2.3 Bre<strong>de</strong>re context: e<strong>en</strong> sociaal veilig schoolklimaatHet aanbied<strong>en</strong> van <strong>in</strong>houd<strong>en</strong> die rak<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> id<strong>en</strong>titeit <strong>en</strong> opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van <strong>in</strong>dividu<strong>en</strong> <strong>en</strong>groep<strong>en</strong> <strong>en</strong> die bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rwerp zijn van maatschappelijk <strong>de</strong>bat <strong>en</strong> soms wrijv<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong>sam<strong>en</strong>lev<strong>in</strong>g oplever<strong>en</strong>, vraagt om e<strong>en</strong> veilig klimaat <strong>in</strong> klas <strong>en</strong> school. Dit stelt eis<strong>en</strong> aan hetschoolbeleid <strong>en</strong> het veiligheidsplan van schol<strong>en</strong>, waar<strong>in</strong> randvoorwaard<strong>en</strong> zijn vastgelegd. Dezerandvoorwaard<strong>en</strong> omvatt<strong>en</strong> gedragsregels, sancties bij overtred<strong>in</strong>g daarvan, het pestprotocol <strong>en</strong><strong>de</strong> organisatie van <strong>de</strong> zorgstructuur. Bij het zorg drag<strong>en</strong> voor sociale veiligheid gaat het om "hetteg<strong>en</strong>gaan van <strong>en</strong> omgaan met ongew<strong>en</strong>st gedrag <strong>en</strong> om het bevor<strong>de</strong>r<strong>en</strong> van gew<strong>en</strong>st sociaalgedrag" (Houwel<strong>in</strong>g, 2014, p. 18). E<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>d pedagogisch klimaat waar<strong>in</strong> ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> mag zijnwie hij is, is van wez<strong>en</strong>lijk belang voor het welzijn <strong>en</strong> welbev<strong>in</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarmee het ler<strong>en</strong> vanleerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zich <strong>in</strong> <strong>de</strong> eerste plaats veilig voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> zichzelf kunn<strong>en</strong> zijn. Hetschepp<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> sociaal veilig klimaat is ess<strong>en</strong>tieel voor het bespreekbaar mak<strong>en</strong> van<strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> klas/school.Wanneer het klimaat als veilig wordt ervar<strong>en</strong> zal dit ook <strong>in</strong>vloed hebb<strong>en</strong> op <strong>de</strong> communicatie.Hoe prettiger <strong>en</strong> veiliger <strong>de</strong> sfeer, hoe op<strong>en</strong>er <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> zijn <strong>in</strong> het uit<strong>en</strong> van hunopvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s. De leraar kan geconfronteerd word<strong>en</strong> met teg<strong>en</strong>gestel<strong>de</strong>opvatt<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, vooroor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, stereotyp<strong>en</strong>, verschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> achtergrond<strong>en</strong> <strong>en</strong> afwijz<strong>en</strong><strong>de</strong> reacties. Hijkan zich hierop voorbereid<strong>en</strong> door bijvoorbeeld het on<strong>de</strong>rwerp te <strong>in</strong>troducer<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarbij voorafhel<strong>de</strong>r te mak<strong>en</strong> welke gedragsregels er geld<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> klas. Schoolbre<strong>de</strong> regels <strong>en</strong> afsprak<strong>en</strong>zijn hiervoor e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> basis. Dit geldt met name voor situaties waarbij on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> op hetgebied van <strong>seksualiteit</strong> <strong>en</strong> <strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong> niet gepland word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong>, maar zichonverwachts aandi<strong>en</strong><strong>en</strong> door bepaald taalgebruik <strong>en</strong> opmerk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. E<strong>en</strong>voorbeeld van compet<strong>en</strong>ties voor professionals, waaron<strong>de</strong>r lerar<strong>en</strong>, op het gebied van<strong>seksualiteit</strong> zijn te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> bij het expertisec<strong>en</strong>trum voor <strong>seksualiteit</strong>, Rutgers <strong>en</strong> bij EduDivers(zie ook bijlage 3).⏐ 10
3. LeerplanvoorstelIn het vorige hoofdstuk zijn relevante begripp<strong>en</strong> geduid die e<strong>en</strong> rationale voor e<strong>en</strong> algem<strong>en</strong>edoelomschrijv<strong>in</strong>g vorm<strong>en</strong>. In paragraaf 3.2 van dit hoofdstuk zijn algem<strong>en</strong>e doel<strong>en</strong>voorbeeldmatig uitgewerkt voor basis, speciaal <strong>en</strong> voortgezet on<strong>de</strong>rwijs. Daarbij is on<strong>de</strong>rscheidgemaakt tuss<strong>en</strong> houd<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis. Bij het ontwikkel<strong>en</strong> is gebruik gemaaktvan doel<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> publicatie Seksuele <strong>diversiteit</strong>: Leermid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>analyse (Bron, Lo<strong>de</strong>weges &Volker<strong>in</strong>g, 2014). Voor <strong>de</strong> daar<strong>in</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> doel<strong>en</strong> geldt dat <strong>de</strong>ze <strong>in</strong> het ontwikkelproces zijnbesprok<strong>en</strong> met experts op het gebied van leermid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, <strong>seksualiteit</strong>, <strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong> <strong>en</strong>verteg<strong>en</strong>woordigers van on<strong>de</strong>rwijsorganisaties <strong>en</strong> educatieve uitgevers. Omdat <strong>de</strong>ze doel<strong>en</strong>vooral betrekk<strong>in</strong>g hadd<strong>en</strong> op <strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>re mate op <strong>seksualiteit</strong> <strong>en</strong><strong>diversiteit</strong>, zijn voor dit leerplanvoorstel <strong>de</strong> doel<strong>en</strong> aangepast. De belangrijkste wijzig<strong>in</strong>g<strong>en</strong>betreff<strong>en</strong> <strong>de</strong> uitwerk<strong>in</strong>g van <strong>seksualiteit</strong>, <strong>diversiteit</strong> <strong>en</strong> respectvolle omgang.Om <strong>de</strong> doel<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> sector<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r uit te werk<strong>en</strong> zijn twee docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>gebruikt:• Richtlijn <strong>seksuele</strong> vorm<strong>in</strong>g <strong>en</strong> relationele vorm<strong>in</strong>g (Rutgers WPF, 2013). Deze richtlijn biedt<strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>gsfas<strong>en</strong> van k<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> op het gebied van <strong>seksualiteit</strong> <strong>en</strong>relaties, zoals beschrev<strong>en</strong> <strong>in</strong> paragraaf 3.1.• Gewoon do<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> handreik<strong>in</strong>g voor lerar<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgevers over <strong>de</strong> <strong>in</strong>tegratie van <strong>seksuele</strong><strong>diversiteit</strong> <strong>in</strong> leermid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong> pedagogisch han<strong>de</strong>l<strong>en</strong> (Empowerm<strong>en</strong>t lifestyle services,2009).Daarnaast is bij <strong>de</strong> totstandkom<strong>in</strong>g van <strong>de</strong>ze publicatie gebruikgemaakt van adviez<strong>en</strong> vanRutgers, EduDivers, School <strong>en</strong> Veiligheid <strong>en</strong> Diversion. Ook feedback van lerar<strong>en</strong> uit diversesector<strong>en</strong> is meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.In aanvull<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> algem<strong>en</strong>e doel<strong>en</strong> uit dit hoofdstuk, is als bijlage e<strong>en</strong> voorbeeld opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>van e<strong>en</strong> ge<strong>de</strong>tailleer<strong>de</strong> uitwerk<strong>in</strong>g per bouw (on<strong>de</strong>r-, midd<strong>en</strong>- <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>bouw) van het primair <strong>en</strong>speciaal on<strong>de</strong>rwijs. Aangezi<strong>en</strong> schol<strong>en</strong> op uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong><strong>de</strong> manier<strong>en</strong> <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g gev<strong>en</strong> aan <strong>de</strong>aangepaste kerndoel<strong>en</strong> beperk<strong>en</strong> <strong>de</strong> algem<strong>en</strong>e doel<strong>en</strong> <strong>in</strong> dit hoofdstuk zich tot hoofdlijn<strong>en</strong>.3.1 K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rwijssector <strong>en</strong> niveauIn <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbouw van het primair <strong>en</strong> speciaal on<strong>de</strong>rwijs ler<strong>en</strong> leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>en</strong>verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Die vergelijk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> betrekk<strong>in</strong>g hebb<strong>en</strong> op sekse,cultuur, leeftijd, uiterlijk, <strong>en</strong>zovoort. Leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> zijn zich bewust van hun sekse-id<strong>en</strong>titeit <strong>en</strong> ler<strong>en</strong>wat daarbij het verwachte rolpatroon is, maar afwijk<strong>in</strong>g<strong>en</strong> word<strong>en</strong> niet veroor<strong>de</strong>eld. Leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong>hebb<strong>en</strong> altijd <strong>en</strong> overal, thuis <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>shuis, te mak<strong>en</strong> met sociale <strong>en</strong> culturele <strong>in</strong>vloed<strong>en</strong>. In <strong>de</strong>kleutergroep<strong>en</strong> wordt e<strong>en</strong> beg<strong>in</strong> gemaakt met <strong>de</strong> bewustword<strong>in</strong>g hiervan. Het gaat vooral omgoed ler<strong>en</strong> omgaan met vri<strong>en</strong>dschapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> relaties, meer dan om <strong>seksualiteit</strong>.In <strong>de</strong> midd<strong>en</strong>bouw (groep 3 of 4 tot groep 6), word<strong>en</strong> leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> zich meer bewust van zichzelf<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Ze zijn vaak reflectiever t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van hun eig<strong>en</strong> gedrag dan jongerek<strong>in</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Ook gaan ze zich meer vergelijk<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>; wie presteert meer of m<strong>in</strong><strong>de</strong>r, hoezie ik eruit t<strong>en</strong> opzichte van an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>? Hierdoor wordt hun zelfbeeld gediffer<strong>en</strong>tieer<strong>de</strong>r <strong>en</strong>realistischer, maar ook vaak m<strong>in</strong><strong>de</strong>r positief. Leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>d oversituaties of over an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, afhankelijk van <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie die zedaarover hebb<strong>en</strong>.⏐ 11
Change language