Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing, augustus 2011

Vier vragen aan:Professor Sir David Omand GCB,gasthoogleraar War Studies, King’s College, Londen,oud Coördinator Inlichtingen en Veiligheid, lid JIC endirecteur GCHQ, Verenigd KoninkrijkOp het gebied van veiligheid ligt de prioriteitmomenteel bij terrorisme. Zal dit nog wel enigetijd zo blijven of doemen er nieuwe bedreigingenop aan de horizon?“De dood van Bin Laden is voor Al Qa’ida (AQ)een keerpunt in negatieve zin. Dat AQ al langgeen factor van betekenis meer is blijkt uit hetfeit dat de organisatie geen enkele rol speeldebij de spontane volksprotesten tijdens dehuidige Arabische lente. Het zou echter zeeronverstandig zijn onze waakzaamheid nu al telaten varen aangezien er nog steeds een grotedreiging is van aan AQ verwante groepen engeradicaliseerde individuen. We moeten ookniet raar opkijken als gewelddadige ideologieënterrorisme in de toekomst als tactiekgaan gebruiken.In de Britse National Security Strategy wordenvier risicocategorieën geïdentificeerd:terrorisme, cybercriminaliteit en mogelijkecyberoorlogsvoering (die snel werkelijkheidwordt), instabiliteit en buitenlandseconflicten waardoor we onze strijdkrachtenmoeten inzetten (zie de NAVO-inzet in Libië)en een catastrofale natuurramp (en die heeftzich ook al voltrokken, al was dat niet inEuropa maar in Japan). We moeten dus alletoekomstige dreigingen niet zien doordezelfde bril waarmee we nu naar jihadistischeplegers van zelfmoordaanslagen kijken.We moeten ons voorbereiden op een scalavan toekomstige bedreigingen en gevaren,onder andere door te investeren in denationale weerbaarheid, dus het vermogen naeen verstoring de draad weer op te pakken.”Gezien de ervaringen met hun afhankelijkheidvan onjuiste Amerikaanse en Britse inlichtingenaan de vooravond van de oorlog in Irak,kwamen de Nederlandse autoriteiten tot deconclusie dat Nederland zijn mogelijkheden omzelf in het buitenland inlichtingen te vergarenmoest uitbreiden. Hebben de Britse autoriteitenniet dezelfde zorgen over de onafhankelijkheidvan hun inlichtingenprocessen en -producten?“Het doet mij deugd dat een belangrijk EuropeesNavo-lid als Nederland zijn inlichtingenwerkgaat uitbreiden. Bij besluiten over denationale veiligheid zullen inlichtingen in detoekomst steeds belangrijker worden. Het VKis vastbesloten zelf onafhankelijke oordelente blijven vormen op basis van inlichtingenuit alle bronnen. De problemen rond deinlichtingen over Iraakse massavernietigingswapenswaren niet het gevolg van een te groteafhankelijkheid van Amerikaanse bronnen.Uit het onderzoek van Lord Butler bleek dater te weinig relevante inlichtingen warenuit welke bron dan ook; vervolgens blekensommige van de belangrijkste bronnenonbetrouwbaar en men had last van tunnelvisiebij het interpreteren van de bewijzen. Ditonfortuinlijke geval maakte weer eens duidelijkdat het inherent is aan de aard van hetwerk dat inlichtingen fragmentarisch,incompleet of soms gewoon onjuist zijn.”Er zijn vele redenen waarom de geheime dienstende verwachtingen van het publiek over hunwerkzaamheden beter moeten managen.Zo is er een algemene behoefte aan meer transparantiebij de overheid en groeit het gevaarvan complottheorieën. Is een verbeterslag opdit vlak mogelijk? I&V-diensten moeten er tochaltijd naar streven hun werkmethoden en kennisniveaugeheim te houden?“In het VK hebben we sinds de Koude Oorlogforse vooruitgang geboekt. Destijds werd zelfshet bestaan van deze diensten ontkend. Er isnu wetgeving, een toezichtscommissie vanparlementariërs, ervaren rechters controlerenals commissaris of men zich aan de wet houdten er wordt openlijk geworven op websites.De hoofden van alle diensten hebben onlangsin het openbaar toespraken gehouden om hetbelang van hun werk voor de veiligheid vande bevolking uit te leggen. Het grote publiekis via verslagen in de media over de berechtingvan terroristen veel te weten gekomenover hun belangrijke werk. Er is een nieuwescheidslijn getrokken - die ook gehandhaafdmoet worden - tussen de noodzaak vangeheimhouding van bronnen en methodenen het recht van het publiek te weten wat detaken van de geheime diensten zijn en welkerol zij spelen bij de nationale veiligheid.”Openbare bronnen maken een steeds groterdeel uit van alle inlichtingen en er komtsteeds meer openbare informatie beschikbaar.Verwacht u dat het voor diensten, die altijdop geheimhouding hebben vertrouwd, steedsmoeilijker wordt hun toegevoegde waarde bijhet besluitvormingsproces te legitimeren?“Het doel van inlichtingen is de kwaliteitvan de besluitvorming te verbeteren dooronwetendheid te verminderen. Met hetvergaren van geheime inlichtingen wordt datdoel bereikt wat betreft informatie waarvananderen niet willen dat we ze krijgen. Onderdeze anderen vallen terroristen, personen diekernwapentechnologie verspreiden, leden vancriminele organisaties en drugssmokkelaars.Informatie over internationale kwesties enmogelijk vijandige staten is nog steeds nodig,maar vandaag de dag zijn het vooral de geheimenvan gevaarlijke niet-statelijke actorendie gezien worden als de rechtvaardiging voorhet werk van de inlichtingendiensten.”56Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing augustus 2011