4.5 On<strong>de</strong>rbouw voortgezet on<strong>de</strong>rwijsOverzichtstabel met korte voorbeeld<strong>en</strong>1. Vakk<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of leergebied<strong>en</strong>• Aansluit<strong>in</strong>g bij biologie: ton<strong>en</strong> dathomo<strong>seksualiteit</strong> iets natuurlijks is, hetkomt ook voor bij an<strong>de</strong>re zoogdier<strong>en</strong>. (A1,C2, 3)• Introducer<strong>en</strong> van on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> metbetrekk<strong>in</strong>g tot <strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong>,stereotypisch g<strong>en</strong><strong>de</strong>rgedrag aan <strong>de</strong> handvan thematische tv-programma's. (C1)• Op basis van geografische gegev<strong>en</strong>s(CBS, Bosatlas, geme<strong>en</strong>te) <strong>in</strong>zicht krijg<strong>en</strong><strong>in</strong> het voorkom<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong>vorm<strong>en</strong> van (<strong>seksuele</strong>) <strong>diversiteit</strong> <strong>in</strong>wijk<strong>en</strong>, sted<strong>en</strong> <strong>en</strong> regio's. Bijvoorbeeldover perc<strong>en</strong>tage huwelijk<strong>en</strong> afgeslot<strong>en</strong>tuss<strong>en</strong> twee mann<strong>en</strong> of vrouw<strong>en</strong>, oftuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> etnischeafkomst (aardrijkskun<strong>de</strong>). (A1, B1, C1)• Sociale kaart mak<strong>en</strong> over person<strong>en</strong>,functionariss<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong>stanties bij wieleerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> terecht kunn<strong>en</strong> met vrag<strong>en</strong> over<strong>seksualiteit</strong>, g<strong>en</strong><strong>de</strong>r, <strong>diversiteit</strong>, <strong>seksuele</strong><strong>diversiteit</strong>, lev<strong>en</strong>sbeschouw<strong>in</strong>g,gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d gedrag, discrim<strong>in</strong>atie,uitsluit<strong>in</strong>g. (B8, C8)• In e<strong>en</strong> klass<strong>en</strong>gesprek <strong>de</strong> betek<strong>en</strong>is vantolerantie verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Uitkom<strong>en</strong> op <strong>de</strong>we<strong>de</strong>rkerigheid van tolerantie: wie wil dat<strong>de</strong> eig<strong>en</strong> id<strong>en</strong>titeit <strong>en</strong> waardigheid word<strong>en</strong>gerespecteerd, moet die ook bij an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>accepter<strong>en</strong>. (A2, B3, 4, 5, 7, C3, 7)• Bij m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> gezondheid <strong>in</strong>gaan opemotionele veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> puberteit(zelfbeeld, zelfvertrouw<strong>en</strong>, onzekerheid,contact<strong>en</strong> legg<strong>en</strong>, g<strong>en</strong><strong>de</strong>rstereotyp<strong>en</strong>).(A2, 4, B2, 3, 4, C3)• Bij lichamelijke opvoed<strong>in</strong>g oef<strong>en</strong><strong>en</strong> vanhet effect van fysieke uitstral<strong>in</strong>g (weerbarehoud<strong>in</strong>g) <strong>en</strong> zelfver<strong>de</strong>dig<strong>in</strong>g. (B4, 8)2. Vakoverstijg<strong>en</strong><strong>de</strong> aanpakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> project<strong>en</strong>• Projectweek houd<strong>en</strong> over <strong>seksualiteit</strong> of <strong>seksuele</strong><strong>diversiteit</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>lev<strong>in</strong>g. Daarbij kan gebruikgemaakt word<strong>en</strong> van bestaan<strong>de</strong> <strong>in</strong>itiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong>material<strong>en</strong> bijvoorbeeld paarse vrijdag (COC, ziebijlage 3). Gevoel<strong>en</strong>s (bijvoorbeeld on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>over <strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong> <strong>en</strong> <strong>seksualiteit</strong>) uitdrukk<strong>en</strong><strong>in</strong> woord of beeld, rap, verhaal, gedicht, toneel,schil<strong>de</strong>rij, collage.• Project over <strong>de</strong> geschied<strong>en</strong>is van migrant<strong>en</strong>groep<strong>en</strong><strong>in</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse sam<strong>en</strong>lev<strong>in</strong>g <strong>en</strong> <strong>de</strong> culturele<strong>diversiteit</strong> die daar het gevolg van is, waaron<strong>de</strong>rverschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> sekseroll<strong>en</strong> <strong>en</strong> omgaan met<strong>seksualiteit</strong> <strong>en</strong> <strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong>. (A1, B1, C1, 4)• Projectdag van <strong>de</strong> vakk<strong>en</strong> biologie <strong>en</strong> lichamelijkeopvoed<strong>in</strong>g over weerbaarheid. Besprek<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong>gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> bewak<strong>en</strong> <strong>en</strong> die van e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>rrespecter<strong>en</strong>, <strong>in</strong> roll<strong>en</strong>spell<strong>en</strong> oef<strong>en</strong><strong>en</strong> van verbale <strong>en</strong>fysieke weerbaarheid.⏐ 26
B<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>schoolse activiteit<strong>en</strong>• Vrijwilligers, peer educators of <strong>in</strong>stantiesuitnodig<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> gastles te verzorg<strong>en</strong>over loverboys, mediawijsheid, <strong>seksuele</strong>geaardheid. Zie ook: bijlage 3. (A1, B1, 2,C1, 8)• Indi<strong>en</strong> op school e<strong>en</strong> transg<strong>en</strong><strong>de</strong>rleerl<strong>in</strong>gzit, kan Transvisie Zorg voorlicht<strong>in</strong>g opmaat bied<strong>en</strong>. (A1, B1, 2, C1, 8)Pedagogisch schoolklimaat• Als team gedragsregels, waaron<strong>de</strong>r omgaan metseksueel gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d gedrag,discrim<strong>in</strong>atie, uitsluit<strong>in</strong>g, pest<strong>en</strong> opstell<strong>en</strong> <strong>en</strong>zichtbaar nalev<strong>en</strong>. (A3, C6)• Leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong> dat regels serieusg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door snel <strong>en</strong> a<strong>de</strong>quaat reager<strong>en</strong>op <strong>in</strong>cid<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op <strong>en</strong> rond school, zoals bij sext<strong>in</strong>g.(A3, B2, C8)• Sam<strong>en</strong> met leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> het schoolklimaat evaluer<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van sociale veiligheid. (A3, B7, C4,C7)• Aan leerl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> op school dui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong> waar(person<strong>en</strong>, functionariss<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>in</strong>stanties) ze terechtkunn<strong>en</strong> met vrag<strong>en</strong> over <strong>seksualiteit</strong>, g<strong>en</strong><strong>de</strong>r,<strong>diversiteit</strong>, <strong>seksuele</strong> <strong>diversiteit</strong>,lev<strong>en</strong>sbeschouw<strong>in</strong>g, gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d gedrag,discrim<strong>in</strong>atie, uitsluit<strong>in</strong>g. Dit kan <strong>in</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>torles,maar <strong>in</strong>formatie moet ook te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> zijn op <strong>de</strong>website van <strong>de</strong> school <strong>en</strong> <strong>in</strong> schoolgids. (A3, C6,C8)⏐ 27