Vl lil - Vijfeeuwenmigratie.nl

...,c::rrec....re...,VI146neelsblad Veha-pers een groot deel van zijnnummer aan de achtergronden van de verschillendenationaliteiten. Net als bij Vredesteinvormden de Italianen, met in totaal 32 personen,de eerste groep gastarbeiders van belang,gevolgd door een twintigtal Turken. Verder togener iedere dag zeven Spanjaarden, vijf Duitsers,vier Marokkanen, twee Polen, twee Haïtianen,twee Britten, een Ier, een Oostenrijker,een Belg, een Australiër en een Israëliër aan hetwerk op de Cruquiuskade. 16 Van Heyst heeftnooit rechtstreeks geworven, de meeste mensenkwamen via de lokale markt en belden gewoonbij het bedrijf aan. Zo ging het ook met deeerste Turken die in dienst werden genomen;Hasper herinnert het zich nog als de dag vangisteren.Het was 1963. Op een goeie dag stonden er ineenseen stuk of tien Turken voor de deur. Erwas geen woord mee te praten. Uiteindelijkkwam er uit dat ze waren weggelopen uit eensteenkolenmijn in België. Voor dat werkwaren ze geworven. In Turkije heb je afgravingen,maar in België moesten ze een paarhonderd meter onder de grond. Toen er eeninstorting was, zijn die kerels aan het hollengegaan en uiteindelijk in Den Haag gestopt.Ze waren zo ontzettend geschrokken. Wijhadden mensen nodig, dus we hebben ze aangenomen.'s Avonds moesten we ze nog onderdak brengen, want ze hadden niets. Ik bentoen meegegaan naar diverse kleine hotelletjesen uiteindelijk hebben we ze ondergebrachtin een klein straatje bij het Hofwijckplein.Daar hebben ze een week gezeten enwe zochten ondertussen naar een pension.Dat vonden we bij een oudere dame op deHaagweg in Rijswijk. 17Op diezelfde informele manier kwam het bedrijfook aan zijn tolk. De dag na de komst vande Turken stond er een man voor de deur meteen klein Tiroler hoedje op en een grijze jasaan. Hij sprak Engels en nog dertien andere talen- later werden het er meer - die hij tijdenszijn jeugd in Argentinië en zijn studie in Israëlhad geleerd. Victor Arditti werd direct aangenomen,eerst als lasser maar al snel als fulltimetolk, want de communicatieproblemen binnenhet bedrijf namen met de dag toe. Na het faillissementvan Van Heyst in 1967 trad Arditti indienst bij de sigarettenfabriek Laurens, waar deleiding in 1965 begonnen was met het in dienstnemen van Turken. Vanwege zijn ervaring metbuitenlanders werd in datzelfde jaar de personeelschefvan Van Heyst, Hasper, aangetrokken.Het faillissement van Van Heyst was opdat moment al in zicht en Hasper nam daaromeen aantal Turken mee naar zijn nieuwe werkkring.De allereerste Turkse werknemer van Laurenswas al tientallen jaren eerder naar Den Haag gekomen.Hagop Yékparian werd in 1898 inIstanboel geboren, waar hij behoorde tot de vervolgdeArmeense (christelijke) minderheid.Hij ontvluchtte zijn land en ging in Brussel bijeen sigarettenfabriek werken. Dorpsgenotendie daar al in dienst waren, hadden dat zo voorhem geregeld. Laurens nam het bedrijf over enzo kwam Yékparian in de jaren dertig in DenHaag terecht. In 1951 vierde hij zijn zilveren jubileumals tabaksmenger. Zijn hart mocht nogsteeds haken naar het land waar hij zijn jeugdhad doorgebracht, in datzelfde jaar liet hij zichniettemin tot Nederlander naturaliseren. lsWaar bij Vredestein en Van Heyst Italianen altijdde voorkeur hadden gekregen, gold dat bijLaurens voor Turken. Vanaf het begin verdieptehet bedrijf zich eveneens in hun achtergronden,want in een tijd van krapte op de arbeidsmarktmoesten de werknemers zich op hungemak voelen. In het personeelsblad LaurensMelange ging een serie artikelen van start onderde titel: 'Er klinkt een vreemde taal door degebouwen'.19Sinds geruime tijd zijn in ons bedrijf een aantalbuitenlanders aan het werk. Mensen uiteen ander, ver en vreemd land. Mensen dieeen voor ons andere taal spreken. Mensenmet een heel andere mentaliteit, met anderegewoonten en een vreemde godsdienst. Kortom:mensen, waar wij weinig van begrijpenen niets van kennen. Zou het daarom nietnuttig zijn wat meer over het land en volk vanonze nieuwe collega's te weten?20