Gebaren bij specifieke taalstoornissen Keuzes in taal en ... - Fenac

Onderzoeksresultatenzeggen nog niets overzinvolheid van anderedoeleinden danbenoemen van plaatjes.nameting 1 nameting 2• Spraak• Spraak enGebaarAantal correcte woordenna training 1voor deze zogenaamd hoogfrequente woorden lagvoor de hand, omdat de frequentie leidt tot een groteretoegankelijkheid van de fonologische code.Bovendien liggen de woorden in de belevingswereldvan de proefpersonen. In iedere trainingssessie kreeghet kind 36 woorden aangeboden, waarvan, aselecttoegewezen, 18 alleen in gesproken vorm en 18 ingesproken vorm en met een gebaar. De gebruiktegebaren waren afkomstig uit de NederlandseGebarentaal en genomen van door de NSDSK ontwikkeldeCD-ROM'S. Iedere training duurde 10 tot 15minuten. De wijze waarop de training werd uitgevoerdwas gebaseerd op het onderzoek van Wauters,Knoors, Vervloed & Aarnoutse (2001) en bestonden uitde volgende stappen:Het kind krijgt een plaatje aangeboden.De trainer spreekt het bijbehorende woord uit (conditie1), dan wel spreekt het bijbehorende woord uit enmaakt daarbij het gebaar (conditie 2).Het kind moet zelf het woord uitspreken (conditie 1),dan wel moet het woord uitspreken en het daarbijbehorende gebaar maken (conditie 2).De trainer spreekt het woord nogmaals uit (conditie 1),dan wel spreekt het woord nogmaals uit en maaktnogmaals het bijbehorende gebaar (conditie 2).Door steeds het plaatje te laten zien leert de proefpersoonde betekenis te koppelen aan het woord.Bij de nameting werd aan de kinderen gevraagd de 36woorden waarmee getraind was aan de hand van deplaatjes te benoemen. Gescoord werd of het kind hetwoord juist kon benoemen, of er geen antwoord werdgegeven of dat er een ander antwoord werd gegeven.Het kind mocht in eerste instantie antwoorden doormiddel van het spreken van een woord, het makenvan een gebaar, of beide. Als het kind alleen hetgebaar gebruikte werd het kind gevraagd of het ookhet woord kon benoemen. Hierbij werd genoteerd opwelke manier het kind antwoordde. De verstaanbaarheidvan alle kinderen was goed. De score bestond uithet aantal via spraak benoemde plaatjes.De bevindingenHet onderzoek poogt een antwoord te vinden op devolgende vragen:Onthouden kinderen woorden die met spraak engebaar zijn aangeleerd beter dan woorden die alleenmet spraak zijn aangeleerd?Als kinderen woorden die met spraak en gebaar aangeleerdzijn beter onthouden dan woorden die alleenmet spraak zijn aangeleerd, blijft dit effect dan ookbestaan na afloop van de training?Is er een samenhang te constateren tussen kindkenmerkenals het taalniveau en het aantal woorden datwerd onthouden?Uit het onderzoek bleek dat de kinderen gemiddeldgenomen onder de condities spraak met gebaar meerwoorden onthouden dan onder de conditie spraak.Dit verschil bestond zowel bij de eerste als bij de tweedenameting. Met andere woorden, het effect is ooknog te constateren enkele weken na afloop van delaatste training. Het gevonden effect is statistisch significant.Na een aantal weken onthouden de kinderenwat minder woorden dan bij de nameting onmiddellijkna de training. Dit vergeten van woorden trad hetmeest op bij de woorden die alleen met spraak werdengeleerd. De bevindingen gelden overigens nietalleen voor de groep van 10 kinderen gemiddeld, maargelden ook voor ieder individueel kind. Alle 10 kinderenonthielden meer woorden in de conditie spraakmet gebaar dan in de conditie spraak. Dit maakt heteffect aanzienlijk sterker.Op basis van het taalbegripquotiënt op de ReynellTaalbegriptest werden negen kinderen ingedeeld in3 categorieën, te weten kinderen met een lage, eengemiddelde of een hoge score. Op basis van deze indelingin categorieën werd een samenhang berekendmet de behaalde score op de natesten. Er bleek geensamenhang te bestaan tussen het taalbegripniveauvan de kinderen en de behaalde score op de natest.Ook als specifiek naar het woordquotiënt werd gekekendat een kind haalde op de Reynell Taalbegriptestwerd geen samenhang met de scores op de benoemtaakgevonden.Conclusies en aanbevelingenUit het voorafgaande blijkt dat het gebruik vanspraakondersteunende gebaren bij het trainen vanplaatjesbenoeming door kinderen met specifieke taalstoornissenzin kan hebben. Immers, de kinderen onthieldenzowel gedurende korte tijd als over een watlangere periode na afloop van de training woordenbeter die getraind werden met spraak en gebaren danwoorden die uitsluitend met spraak werden getraind.Het gevonden effect is niet aan toeval toe te schrijvenen geldt niet alleen voor de groep als geheel, maar ookvoor ieder kind afzonderlijk. Dit maakt het effect aanzienlijksterker. Bovendien moet erbij bedacht wordendat het aantal trainingen vrij gering was en de duurervan kort. Het is echter goed te bedenken dat hetgaat om een allereerste onderzoek. Naar onze mening8 | VHZ JAARGANG 44 NUMMER 1 APRIL 2003