Gebaren bij specifieke taalstoornissen Keuzes in taal en ... - Fenac

Standaardisatie en nu?STANDAARDISATIE EN NU?Trude SchermerAchtergrond van het Standaardisatie projectHet Convenant NGT 2Op 26 juni 1998 is een convenant ten behoeve van destandaardisatie van de Nederlandse gebarentaal ende invoering van tweetalig onderwijs gesloten tussenalle Instituten en scholen voor Doven in Nederland,de FODOK, Dovenschap en de staatssecretaris van hetMinisterie van OC&W. De activiteiten met betrekkingtot standaardisatie zijn uitgevoerd onder verantwoordelijkheidvan een stuurgroep, de stuurgroep NGT-2.De stuurgroep bestond uit de volgende leden:Prof.Drs. J. Van Londen (voorzitter), Mevr. A.Grotendorst (projectcoördinator), twee vertegenwoordigersvan de Doveninstituten, één lid vanuitDovenschap, één lid vanuit de FODOK. De activiteitenzijn uitgevoerd door verschillende uitvoeringsinstanties.Drie daarvan waren alleen adviserende (nietstemhebbende) deelnemers aan de stuurgroepvergaderingen,te weten, het Nederlands Gebarencentrum(NGc), Taalwetenschap, faculteit derGeesteswetenschappen van de Universiteit vanAmsterdam en de Nederlandse Stichting voor hetDove en Slechthorende Kind (NSDSK).De stuurgroep is in maart 1999 met haar activiteitenbegonnen en heeft het initiatief genomen tot driegrote projecten, die allemaal in juni 2002 zijnafgerond:- het project Standaardisatie van Basis- enOnderwijslexicon (STABOL)- het project Grammatica Nederlandse Gebarentaal- het project Leerplanontwikkeling NGT enDovencultuurHet STABOL projectDoel van het STABOL project was te komen tot hetvaststellen van standaardgebaren voor 2500 gebarenuit het basislexicon om daarmee de erkenning van deNederlandse Gebarentaal (mede) mogelijk te maken.De keuze van een gebaar tot standaard houdt niet indat de andere gebaren die er voor een bepaald begripaanwezig zijn in de Nederlandse Gebarentaal nietmeer "goed" zouden zijn of niet meer gebruikt zoudenmogen worden. Het standaardgebaar zal wel de voorkeurkrijgen in de gezinsbegeleiding en het onderwijs.De keuze van een standaardgebaar is volgens bepaalderichtlijnen gegaan. De richtlijnen zijn vastgesteldop basis van werk dat al eerder op dit terrein gedaanis binnen het project Kommunikatieve Vaardigheden(KOMVA, 1982-1990) en binnen de lexicografischeactiviteiten van het Nederlands Gebarencentrum..Uitgangspunt daarbij was dat de keuzes die al geleidhebben tot nadere uniformering binnen de NGT, zoalsbijvoorbeeld de keuzes die gemaakt zijn voor de zuid-Samen vattingIn de zomer van 2002 zijn de resultaten van drie projecten aan de toenmaligestaatssecretaris Adelmund overhandigd: de Standaard LexiconNCT cd-rom (2500 gebaren), de cd-rom Basisgrammatica NCT en de leerplannenNCT en Dovencultuur. Er is drie jaar gewerkt aan deze productenen in de praktijk is gebleken dat niet iedereen even goed op de hoogte isvan de achtergrond van deze producten. Met name het project"Standaardisatie van Basis en Onderwijslexicon" (STABOL) roept bij veelmensen vragen op. Doel van het STABOL project was het standaardiserenvan 2500 basisgebaren ten behoeve van het onderwijs en de zorg aandove kinderen. Vanuit het Nederlands Gebarencentrum is op een aantalscholen voorlichting gegeven over de werkwijze van het project en deinvoering van de standaardgebaren. De standaardisatie van gebarenheeft gevolgen voor een veel breder publiek dan alleen de scholen voordoven, vandaar dat we op deze plaats de achtergrond van het project ende huidige stand van zaken willen toelichten.westerse variant op de NSDSK cd-rom's en de keuzesdie gemaakt zijn voor de Glos en Gids cd-rom's voorde noordelijke variant, in principe overgenomenworden.Waarom standaardisatie?Een taal ontstaat en ontwikkelt zich daar waar mensenmet elkaar communiceren.Er ontstaan voortdurend nieuwe woorden of gebarenvoor begrippen. Doordat mensen in een taalgemeenschapsteeds deze nieuwe woorden of gebarengebruiken om te communiceren worden ze conventioneel.De gebaren die in Nederland gebruikt wordenzijn niet in alle delen van het land hetzelfde omdat zezijn ontstaan in verschillende taalgemeenschappen,namelijk in de regio's rond de vijf dovenscholen inNederland. Omdat dove mensen uit de verschillenderegio's vroeger weinig contact met elkaar hadden,ontstonden er in Groningen andere gebaren dan inRotterdam, Voorburg, Amsterdam of St.Michielsgestel.Een belangrijke rol in de uniformering van een taal isde beschikbaarheid van materiaal, zoals bijvoorbeeldwoordenboeken en de mate waarin dit materiaal verspreidwordt. Het uitgangspunt bij het maken vangebarenwoordenboeken in Nederland is altijdgeweest om de bestaande variaties in gebaren op tenemen. Gebaren die overal hetzelfde waren, zijn alsvoorkeursgebaren opgenomen in de woordenboeken.Daardoor is er een proces van natuurlijke standaardisatiein gang gezet in de jaren '80 en '90. Dit procesvan natuurlijke standaardisatie was voor sommigegroeperingen niet bevredigend. Met name binnendovenonderwijs en de gezinsbegeleiding van oudersvan dove kinderen was er behoefte aan een sterkerevorm van standaardisatie: geen voorkeursgebarenEen taal ontstaat enontwikkeltzich daar waarmensen met elkaarcommuniceren.VHZ JAARGANG 44 NUMMER 1 APRIL 2003 115