Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing, augustus 2011

?Risico governance:What’s in a nameIn de beleidswetenschappen en politicologie wordt de term‘governance’ gebruikt als verwijzing naar processen waarinverschillende maatschappelijke spelers gezamenlijk totbeslissingen komen die collectief bindend zijn. In die lijn verwijstrisico governance naar de verschillende manieren waaropmaatschappelijke spelers, publiek en privaat, van individuen totinstituties, omgaan met onzekere en omstreden risicovraagstukken.Met de term risico governance wordt benadrukt dat nietalle risico’s simpel zijn, dat wil zeggen te berekenen als eenfunctie van kans maal effect. In risico governance staat juist hetproactief omgaan met onzekerheid voorop (zie ook Gezondheidsraad,2008; WRR, 2008).Van governance naar risico governanceGovernance is moeilijk te vertalen. Volgens Van Dale ishet een verouderd begrip en de vertaalsuggesties (bestuur,beheer, beheersing, bewind, heerschappij, macht,invloed) doen geen recht aan de vraagstukken en dethema’s waar wetenschappers zich onder de noemer‘governance’ mee bezighouden. De woordgeschiedenisgaat terug tot de tijd van de Oude Grieken. De beroemdefilosoof Plato gebruikte het begrip ‘kuberman’ voor leider,dat in het Latijn geassimileerd werd als ‘gubernanre’, waarhet gebruikt werd als verwijzing naar de leidende klasse.De term evalueerde vervolgens langs verschillende lijnen.Naast het Engels is het ook terug te vinden in het Frans,Spaans en Portugees. Het kreeg verschillende betekenissen,uiteenlopend van de manier of stijl van openbaarbestuur tot een aanduiding voor de ambtenarij.De term ‘governance’ wordt vandaag de dag veel gebezigdin beleidsgremia en in allerhande vakgebieden die beleiden bestuur in de breedste zin van het woord als object vanonderzoek hebben. Het raakte in de jaren ’80 van devorige eeuw in zwang in de kring van ontwikkelingssamenwerkingen werd alras overgenomen in anderedomeinen. De term ‘governance’ werd geïntroduceerdmet de bedoeling het perspectief op beleid en bestuur teverbreden door te erkennen dat de overheid niet de enige,en misschien zelfs niet de belangrijkste, partij is in hetProf. dr. ir Marjolein B.A. van Asselt,Universiteit Maastricht en Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)besturen en het organiseren van de maatschappij. Veelklassieke beleidstheorieën hebben een hiërarchischeoriëntatie met de staat als centrale actor. In meereconomisch georiënteerde beleidstheorieën wordt die roltoebedeeld aan de markt. In het governance perspectiefstaan netwerken en de interacties tussen allerhandepublieke en private partijen, collectieve en individueleactoren centraal. Daarbij gaat het naast de politiek,marktpartijen en NGOs ook om niet-gekozen actoren,zoals ambtenaren, experts, denktanks en commissies dieop verschillende manieren actief zijn in beleidsprocessenen actoren waarvan onduidelijk is wie precies hunachterban is en welke groep in de samenleving door henvertegenwoordigd wordt.Het governance perspectief zet zich dus af tegen hetklassieke idee van een overheid die regeert en heerst.Governance is dus in de eerste plaats een tegengeluid,met de bedoeling de aandacht te vestigen op de rol vanandere partijen dan de klassieke overheid of de markt.Het governance-perspectief vraagt daarmee ook aandachtvoor interacties die niet gestoeld zijn op hiërarchischeof economische machtsprincipes en -monopolies. Hetgovernance perspectief benadrukt de diversiteit aanpartijen, die ook nog eens verschillende rollen kunnenhebben, de veelheid aan relaties die actoren met elkaaronderhouden, en allerhande netwerken. Dit tegengeluidheeft zoveel aanhang gekregen dat zelfs gesproken wordtover de ‘governance turn’ in de beleidswetenschappen,een omwenteling in de manier van denken. Volgens criticiis ‘governance’ slechts een modewoord: er is nauwelijksconsensus over wat het betekent of over hoe het toe tepassen. Desalniettemin, of misschien juist vanwege demulti-interpretabiliteit, heeft het begrip ‘governance’aantrekkingskracht, zowel bij wetenschappers als in depraktijk en het creëert een platform voor belangrijkeintellectuele en politieke discussies. Het begrip is intussenin diverse domeinen ingeburgerd, wat ook blijkt uitsamenstellingen als ‘corporate governance’ in managementliteratuuren ‘good governance’ in Wereldbankjargon.24Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing augustus 2011