Samenvattingen weefsels

Basale immunologie
Basale immunologie: hoorcollege 9, aspecifieke afweer ‘innate system’
Het immuunsysteem is uit veel verschillende lagen opgebouwd. Vroeg in de
evolutie hadden organismen minder lagen, maar er zijn steeds meer lagen
bijgekomen.
Kwallen en dergelijke prehistorische organismen waren veel minder complex dan
hogere organismen. Hun immuunsysteem werkte enkel met eiwitten. Een ander
oud eiwitsysteem is het complementsysteem.
Lagere organismen gebruiken dus eiwitten om lichaamsvreemde stoffen te
herkennen en op te ruimen. Hiervoor gebruiken ze het complementsysteem. Het
complementsysteem bestaat uit vele complementfactoren zoals C1, C2 etc. C3 is
hiervan één van de belangrijkste. Zelfs bij de mens, waarbij het immuunsysteem
uit nog veel meer lagen bestaat, is de concentratie C3 in het bloed nog steeds heel
hoog. Dit eiwit wordt actief gemaakt door het te klieven door middel van
proteolyse. Na deze klieving ontstaat C3b. Hierbij komt een thiolesther vrij te
liggen die covalent kan binden met een OH-groep. Dit eiwit bindt dus aan alles.
Complement in het bloed wordt continu een beetje gesplitst. De omgeving van een
gebonden OH-groep kan een activerend of een niet-activerend oppervlak zijn. Het
lichaamseigen oppervlak is niet-activerend. In het bloed zitten activatoren en
remmers. Het niet-activerende oppervlak stoot de activatoren af en trekt de
remmers aan, waardoor er geen binden met C3 plaatsvindt. Het activerende
oppervlak trekt activatoren aan die ervoor zorgen dat C3 gaat binden. Na deze
binding ontstaat er een complex waardoor nieuw C3 wordt aangetrokken. Hierdoor
kunnen er enorm snel heel veel C3-eiwitten aan een activerend oppervlak binden.
Als C3 geactiveerd is ontstaat er een cascade aan reactie waarbij andere
complementeiwitten (C5 t/m C9) geactiveerd worden. Deze complementen vormen
een structuur die gaten maakt in het activerende oppervlak, bijvoorbeeld het
membraan van een bacterie. Door deze gaten kunnen water en zouten passeren,
waardoor de osmotische waarden veranderen en de binnendringer dood gaat. Bijna
iedere levensvorm heeft deze basisvorm. Later in de evolutie zijn er verfijningen
bijgekomen.
Fagocyterende cellen (fagocyten) bestaan uit de circulerende granulocyten
(basofiel, eosinofiel en neutrofiel) en de cellen die zich in het weefsel bevinden, de
macrofagen en de dendritische cellen. Fagocyten hebben een grote familie aan
patroonherkennende receptoren, omdat een fagocyt het lichaamsvreemde moet
herkennen voordat het kan opnemen en afbreken. De combinatie aan receptoren
die geactiveerd worden bepalen wat de cel doet. Lectinen (collectinen) zijn
receptoren die suikers herkennen. Op ieder membraan en op ieder eiwit zitten
suikers die uniek zijn voor een organisme. Er zijn te veel verschillende
suikervormen voor een receptor om een unieke suiker te kunnen herkennen. Deze
receptoren kunnen wel specifiek naar één suiker kijken, bijvoorbeeld mannose, en
vervolgens kijken naar de omgeving (het patroon) ervan kijken. Zo’n patroon is
uniek voor een organisme. Wanneer een lectine op een fagocyterende cel een
afwijkend patroon waarneemt zal de fagocyterende cel geactiveerd worden. Er
hoeven maar enkele bacteriecomponenten herkent te worden voor activatie. Bij
activatie gaat de cel vrij radicalen maken, zal het vetmetabolisme veranderen om
biologisch actieve moleculen te produceren en worden er eiwitten (cytokinen)
geproduceerd. Ieder stofje dat wordt geproduceerd heeft een groot effect. Het
heeft positieve effecten voor het oplossen van bijvoorbeeld een bacteriële infectie,
maar wanneer de reactie doorslaat kan het zeer negatieve effecten hebben.
Scavengerreceptoren zijn eiwitreceptoren die vetten, lipoproteïnen,
polynucleotiden en dergelijke structuren herkennen. De werking ervan lijkt op die