEVE PROCEDURE
De rechtspraak herinnert eraan dat de afgifte van een ontvangstbewijs een wezenlijke vereiste is die niet steeds
wordt nageleefd, net zoals het OCMW trouwens verplicht is elke aanvraag in aanmerking te nemen en binnen
de wettelijke termijn een beslissing moet nemen.
De wet van 30 november 1998 en artikel 1344ter van het Gerechtelijk Wetboek waren het voorwerp van een
reeks beslissingen. Het beroep tegen een ambtshalve door het OCMW genomen beslissing is ontvankelijk. Het
centrum was overeenkomstig de bepalingen van artikel 1344ter van het Gerechtelijk Wetboek door de griffie
van het vredegerecht ervan op de hoogte gebracht dat een vordering tot uithuiszetting was ingesteld tegen een
persoon. Het heeft vervolgens het initiatief genomen om de betrokkene op te roepen om een beslissing van
toekenning of weigering van bijstand te kunnen nemen, niettegenstaande de betrokkene het OCMW
oorspronkelijk geenszins zelf gevat had met een verzoek.
De rechtspraak bevestigt de actieve rol van het OCMW in de omschrijving van de eis.
Krachtens artikel 60 OCMW-Wet moet het OCMW de vraag een juridische omschrijving geven. Het mag zich
niet beperken tot het onderzoeken van een aanvraag tot toekenning van het bestaansminimum, zonder de
toekenning van een bijkomende maatschappelijke dienstverlening te overwegen indien het onderzoek van de
situatie redelijkerwijs hiertoe moet leiden.
Tegelijkertijd moet het OCMW krachtens zijn plicht tot raadgeving, informatieverstrekking en het inwinnen
van inlichtingen de aanvrager helpen bij het opstellen van zijn aanvraag, opdat de eventueel toegekende steun
op maat zou zijn van de situatie van behoeftigheid van de betrokkene.
Het sociaal onderzoek is weliswaar niet verplicht bij maatschappelijke dienstverlening, maar toch van
wezenlijk belang wanneer het OCMW uitspraak moet doen over steun, gelijkwaardig aan het
bestaansminimum.
Er bestaat maar weinig rechtspraak over de bewijskracht van het sociaal onderzoek.
Een deel van de rechtspraak houdt vol dat het beroep gegrond is wanneer wordt vastgesteld dat het OCMW
naliet over te gaan tot een sociaal onderzoek. Een ander deel beveelt de heropening van de debatten opdat het
OCMW dit sociaal onderzoek zou kunnen verrichten.
XI